بخشی از مقاله
چکیده:
بدون شک بهبود عملکرد مصرف کنندههای انرژی با هدف استفاده بهینه از منابع انرژی از جمله سر فصلهای مهم در تحقیقات محسوب میگردد. پس از بحران انرژی در سال 1973 فعالیتهای پژوهشی دامنه داری در زمینه کاهش مصرف انرژی در شاخههای مختلف مصرف کننده شروع گردید. به گونهای که بحران انرژی نقطه عطفی در روند بهینه سازی مصرف انرژی در تمامی زمینههای مرتبط با انرژی به شمار میرود.
مشارکت تمام مردم در زمینه مصرف بهینه برق عامل بسیار مهمی در کاهش مصرف برق می باشد.لذا مقاله حاضر به بررسی میزان مصرف انرژی برق در کشور و توجه به رویکرد بازاریابی اجتماعی به عنوان راهکاری در جهت ترغیب صرفه جویی مصرف کنندگان می پردازد. در روش بازاریابی اجتماعی با استفاده از شیوه های مختلف تبلیغاتی تلاش میشود تا یک رفتار ناهنجار در جامعه تغییر یابد و با اثر گذاری بر روی نگرش مصرف کنندگان منجر به پذیرش داوطلبانه مصرف کنندگان به رفتار صرفه جویی می گردد.
مقدمه
اهمیت روزافزون منابع انرژی در شکل گیری و رشد فرآیندهای اقتصادی و همچنین ضرورت بهره برداری از این منابع بر پایه ملاحظات زیست محیطی و توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی، موضوع صرفه جویی در مصرف انرژی را به عنوان مسأله مهم و شایان توجه سیاست گذاران بخش انرژی در دنیا مطرح کرده است . رویکردهای صرفه جویی مصرف انرژی که همراه با آغاز بحران سا لهای 1973-74 رونق گرفت و ابتدا بطور عمده بر تهیه و تولید انرژی در کشورهای واردکننده نفت، متمرکز بود، در مرحله دوم خود رویکردهای فنی و اقتصادی را مورد توجه قرار داد و بالاخره در مسیر رشد و گسترش خود به رویکردهای مبتنی بر تغییر رفتار و نگرش منتهی شد
ضرورت انرژی برق اصلی ترین و ضروری ترین عامل زیربنایی در ایجاد راهبرد و توسعه صنایع دریک کشور میباشد. به همان اندازه که سلولهای اندام یک موجود زنده به خون نیاز دارد اندام جوامع صنعتی نیز محتاج جریان الکتریکی می باشد. زندگی امروز دیگر بدون شبکه وسیع انرژی الکتریکی که با انشعابات زیاد مجتمع های بزرگ و کوچک صنعتی و مسکونی را تغذیه می نمایند قابل تصور نیست.
استراتژی های بهینه سازی مصرف انرژی طی ده های اخیر بر ابعاد روان شناختی و جامعه شناختی مصر ف کنندگان متمرکز شده است. این روش ها در کنار روش های فنی واقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. بازاریابی اجتماعی در زمره این روش ها قرار می گیرد. بازاریابی اجتماعی، استفاده از فنون بازاریابی تجاری برای افزایش قابلیت پذیرش یک عقیده یا عمل در گروه هدف است. لذا پژوهش حاضر به دنبال افزایش صرفه جویی در مصرف برق با استفاده از اصول بازاریابی اجتماعی می باشد.امید است در این زمینه فهمی عمیق برای خواننده فراهم آورد.
