بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش شناسایی و رتبهبندی عوامل کاهش حوادث ناشی از کار در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی از نظر مدیریت ایمنی انجام شد. جامعه مورد مطالعه کارکنان مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی میباشد که تعداد آنها در سال 1393بالغ بر 106 نفر میباشد. در این پژوهش ابزار جمع آوری اطلاعات، یک پرسشنامه محقق ساخته میباشد. برای اندازهگیری پایایی از روش محاسبهی آلفای کرونباخ و برای تعیین روایی پرسشنامه از روایی محتوا استفاده شده است.
از آزمون تی تک نمونهای در نرم افزار spss برای شناسایی عوامل و روش AHP - تحلیل سلسله مراتبی - در نرم افزار ExpertChoice جهت رتبه بندی عوامل، استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که رعایت اصول حفاظت فنی، اجرای صحیح عوامل مدیریتی، وسایل و تجهیزات - به عنوان عوامل مؤثر بر کاهش حوادث ناشی از کار در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی شناسایی شدهاند و همچنین عامل اجرای صحیح عوامل مدیریتی بیشترین اهمیت در کاهش حوادث ناشی از کار در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی دارد.
مقدمه
حوادث و بیماریهای شغلی از موانع مهم در بهرهوری مناسب و تولید محسوب میشود. در میان عوامل بروز در محیط کار، عامل خطای انسانی بیشترین سهم را به خود اختصاص میدهد که این میزان براساس تحقیقات انجام شده از 70 تا حدود 90 درصد علل بروز حوادث بهشمار میرود. رفتار ناایمن عملی است که خارج از حدود استاندارد و تعریف شده در سیستم قرار داشته و میتواند سطح ایمنی و سلامت سیستم را تحت تأثیر قرار دهد.
از جمله رفتارهای پرخطر در محیط کار که سلامتی کارکنان را به خطر میاندازد عبارتند از: وضعیت نامناسب بدنی در حین کار - مانند نشستن نامناسب، بلند کردن اشیاء سنگینتر از حد استاندارد تعیین شده، زانو زدن به مدت طولانی - ، عدم استفاده از وسایل مورد نیاز حفاظت تنفسی، خستگی و خشونت در محیط کار می-باشد. همینطور این رفتارها شامل عدم رعایت دستورالعملهای کاری، عدم استفاده مناسب از وسایل حفاظت فردی، استفاده از ابزار غیرسالم جهت انجام کار، انجام امور غیرمؤظف میباشد
آمارهای حوادث ناشی از کار بیان کننده این مطلب است که در ایران نیز مسائل حوادث صنعتی جدا از اکثر کشورهای در حال توسعه نبوده به طوریکه برابر گزارشات رسمی سازمان تأمین اجتماعی در سال 1385 بیش از بیست و یک هزار حادثه در کشور اتفاق افتاده و در سال با رشدی معادل 9 درصد تعداد حوادث بالغ بر بیست و سه هزار مورد گردیده است که از این تعداد بالغ بر دو هزار و یکصد نفر بر اثر این حوادث و بیماریهای ناشی از آن دچار فوت و یا از کار افتادگی شدهاند
در 60 سال گذشته صنایع سعی کردهاند به روشهای مختلفی آمار حوادث خود را پایین بیاورند. اولین گام در این راه بهبود وضعیت سخت افزاری بود - استفاده از حفاظ مناسب، ماشینها و لوازم ایمنتر - ، گام بعدی که در دهه 60 و 70 میلادی مورد توجه قرار گرفت، انتخاب افراد مناسب، آموزش، برقراری نظامهای تشویق و پاداش و مرحله سوم توجه به سیستم مدیریتی و به خصوص سیستمهای مدیریت ایمنی بوده است. هر یک از این گامها آمار حوادث را تا مرحلهای که دیگر بیش از آن امکان نداشت پایین آورد ولی نهایتاً به بن بست رسید
بدیهی است که بسط و توسعه فرهنگ ایمنی مناسب در مرحله اول موجب اصلاح رفتارهای فردی و نهایتاً موجب کاهش خطاهای انسانی و حوادث می-شود. یکی از روشهای قطعی در کاهش حوادث شغلی در میان کارگران، ارتقاء فرهنگ ایمنی میباشد. مسلماً حوادث مختلف صنعتی و پیامدهای ناشی از آن با وضعیت فرهنگ ایمنی ارتباط مستقیمی دارد
فرهنگ ایمنی شامل اعمال و کلیه ارزشهای لازم در زمینه بهداشت شغلی و ایمنی، نگرشهای مؤثر و مفید در این زمینه، به کارگیری قوانین، سیستمها و روشهای مدیریت و مشارکت در جهت ایجاد محیط کاری سالم و ایمن می-باشد - حلوایی و دیگران، . - 68 :1391 بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر این رویدادها، به منظور کاهش وقوع حوادث از اهمیت ویژهای برخوردار است.
نتایج ایمنی و همکاران - 1392 - بیانگر آن است که هر قدر کیفیت زندگی کاری کارکنان بیشتر شود، استرس کمتری را تجربه مینمایند. مدیران باید توجه بیشتری به کیفیت زندگی کارکنان خود داشته باشند. استفاده از برنامههای کاری، راههای ارتباطی باز و مشارکت کارکنان در تصمیمگیریهای شغلی سازمان از راههای ارتقاء کیفیت و کاهش استرس است.
