بخشی از مقاله
چکیده:
صنعتی شدن اگرچه دستاوردهای فراوانی را برای بشر به ارمغان آورده، اما در کنار آن تلخکامیهای زیادی را نیز برای جامعه انسانی رقم زده است. فشارهای عصبی ناشی از کار، آلایندههای زیستمحیطی و عدم امنیت شغلی از جمله این تلخکامیها میباشد. علاوه بر آن، حوادث ناشی از کار از جمله دستاوردهای زیانبار صنعتی شدن در جهان است و از این رو، این مقاله میکوشد تا تعامل صنعتی شدن و حوادث ناشی از کار را با تأکید بر جوانان و در مناطق ایران مورد بررسی قرار دهد.
برای این منظور، دادههای مورد نیاز شامل حوادث کل و حوادث مربوط به گروه جوانان 20-39 - ساله - در بخش صنعت از سازمان تأمین اجتماعی و دادههای مورد نیاز برای بررسی صنعتی بودن استان ها از مرکز آمار طی سالهای 1390-93 جمعآوری و از روش امتیاز استانداردشده و رهیافت دادههای پنل استفاده شده است. همسو با انتظار، نتایج تحقیق نشان داده است که توسعه صنعتی زمینه را برای ازدیاد حوادث ناشی از کار افزایش داده اما با افزایش اشتغال صنعتی، حوادث ناشی از کار جوانان به صورت معنیداری افزایش یافته است. از نظر سیاست گذاری، یافته های این پژوهش مبین لزوم توجه به استانداردها و تلاش در جهت حفظ سلامت نیروی کار به خصوص در گروه جوانان در جریان صنعتی شدن مناطق کشور است.
.1 مقدمه
در دنیای کنونی، از یک سو فرآیند صنعتی شدن استفاده از ابزار و ماشینآلات فنی و تبدیل کارهای دستی به ماشینی را موجب شده و از سوی دیگر، تقسیم کار نیز، افزایش تولیدات و سرعت در انجام کار را سبب گردیده است. اما، عدم رعایت اصول صحیح در ساخت یا استفاده از این وسایل، حوادث ناشی از کار را افزایش داده و نتیجه این امر، افزایش خطر در محیطهای صنعتی بوده است - رنجور و مؤذنی، . - BBBB بنابراین، صنعتی شدن از یک سو دستاوردهای فراوانی را برای بشر به ارمغان آورده و از سوی دیگر، تلخکامی های فراوانی را به دلیل حوادث ناشی از کار رقم زده است. بر اساس ماده 60 قانون تأمین اجتماعی، حوادث ناشی از کار، حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای شخص اتفاق میافتد.
در این تعریف، همه حوادث روی داده در اوقات مشغول به کار در کارگاه، مؤسسات وابسته، ساختمان ها و محوطه آن، خارج از محوطه به دستور کارفرما، مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان برای معالجه، اوقات رفت و برگشت از منزل به کارگاه و برعکس و حوادث روی داده در حین نجات سایر بیمهشدگان نیز به عنوان حوادث ناشی از کار تلقی میشود. این در حالی است که در ادبیات موجود، علل عمده افزایش سوانح و حوادث ناشی از کار در محیطهای صنعتی شامل موارد نهگانه ذیل میباشد:
-1 افزایش بسیار سرعت حرکت ماشینها و محدود بودن توان عکسالعمل انسان؛
-2 تراکم کارکنان در فضاهاینسبتاً کوچک؛
-3 افزایش قدرت ماشینآلات و پیچیدگی کار آنها؛
-4 تقسیم زیاد کار که هر کارگر با آموزشی اندک فقط از عهده بخشی اندک از فرآیند تولید برمی آید و تصوری از مجموع این فرآیند ندارد - از نظر روانی این امر باعث خستگی، بیحوصلگی، افزایش اشتباهات و در نتیجه ایجاد حادثه میشود - ؛
-5 فقدان آموزش کافی برای کار با ماشینآلات و شیوههای پیشگیری و مقابله با سوانح و حوادث؛
-6 عدم تطابق دانش و تواناییهای جسمی و روانی انسان؛
-7 توجه بیش از حد به افزایش سطح تولید به جای توجه به حفظ ایمنی انسانها؛
-8 تمرکز ماشینآلات بسیار در محیطهای محدود و ایجاد سر و صدای فراوان؛
-9 عدم سرمایه گذاری در سیستمهای حفاظتی و برنامههای مربوط به بهبود شرایط کار.
این در حالی است که شواهد موجود نشان میدهد عمده حوادث ناشی از کار نیز برای جوانان و در بخش صنعت اتفاق افتاده و از این رو، این مقاله میکوشد تا تعامل بین صنعتی شدن و سلامت، تجلی یافته در حوادث ناشی از کار و با تأکید بر حوادث ناشی از کار در گروه جوانان - شاغلان 20 تا 39 ساله - در بخش صنعت را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. برای دستیابی به این هدف، مطالب این مقاله در پنج بخش تنظیم شده است. پس از مقدمه در بخش دوم به دادههای آماری و توصیف آنها پرداخته میشود. بخش سوم به روش تحقیق اختصاص دارد . در بخش چهارم یافتههای پژوهش ارائه میگردد و بخش پایانی نیز شامل جمعبندی، نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات است.
.2 توصیف دادهها
در این پژوهش برای اندازه گیری میزان صنعتی شدن مناطق ایران از تلفیق سه شاخص:
- تعداد بنگاههای صنعتی در هر استان؛
- شاغلان بنگاه های صنعتی در هر استان؛
- تولید بنگاههای صنعتی در هر استان؛ بهره جسته شده و علاوه بر آن، به منظور بررسی وضعیت سلامت از حوادث ناشی از کار به عنوان مبنایی برای این سنجش و با تأکید بر گروه جوانان استفاده شده است. لازم به یادآوری است دادههای آماری مورد نیاز بخش صنعت از نتایج آمارگیری کارگاه های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر مرکز آمار ایران و دادههای مورد نیاز بخش حوادث، از گزارشات حوادث ناشی از کار سازمان تأمین اجتماعی جمعآوری گردیده و با توجه به محدودیت آماری موجود، دوره مورد بررسی به سالهای 1390-93 محدود شده است.
جدول شماره - 1 - ویژگیهای صنعتی و حوادث ناشی از کار برای سال میانی دوره مورد بررسی - 1392 - نشان میدهد. علاوه بر آن، ستون پایانی این جدول نسبت شاغلان به حوادث ناشی از کار جوانان را به تفکیک مناطق به تصویر کشیده و جایگاه هر استان از این منظر در نمودار شماره - 1 - مشخص شده است. همانگونه که مشاهده میشود، استانهای کشور از منظر این شاخص دارای تمایزات عمده ای بوده و به عنوان مثال، در حالی که این نسبت در استان خراسان رضوی حدود 280 است، در استان خراسان جنوبی این نسبت حدود 23 میباشد. این موضوع خود نشانگر آن است که از حیث حوادث ناشی از کار جوانان، استان خراسان جنوبی دارای وضعیت بسیار نامناسبتر نسبت به استان خراسان رضوی است.
