بخشی از مقاله
چکیده
صنعتی شدن و توسعه صنعتی از شروط لازم برای پیشرفت اقتصادی و زمینه ساز تحولات ساختاری گسترده در حوزه های اقتصادی و فن آوری است .رشد اقتصادی ناشی از صنعتی شدن با اثرات تکاثری و هم افزایی که بر اقتصاد کشورها و ساختار تولیدی آن ها می گذارد. به دلیل اینکه تمامی محصولات ICT نیاز به برق دارند، توسعهی سریع استفاده از ICT باعث افزایش تقاضا برای برق میشود.
هدف مطالعه حاضر بررسی تاثیر همزمان صنعتی شدن و استفاده از اینترنت بر مصرف برق ایران طی دوره 1373-1393 میباشد. نتایج حاصل از الگوی ARDL نشان داد که صنعتی شدن تاثیر مثبت و مصرف اینترنت تاثیر منفی بر مصرف برق در ایران داشتهاند. اما تاثیر متقابل صنعتی شدن و مصرف اینترنت بر مصرف برق، مثبت ارزیابی شده است همچنین سایر نتایج نشان داد که رشد اقتصادی و آزادی تجاری تاثیر مثیت و معنیداری بر مصرف برق دارد.
-1 مقدمه
طی دهههای اخیر از انرژی به عنوان یکی از عوامل مهم تولید یاد شده است؛ به طوری که در کنار سایر عوامل تولید نقش تعیینکننده ای در حیات اقت صادی ک شورها دا شته و با تو سعه و پی شرفت اقت صادی، اهمیت آن به طور فزایندهای افزایش یافته است. وابستگی روز افزون زندگی بشر به انرژی موجب شده است تا این بخش به طور بالقوه و بالفعل در کارکرد بخشهای مختلف اقتصادی کشورها نقش چشمگیری ایفا کند
در اقتصاد ایران فرآوردههای نفتی، گاز و برق نقش بسیار مهمی را در ثبات و امنیت سیاسی و اقتصادی کشور بازی می نماید. اما سیاستهای اقتصادی در ایران که بر مبنای د ستر سی آ سان به انرژی در قیمتهای ب سیار پایین بنا گردیده، مانع از تفهیم اهمیت اقت صادی انرژی به م صرف کنندگان از طریق قیمت شده و موجب ازدیاد مصرف و هدر رفت آن در همه بخشها از جمله بخش صنعتی گردیده است.
بررسی شاخصهایی چون: میزان شدت و م صرف سرانه انرژی برق در بخش صنعت تأییدکننده این م صرف بی رویه ا ست. انرژی به عنوان یکی از عوامل تولید و همچنین به عنوان یکی از ضروریترین محصولات نهایی، جایگاه ویژهای در رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد. کشور ایران به عنوان یک کشور رو به رشد و برخوردار از منابع انرژی غنی و گسترده و وجود مخازن بزرگ نفتی، معادن بزرگ زیرزمینی و پتانسیل بالقوه انرژی، یکی از مصادیق الگوی رشد با فشار بر منابع طبیعی محسوب میشود و برنامهریزی برای تولید و مصرف انرژی در این کشور اهمیت فراوان داشته و باید با دقت انجام گیرد
ظرفیتهای تولید، یکی از عوامل مؤثر بر تقاضای حاملهای انرژی است. افزایش تولید در هر یک از بخشهای اقتصاد، اثرات م ستقیم و غیرم ستقیم گ ستردهای بر م صرف حاملهای انرژی دا شته ا ست که اثرات م ستقیم مذکور، نیاز به نهاده انرژی را در فرآیند تولید افزایش داده است، و اثرات غیرمستقیم آن نیز از طریق انتقال ارزش افزوده خلق شده - قدرت خرید تزریقی به جامعه - بر م صرف انرژی خانوارها و تقا ضای م شتق شده در بخش های دیگر منعکس میگردد. آ شکار ا ست که هر چه میزان - سطح - تولید بی شتر شود، ا ستفاده بی شتر از عوامل تولید و از جمله برق را به دنبال خواهد دا شت. به دلیل نبود متغیر سطح تولید بنگاههای صنعتی، از متغیر جانشین آن یعنی ارزشافزوده که با متغیر سطح تولید همبستگی بالایی دارد استفاده میشود.
رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات، بسترهای تبادل سریع اطلاعات، کاهش هزینههای مبادله، افزایش بهرهوری و کارایی و ارتقاء سطح زندگی و رفاه را فراهم کرده است. گسترش این فناوریها و تأثیرات قابلتوجه آن در افزایش بهرهوری، از یکسو و کاهش شدت مصرف انرژی در کشورهای توسعهیافته در دهههای اخیر از سوی دیگر، موجب شد تا دیدگاههایی نیز در جهت حمایت از این عقیده که فناوری اطلاعات و ارتباطات پتان سیل کاهش انرژی بری را بدون کاهش ر شد اقت صادی دارا ا ست، مطرح و بیان شود که اطلاعات در چرخه فعالیتهای اقتصادی میتواند بهعنوان نهاده جانشین انرژی، نقشآفرینی نماید.