نتایج خلیلی و همکاران - 1391 - نشان داد که در به وجود آمدن حوادث در بسیاری از فجایع که در دو دهه گذشته رخ دادهاند عوامل اجتماعی و سازمانی نقش داشتهاند. یکی از این ساختارهای اجتماعی، جو ایمنی سازمان میباشد. جو ایمنی به درجه اعتقاد کارکنان به اهمیت و اولویت عملکرد ایمنی سازمانی اشاره دارد. و همچنین یافتههای این تحقیق پس از رتبهبندی عوامل تأثیرگذار جو ایمنی، نشان داد که رابطه معناداری میان شش عامل جو ایمنی و سه جنبه از خصوصیات فردی کارکنان وجود دارد.
نتایج زارع و همکاران - 1391 - نشان داد که عامل فشار تولید با نمره 5/38 به عنوان ضعیفترین عامل و عامل آموزش با نمره 7/70 به عنوان قویترین عامل شناخته شد. نمره کل جو ایمنی در سایت 6/35 در مقیاس -1 10 محاسبه گردید. با توجه به نتایج بدست آمده جو ایمنی در این معدن متوسط ارزیابی گردید.
حلوایی و همکاران - 1391 - بیان میکنند که فرهنگ ایمنی عاملی است که به موجب آن کلیه کارکنان اعم از مدیر عامل تا کارگران ساده متعهد میشوند که سهم عمدهای در ایمنی خود و همکارانشان داشته باشند. در این مطالعه بیشترین نتیجه حادثه، شکستگی و بیشترین محل درگیری که دچار حادثه شده بود اندام فوقانی بود.
هنینگ و همکاران - 2009 - 2، در تحقیقی با عنوان تأثیر تفاوتهای فردی بر نگرشهای ایمنی سازمانی که با استفاده از نمونه 190 نفری انجام دادند به این یافته دست یافتند که سازگاری و وظیفه شناسی ارتباط معناداری با ابعاد ایمنی کاری دارند.
مک نامارا و همکاران - 2010 - در پژوهشی تحت به عنوان »تأثیر شرایط کار موقت، ساعات کار و تعارض کار- زندگی و سلامت در کارکنان هتل« به این نتیجه رسیدند که کارگران موقت، کنترل کمتری را در ساعات کار در مقایسه با کارگران ثابت ادراک می-کنند. ویلیامز - 2008 - 3 به این نتیجه رسید که اولین گام در افزایش درگیری کارکنان در زمینه ایمنی، استخدام کارکنان مسئولیتپذیر و با وجدان کاری است، کسانی که نگران ایمنی هستند.
مای ساتو تاکادا و همکاران - 2009 - به این نتایج رسیدند که افرادی که در معرض مشاغل استرس زا قرار داشتند، الکل مصرف میکردند، مشکلات کم خوابی و ضعف سلامت روان داشتند و از اعتماد به نفس کافی برخوردار نبودند.
مجتمع گاز برای افزایش تولیدات خود، بهبود راندمان سازمانی افزایش روحیهی کارکنان، رضایت شغلی و سایر مسائل همواره به دنبال راهکارها و شناسایی عوامل بودهاند. که یکی از عواملی که میتواند در تحقق این اهداف مجتمع را یاری کند توجّه به حوادث ناشی از کار و ایمنی و کارکنان است. در این تحقیق عوامل سازمانی مؤثر بر حوادث کاری شامل در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی مورد بررسی قرار میگیرد.
توجه به رعایت اصول ایمنی و جلوگیری از حوادث و بیماریهای ناشی از کار در مجتمع های انتقال گاز بایستی از اولویت بالایی به ویژه در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی برخوردار باشد بنابراین حفظ و صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور و تأمین سلامت کارگران و کارآفرینان و کارفرمایان چه به لحاظ توجه به سرمایه انسانی و چه به لحاظ جلوگیری از اتلاف منابع مادی مهم میباشد. بنابراین در این تحقیق به دنبال این سؤال بررسی علل و عوامل کاهش حوادث ناشی از کار در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی میباشد؟
در این تحقیق با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی4 برای شناسایی و رتبهبندی علل و عوامل کاهش حوادث ناشی از کار در نظر گرفته شده است.
روش تحقیق
پژوهش حاضر، براساس هدف، کاربردی است. از سویی دیگر، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی - از نوع همبستگی - است. جامعه آماری عبارت است جامعه مورد مطالعه کارکنان مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی میباشد که تعداد آنها در سال 1393بالغ بر 106 نفر میباشد. لذا با توجه به محدود بودن جامعه مورد مطالعه از روش تمام شماری برای تعیین حجم نمونه استفاده شد. در این پژوهش برای اندازه گیری متغیر ها از پرسشنامه استفاده گردید. که این پرسشنامه حاوی 34 گویه میباشد پایایی درونی برای پرسشنامه 0/81 برآورد گردید که حاکی از اعتبار بالای ابزار اندازهگیری میباشد.
یافته های تحقیق فرضیه اول: رعایت اصول حفاظت فنی بر کاهش حوادث ناشی از کار تاثیر دارد.
جدول : - 1 - نتایج آزمون تی تک نمونهای فرضیه اول
یافته آزمون نتایج آزمون تی تک نمونهای جدول - 1 - نتیجه آزمون فرضیه اول دارای سطح معنیداری کمتر از 0/05میباشد - ./001 - ، و مقدار آماره - 77/39 - میباشد. بنابراین از دید مصاحبه شوندگان بین رعایت اصول حفاظت فنی بر کاهش حوادث ناشی از کار تاثیر دارد، لذا این فرضیه تأیید میگردد.
فرضیه دوم: بین اجرای صحیح عوامل مدیریتی بر کاهش حوادث ناشی از کار تاثیر دارد.
جدول : - 2 - نتایج آزمون تی تک نمونهای فرضیه دوم
