بخشی از مقاله
چکیده
بررسی های اقلیمی در طرحریزی شهری از مسائل مهم و عمده بوده و قدمت آن به سده چهارم قبل از میلاد و احتمالا قبل تر از آن برمیگردد. توجه به نیروهای طبیعی و زوال ناپذیری مثل باد و آفتاب، برای بهبود بخشیدن به شرایط حرارتی فضاهای زیستی از دیرباز در کشور ما معمول بوده است. موضوع اقلیم در بحث توسعه پایدار، از مباحث اساسی و تعیین کننده می باشد، چرا که موضوع توسعه پایدار، صرفه جویی در مصرف انرژی، خصوصا انرژیهای فسیلی و تجدید ناپذیر بوده و لذا طراحی اقلیمی بناها و کالبد شهرها، نقش به سزا و تعیین کنندهای در کاهش مصرف سوخت و در نتیجه حفظ آن برای نسل های آینده خواهد داشت.
الگوهای ساختار فضایی و بافت کالبدی شهرها و نحوه آرایش و استقرار سلول ها و ساختمانهای شهری و رابطه آن ها با یکدیگر در بهینه سازی مصرف انرژی تاثیر مهمی دارند. علاوه بر این، اقلیم هر مکان جغرافیایی، شرایط مناسب ویژه و محدودیت هایی دارد که در نوع طراحی فضاهای مختلف شهر تاثیرگذار است. در تحقیق حاضر شهر یزد به عنوان نمونه موردی انتخاب گردید.
یزد از شهرهای قدیمی ایران و از بهترین نمونه های شهرهای کویری به شمار می رود که در تابستان، گرم و خشک، و در زمستان، سرد و خشک است. مردم یزد برای مقابله با این شرایط جوی و اقلیمی از دیرباز با ساختن خانه ها در کنارهم، دیوارهای بلند، به کار بردن خشت خام، پوشش کاهگل، ساختن طاق های گنبدی، زیرزمین و بادگیر و ... ناملایمات هوای گرم تابستان و هوای سرد زمستان را کاهش می دادند.
.1 مقدمه
برگشت انسان به طبیعت، همسازی با اقلیم و محیط، یکی از موضوع های مهمی است که امروز در طراحی محیطهای انسانی مطرح است. بدین ترتیب شناخت و استفاده از توانهای نهفته در اقلیم برای فراهم کردن آسایش محیطی در فضاهای داخلی وفضاهای بازساختمان ها و همچنین در فضاهای بازپیرامون ساختمان ها مورد توجه بیشتر معماران، طراحان شهری و سازندگان، که در گذشته به کاربرد عوامل اقلیمی توجه ناچیزی می کردند، قرار گرفته است. بنابراین اطلاعات و آمارهای آب و هوایی باید با هدف ارائه راهکارهای طراحی برای فراهم کردن آسایش در فضاهای باز و بسته ساختمان ها و در فضاهای باز شهری، کاهش هزینه های راهبردی ساختمان ها، کاهش فرسایش مصالح و سرانجام کاهش آلودگی محیطی گردآوری شود.
موضوع اقلیم در بحث توسعه پایدار، از مباحث اساسی و تعیین کننده می باشد. چرا که موضوع توسعه پایدار، صرفه جویی در مصرف انرژی، خصوصا انرژیهای فسیلی و تجدید ناپذیر بوده و لذا طراحی اقلیمی بناها و کالبد شهرها، نقش بسزا و تعیین کننده-ای در کاهش مصرف سوخت و در نتیجه حفظ آن برای نسلهای آینده خواهد داشت
با مطلعه ساختمانهای بومی در هر اقلیم، به روشنی این نکته حاصل می شود که تمامی ساختمانهای بومی، کاملا بر اساس اصول اقلیمی و در جهت استفاده حداکثر از انرژیهای طبیعی و مقابله با سرما و گرمای آزاردهنده، طراحی و ساختمانه شده اند که این امر به طور کامل با فرهنگ مردم هر منطقه همسو بوده و معماری بومی و بومآورد تعریف شده است
شهر و اقلیم، دو سیستم انسان ساخت و طبیعی هستند که تاثیرگذاری تنگاتنگی بر یکدیگر دارند، تا آنجا که با آسایش انسان رابطه برقرار می کنند. اقلیم هر مکان جغرافیایی، شرایط مناسب ویژه ای دارد که در عین حال، محدودیت هایی را نیز در زمینه طراحی شهری به همراه دارد. در طراحی فضاهای مختلف شهر، نظیر: ساختمان ها، فضاهای سبز، معابر و غیره بر توجه به کیفیت-های عملکردی، بصری و زیباشناختی، عنایت به نوع اقلیم شهر و رعایت ضوابط طراحی اقلیمی ضروری است
سابقه فعالیتهای انجام شده در زمینه معماری و شرایط اقلیمی متعدد است. هوپر - - 1975 بر ضرورت انجام مطالعات اقلیمی برای طراحی محیطهای شهری مطلوب تاکید کرده است. بانیستر و همکاران - 1997 - به تاثیر متقابل اقلیم و طراحی شهری با تاکید بر فرم شهر و تبادل انرژی در نواحی شهری پرداخته است. دی ای اسپریلا - 2002 - در مقاله ای با عنوان ارتقاء آسایش با استفاده از طراحی اقلیمی عامل اقلیم را در ارتباط با محیط های شهری تحلیل کرده است.
