بخشی از مقاله
چکیده
استحصال آب باران یکی از شاخصترین تکنیکهای مدیریت منابع آب برای مقابله با کم آبیخصوصاً در استحصال آب باران، روش های سنتی، مناطق خشک و نیمه خشک میباشد. در این روشها بخشی از بارش قبل از اینکه تبدیل به سیلاب و یا به زمین حفیره، کنترل فرسایش، استان خوزستان نفوذ کند به شیوههای مختلفی مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. در استان خوزستان علیرغم داشتن رودهای متعدد، بهشیوه سنتی این روشها متناسب با نیاز مردمان بومی مورد استفاده قرار می گرفته است.
در این تحقیق با مصاحبه با افراد محلی همراه با بازدید میدانی از مناطق مختلف و استفاده از تصاویر Google Earth این روشها شناسایی گردید، که میتوان به روش آب انبار، گوراب، بند، تراسبندی سنگی، کشت روی مسیل، استخر ذخیره و حفیره اشاره نمود. روش حفیره در بین این روشها استفاده بیشتری داشته و در مناطق کم شیب با خاک ریزدانه درجنوب شرق شهر اهواز و منطقه دهنو هندیجان در اطراف خانههای روستایی حفر میگردیده است و علاوه بر استفاده به منظور تامین بخشی از آب شرب دام، کشت درختان نخل وکنار در بستر آنها، میتوان کارکردی بعنوان یک سیستم باد شکن وکنترل کننده فرسایش بادی در محدوده روستا برای آنها در نظر داشت.
-1 مقدمه
کمبود آب در مناطق خشک و نیمهخشک متاثر از بارندگی کم و توزیع نامناسب آن موجب شده کشاورزی دیم در این مناطق اقتصادی نباشد .[2] به عنوان یک راه حل برای بحران آب، در دهههای اخیر اغلب کشورهای دنیا توجهشان به سمت بروز رسانی بعضی روشهای سنتی پایدار و متکی بر دانش بومی و مشارکت مردمی، جلب شده است. از این میان استحصال آب باران یکی از شاخصترین تکنیکهای مدیریت منابع آب میباشد .[4] جوامع بشری ساکن در مناطق خشک و نیمه خشک با تکیه بر دانش بومی از دیر باز به شیوههای مختلفی اقدام به جمع آوری آب باران و هرزآب مینمایند .
[3] این روشها با توجه به اینکه با مصالح بومی ساخته میشده است ولی بسیار ارزان و اقتصادی وغالباً کارآمد بوده و میتوان آنها را بهشکل سنتی یا با تلفیق با روشهای نوین در مناطق شهری و غیر شهری بکار برد. از این روشهای سنتی میتوان به سازههای هلالی جهت کشت انجیر در استهبان فارس، آب آنبارهای جنوب کشور[7]، بندسارهای خراسان و غیره اشاره نمود. هدف از انجام این پژوهش شناخت و معرفی روشهای استحصال آب باران در سطح استان خوزستان میباشد.
-2مواد و روشها
استان خوزستان در محدوده جغرافیایی 38 و 47 تا 32 و 50 طول شرقی و 57 و 29 تا 00 و 33 عرض شمالی قرار دارد. متوسط بارندگی سالانه در استان 266 میلیمتر می باشد. از لحاظ پستی و بلندی استان خوزستان را میتوان به دو منطقه کوهستان و دشت تقسیم نمود که منطقه کوهستانی عمدتاً در شمال و شمالشرق آن واقع گردیده و حدود 40 درصد مساحت استان را شامل میشود .[1] برای شناسایی روش های سنتی بکار رفته در سطح استان خوزستان با بررسی منابع موجود در کنار بکار گیری تصاویر ماهواره ای آیکونوس در نرم افزار Google Earth و بازدید میدانی و انجام مصاحبه با افراد محلی روشهای استحصال آب باران مورد شناسایی قرار گرفت. در ادامه این روش ها معرفی می-گردد.
-آب انبارها
در مناطق مختلفی از استان خوزستان، خصوصاً مناطق کوهستانی از این روش استفاده می شده است که می توان به آب انبارهای کوه زر، سنگ بست، قلعه رستم گتوند، دژ اسدخان در اندیکا، سرحوض، چشمه کرتز و رگبی دشت گل اشاره نمودکه در ادامه مشخصات دو آب انبارمنتخب تشریح می گردد. سنگ بست چال شیخ احمد اندیکا: در یک کیلومتری منطقه کوشک شهرستان اندیکا بقایای دو باب آب انبار بزرگ وجود دارد که با مصالح سنک وگچ کنار یکدیگر ساخته شده است .[5] آنها بدین صورت عمل کرده که سازه اول آب جمع آوری شده را با انجام عمل تهنشینی رسوب-گیری نموده و از طریق یک مجرا که با شن و سنگریزه پوشیده است به سازه دوم منتقل مینماید تا آب مناسبتری جهت استفاده اهالی با انجام یک عمل تصفیه خانگی ساده در دسترس قرار دهد - شکل . - 1
