بخشی از مقاله
چکیده
محرمیت یکی از این اصول سنتی است که به گونه ای بس شاخص و هنرمندانه در معماری پس از اسلام ایران زمین کالبد یافته است. اصول محرمیت یکی از عوامل سنتی است که امروزهحقیقتاً مهجور مانده اند و شاید شناخت و به کارگیری آن راهگشا در جهت سردرگمی و بی هویتی معماری امروز ایران خواهد بود. برای رسیدن به این جواب نمونه هایی از سه نوع اقلیم متفاوت در نظر گرفته شده است که با بررسی و تحلیل این نمونه ها به راز چگونگی ایجاد این اصل مهم پی می بریم. نکته مهمی که در این تحقیق مد نظر قرار گرفته است این می باشد که معماران ایرانی چگونه توانسته اند این اصل مهم را با توجه به اقلیم و ویژگی های آب و هوایی رعایت کنند.
مقدمه
هنر در ایران زمین به قدمت تاریخ است و معماری از بهترین هنرهای ایرانی است .براساس آنچه از نوشته های تاریخی به دست می آید، هنر و صنعت از پنج هزار سال قبل از میلاد در ایران زمین ریشه و نشان دارد. نظری اجمالی به معماری ایران در عهد باستان بیانگر اصول شکل دهنده آن هم چون آسایش، استحکام، انبساط و غیره است. پس از ورود اسلام به سرزمین پهناور ایران، فرهنگ و هنر این پهنه با عوامل تازه ای ترکیب شد .
اصول، آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیه، اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسلها و سایر ویژگیهای مردمی نه تنها در بناهای عظیم که در انبیه کوچک نیز نمود دارد و چنان با جوهره ی وجودی معماری ایرانی در آمیخته است که ردپای آن در تمامی آثار معماری گذشته قابل پی جویی است . - معماریان . 1384،ص. - 35 یکی از مهمترین اصولی که در معماری سنتی ایران زمین بالاخص پس از اسلام مورد توجه قرار گرفته است، اصل محرمیت می باشد که به بهترین وجه در تمامی بناها از بناهای عظیم و بزرگ عمومی تا خانه های مسکونی و از فضاهای عمومی شهری تا فضاهای نیمه عمومی و خصوصی تر به کار گرفته شده است .می توان گفت اصل محرمیت در شهرسازی و معماری اسلامی از کلان ترین فضاهای شهری تا ریزترین فضاهای معماری را مورد تاثیر خویش قرار داده است. - سیفیان ، - 1386
اصل محرمیت
در فرهنگ فارسی دکتر محمد معین، واژه محرمیت به معنای محرم بودن تعبیر شده است و در معنای محرم نیز آمده است:
1- ناشایست . حرام.
- 2 خویشاوندی نزدیک که نکاح او روا نباشد .
-3 زن . زوجه.
-4 خویش . خویشاوند.
-5 آشنا .
-6 واقف کار .
7-مقرّب. ندیم. - معین ، - 1371 با توجه به آن چه بیان گشت، می توان عنوان داشت که مراد از محرمیت در فضای معماری و شهرسازی، کالبد دادن به فضا به گونه ای است که دارای حریم از دو جنبه کالبدی و معنایی باشد. حریم داشتن در حوزه کالبد فضایی بیشتر متمرکز بر اصولی است که امنیت فضا را شکل خواهند داد و در حیطه معنایی ویژگی هایی است که حرمت و ارزش را برای فضای معماری به ارمغان آورد به گونه ای که فرد در آن به آرامش برسد.
لذا در واقع فضایی را می توان فضای محرم دانست که از نظر کالبدی برای استفاده کننده دارای حریم، مصونیت و امنیت بوده و کیفیات فضایی آن به گونه ای باشد که آرامش و آسایش فرد را تامین نماید. پر واضح است که امنیت داشتن بصری در این فضا تنها بخشی از ویژگی های آن است و مفهوم آسایش و آرامش دامنه بسیار بزرگتری را شامل می گردد . - سیفیان ، - 1386
معماری خانه های ایرانی
خانه های تاریخی ایران را نمی توان از حیث ساختار معماری در یک قالب واحد قرار داد. بسته به اینکه در کدام اقلیم قرار گرفته باشند از الگو های مختلفی پیروی می کنند. به جرات می توان گفت که الگوی غالب خانه سازی در بخش های وسیعی از ایران درون گرایی است ، با این وجود در مناطقی از شمال و غرب ایران به خانه های برون گرا نیز بر می خوریم . در الگوی درون گرا خانه به دور یک حیاط یا میانسرا شکل گرفته است و تنها فضایی که خارج از منطقه درونی قرار دارد هشتی ورودی است. - حسینی ، . - 1388 بناهای برونگرا بناهایی هستند که با فضای بیرونی خود در ارتباط مستقیم هستند. - معماریان . 1384،ص. - 35
روش تحقیق
این تحقیق سعی بر بازشناسی تجلی اصل محرمیت در خانه های سنتی ایران در اقلیم های مختلف و روش های شکل گیری و عوامل موثر بر آن می باشد که برای رسیدن به این اصل با بررسی کیفی شاخص ها در نمونه ها ، به ارزیابی کیفی متغیرها در نمونه های موردی خواهیم پرداخت. از آنجایی که الگوی شکل گیری معماری خانه های ایرانی در اقلیم گرم و خشک و سرد و خشک همانند یکدیگر است در این تحقیق ، عناصر ایجاد کننده محرمیت در معماری خانه ها در سه اقلیم گرم و خشک ، معتدل و مرطوب و گرم و مرطوب بررسی شده است که مشخصات آنها در جدول شماره 1 درج شده است.