توی و همکاران - 2007 - به مطالعه و تعیین شرایط آسایش بیوکلیماتیک در شهر ارزروم در سه منطقه روستایی، شهری و منطقه شهری جنگلی ترکیه پرداختند و نتیجه گرفتند که مناطق شهری جنگلی سازگاری بیشتری با شاخص آسایش حرارتی مورد استفاده دارند. هاس و ناهیدزامان - 2008 - تاثیرات شرایط اقلیمی بر طراحی شهری در کشور بنگلادش مورد مطالعه قرار دادند.
در ایران نیز مرتضی کسمایی - 1378 - در کتاب اقلیم و معماری مباحثی در زمینه شناخت عوامل اقلیمی، اقلیم و انسان مطرح کرده است. محمدرضا کاویانی - 1380 - در کتاب میکروکلیماتولوژی جرح و تعدیل های ناشی از ساختمان سازی در اقلیم را بررسی کرده است. همچنین جمال نجفی - 1382 - درباره بررسی و تحلیل شرایط آب و هوای کرمانشاه با تاکید بر همسازی الگوی معماری مدارس به تحقیق پرداخته است. عبدالرضا تقدیری - 1383 - نیز میزان تبعیت الگوی معماری در استقرار واحدهای مسکونی از شرایط اقلیمی شهر تربت حیدریه را مورد بررسی قرار داده است. نیلوفر نیکقدم - - 1392 به بررسی الگوهای فضاهای باز و نیمه باز خانههای بومی شهر های جنوبی ایران در ارتباط با مولفه های اقلیم محلی پرداخت.
روش بررسی در مقاله حاضر، روش تحلیلی و توصیفی بوده و اطلاعات آن به شیوه کتابخانهای و استفاده از منابع و اطلاعات موجود در کتب و مقالات جمع آوری شده است.
.2 مبانی نظری
.1,2 شهر سبز و شهر پایدار
شهر سبز به شهری اطلاق می گردد که پاک ترین و کارآمدترین انرژی، حمل و نقل و زیرساخت ها را داراست. این شهر انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشید و باد تامین می کند، همچنین ساختمان ها از نظر انرژی کارآمد، حفظ کننده آب و کاهش دهنده ضایعات هستند
شهر پایدار، شهری است که در طول زمان از نظر زیستمحیطی قابل سکونت، از نظر اقتصادی بادوام و از نظر اجتماعی همبسته باشد. شکل شهر پایدار تا حد زیادی با عوامل اکولوژیکی مرتبط و به معنی حداکثر استفاده از امکاناتی است که در چارچوب ساختار اکولوژیکی هر منطقه تعریف شده، می باشد
.2,2 طراحی اقلیمی
منظور از طراحی اقلیمی یعنی طرحی که بتواند ضمن هماهنگی با محیط طبیعی پیرامون خود و بهرهگیری هر چه بیشتر از نیروی طبیعی موجود در محل تا حدامکان محیط طبیعی مناسبی برای استفادهکنندگان ایجاد کند
طراحی اقلیمی روشی است برای کاهش همه جانبه مصرف انرژی یک ساختمان و اولین خط دفاعی در مقابل عوامل اقلیمی خارج بناست. در تمام آب و هواها ساختمانهایی که طبق اصول طراحی اقلیمی ساخته شدهاند ضرورت گرمایش و سرمایش مکانیکی را به کمترین حد کاهش می دهند و در مقابل از انرژی طبیعی استفاده می نمایند.