مصرف برق در ایران
شکل شماره 1 بیانگر میزان تولید و مصرف برق سرانه در کشور طی سال های 1384 تا 1395 می باشد.همانطور که مشاهده می شود تولید و مصرف روند صعودی و افزایشی داشته است. مطابق شکل شماره 2 کشور ایران در زمره کشورهای با بیشترین رشد سرانه مصرف برق خانگی در سال های 2000 تا 2014 قرار می گیرد. با توجه به تعداد جمعیت ایران و مهمتر از آن میزان صنعتی بودن کشور، این مقدار مصرف بسیار نگران کننده است و عدم توجه به وسعت این مسئله می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به بدنه اقتصاد کشور وارد آورد. یکی ازمهمترین عواملی که میزان رشد مصرف را درکشور افزایش داده، اتلاف بیش از حد انرژی و افزایش مصرف است. افزایش مصرف برق تاثیر نامطلوبی بر تامین برق کشور و همچنین میزان ذخیره برق دارد و این امر موجب بروز مشکلاتی در زمان کاهش میزان تولید می شود.
نمودار شماره : 1 تولید و مصرف برق سرانه در ایران - کیلو وات ساعت - سال 1384-95
نمودار :2 کشورهای با بیشترین رشد سرانه مصرف برق خانگی - درصد - سال 2000-2014
طبق جدول شماره 1 سهم مصرف برق در بخش خانگی بیشتر از سایر بخش هاست و بخش خانگی بزرگترین مشترکین برق می باشند. امروزه تقریباً اکثر وسایل خانگی با برق کار میکنند، مشترکان خانگی با توجه به تعداد آنها و افزایش روزافزون لوازم الکتریکی خانگی سهم قابل توجهی از مصارف برق را به خود اختصاص دادهاند، بنابراین بخش خانگی پتانسیل های ویژه برای صرفه جویی مصرف برق دارد.
جدول :1 سهم مصارف مختلف کشور - درصد -
6. بازاریابی اجتماعی و تغییر رفتار
سه راهبرد اصلی که برای تغییر رفتار پیشنهاد شده است،آموزش، اجبار و بازاریابی اجتماعی است - میبچ و همکاران، . - 2002 کاتلز و زالتمن در سال 1971 پیشنهاد استفاده از اصول بازاریابی تجاری برای انتقال ایده ها و رفتارهای مطلوب به مخاطب را مطرح کردند و آن را بازاریابی اجتماعی نامیدند - کاتلر و زالتمن . - 1971 رسالت اصلی بازاریابی اجتماعی تاثیر گذاری بر رفتارهای اجتماعی و انسانی است. در بازاریابی اجتماعی کسب سود و منافع شخصی اولویت اصلی به شمار نمی رود. به عبارت دیگر ، تاکیید بازاریابی اجتماعی تنها ارضاء نیازها و خواسته های افراد اجتماع از طریق فرآیند مبادله و دادو ستد نیست؛ بلکه هدف و مقصد والاتری دارد و آن تاثیرگذاری بر اعمال و رفتار افراد در اجتماع است.
شکل :1حوزه های مورد توجه در دیدگاه بازاریابی اجتماعی
هدف بازاریابی اجتماعی، ایجاد تغییرات مثبت است و میتوان برای ترویج یک اقدام شایسته از آن بهره برد. برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب باید از روشهای مختلف برای بازاریابی اجتماعی استفاده کرد. در واقع برای نهادینه کردن مفاهیمی چون صرفه جویی در مصرف انرژی بازاریابی اجتماعی گامی موثر است. بنابراین برای نهادینه کردن این مفاهیم برای رسیدن به این تغییرات فرد باید رفتارش را تغییر بدهد و این تغییر نیازمند بازاریابی اجتماعی است.
در بازار یابی اجتماعی تلاش می شود تا با محور قرار دادن دیدگاهها، خواسته ها و نیازهای مخاطب و با کمک اصول و روش بازار یابی تجار ی، ایدهها و رفتارها ی مطلوب به گروه مخاطب منتقل گردد و یا برای انجام یک رفتار و یا توجه به یک ایده خاص ترغیب گردند . اساس بازار یابی اجتماعی بر تولید محصول یا مداخله متناسب با نیاز و خواستههای مخاطب می باشد که با در نظر گرفتن هزینهه ای مادی و غیر مادی گروه هدف، در مکانهای مناسب عرضه محصول یا مداخله با استفاده از روشهای مختلف به گروه هدف ارایه شود