جانشینی اطلاعات بهجای انرژی در مفهوم اقت صادیاش، کاربرد اطلاعات بی شتر در فعالیت اقت صادی به همراه کاهش مقدار انرژی موردنیاز ا ست. بهعبارتدیگر اطلاعات موجب شود که مقدار م صرف انرژی به ازای هر واحد تولید، کاهش یافته و یا ارزش اقت صادی بی شتری بهوسیله مصرف مقدار یکسان انرژی، ایجاد شود. این رویکرد، پنجرهای را برای انجام پژوهشهایی که امکان جانش ینی اطلاعات و انرژی را برر سی میکنند، رو به دنیای مطالعات اقت صادی گ شوده ا ست
بین زمان و اطلاعات یک ارتباط جانشینی وجود دارد، هنگامیکه اطلاعات کمتری در دسترس باشد برای انجام امور، آزمونوخطای بیشتری صورت میگیرد، بنابراین زمان بی شتری صرف می شود. در صورتیکه اگر ما بدانیم چگونه وظایف را انجام دهیم و چگونه به هر مکانی دسترسی پیدا کنیم، زمان کمتری برای انجام وظایف نیاز خواهیم داشت و پدیدههایی از قبیل کاهش مصرف سوخت در حمل ونقل، افزایش کارایی انرژی درنتیجه کامپیوتری کردن فرآیند تولید دلایلی هستند که میتوان برای اثبات جانشینی اطلاعات بهجای انرژی مطرح کرد
اینترنت و ICT یک سرمایه دوجانبه است .از یک سوی، همانند دیگر اشکال سرمایه، به عنوان یک تکنولوژی تولید استفاده می شود .یعنی کاهش قیمت سرمایه ICT به جایگزینی داده ICT با دادههای دیگر و تعمیق سرمایه منجر شده و بهطور م ستقیم رشد محصول و بهرهوری نیروی کار را تحت تأثیر قرار می دهد. از سوی دیگر، ICT ویژگیهایی همانند دانش دارد، زیرا بخشی از سرمایه ICT بجز بخشهای سخت افزاری به صورت کالای دیجیتالی است. کالای دیجیتالی ویژگیهایی دارد که میتوان آن را در زمره کالای دانش طبقه بندی کرد. کالای دیجیتالی مجموعه صفر و یکهایی است که ارزش اقتصادی داشته و بر مطلوبیت و منافع افراد در اقتصاد تأثیر می گذارد.
بطور کلی سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات دو اثر متفاوت در مصرف انرژی دارد. اول، فناوری اطلاعات و ارتباطات از طریق فرایند نوآوری و جان شین سازی یک تکنولوژی جدید تولید، به جای تکنولوژی قدیم که م صرف انرژی کمتری دا شته باشد، و همچنین با کارایی در بخشهای مختلف اقتصاد، میتواند سطح مصرف انرژی را کاهش دهد. که این اثر جانشینی نامیده می شود.
دوم اینکه، تجهیزات فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ن صب و راهاندازی نوعا به برق نیاز دارند، بنابراین تا سی سات و تجهیزات جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات سطح مصرف و تقاضا برای انرژی برق را افزایش می دهند، که اثر جبرانی نامیده می شود. لذا تحقیق حاضر به بررسی اثرات استفاده از اینترنت و صتعتی شدن بر مصرف برق طی سال های 1373-1393 میپردازد. در بخش دوم به مرور مبانی نظری موضوع پرداخته شده و در قسمت سوم پیشینه تحقیق مورد بررسی قرار میگیرد. در بخش چهارم، به معرفی مدل و ت صریح الگوی منا سب جهت برر سی فر ضیههای تحقیق پرداخته شده و در ق سمت پنجم، نتایج تخمین مدل و تحلیل یافتههای تحقیق ارائه می شود و بخش پایانی مقاله نیز به نتیجهگیری و ارائه تو صیههای سیا ستی اختصاص یافته است.
-2 مبانی نظری
بر اساس ادبیات اقتصاد کلان، تحلیل رابطه بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی از طریق تابع تولید و منحنیهای عرضه و تقاضای کل اقتصاد میسر است. بدین ترتیب که انرژی به عنوان یک نهاده مهم در تابع تولید محسوب شده و افزایش آن منجر به انتقال به سمت بالای تابع تولید میشود. با انتقال تابع تولید، منحنی عرضه کل اقتصاد به سمت راست منتقل شده و با فرض عمودی نبودن منحنی تقاضای کل، تولید و درآمد تعادلی افزایش مییابد.
به طور کلی چهار رویکرد در مورد ارتباط علی مصرف انرژی و رشد اقتصاد مطرح شده است که به شرح زیر میباشند
· »فر ضیه ر شد«3، مصرف انرژی نقش مهمی در رشد اقتصادی بازی میکند، به طوری که رشد اقتصادی به مصرف انرژی وابسته بوده و کاهش در مصرف انرژی ممکن است رشد اقتصادی را کاهش دهد.
