بخشی از مقاله
چکیده:
کودکان امروز نه تنها آیندهسازان فردای ما که اکنون خودشان نیز هستند. لزوم تربیت صحیح کودکان بر کسی پوشیده نیست. دوران کودکی زمینهساز تعالی شخصیتی، تربیتی، اجتماعی و فرهنگی انسانهاست و این مطلب هم در آموزه های دینی ما هم در مبانی روانشناسی کودک بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. در شهر امروز کودک مجالی و مکانی برای خود نمیبیند.
درحال حاضر نزدیک به 18 میلیون نفر از جمعیت 75 میلیونی ایران یعنی حدود 24 درصد از جمعیت کل کشور را کودکان و نوجوانان زیر 14 سال تشکیل میدهند. به عبارت دیگر تقریباً از هر چهار ایرانی یکی کودک است. اکنون ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند برنامه برای پرورش نیروهایی متفکر، خلاق و کوشا هستیم. هدف این پژوهش توجیه جایگاه کودک در شهر و نیازهای جمعی او و درک ضرورت آموزش شهروندی در دوران کودکی - چرایی - است و چگونگی عملکرد مراکز تفریحی آموزشی - چیستی - را بیان میکند.
هدف دیگر، هموار شدن زمینه برای ایجاد پارکهای تفریحی-آموزشی در کلان شهرهای ایران می باشد، که با محوریت بازی، آموزشهای لازم برای ورود به جامعه را به کودکان بیاموزد. از آنجایی که احداث اینگونه مراکز سابقه ای به نسبت طولانی در نقاط مختلف جهان دارد اهداف و مکانیزم اجرایی نمونه هایی موفق از دیگر کشورها بیان و تشریح خواهد شد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی به شیوه کتابخانهای، اسنادی و مشاهدهای است.
-1 مقدمه:
یان گل1 معتقد است در زندگی شهری امروز، به انسان در فضای شهری توجه خاصی باید کرد. اهمیت دادن به مردم برای ایجاد شهرهای زندهتر، ایمنتر، بادوامتر، سالمتر و پویاتر بسیار مهم و در قرن حاضر با اهمیتتر شده است. هر قدر خانههای ما کوچکتر، فشردهتر و تراکم جمعیت بیشتر میشود نیاز ما به عرصههای همگانی بیشتر خواهد شد. کودک امروز برای پیمودن فرآیند اجتماعی شدن باید در سه فضا تعامل کند: فضای خانوادگی، فضای آموزشی و فضای همگانی.
فضای خانوادگی امروز با کودکانی بدون خواهر و برادر، والدینی شاغل، درگیر و بیحوصله، در کنار تبلت و بازیهای کامپیوتری، سپری شدن در فضاهای مجازی و گهگاهی تماشای تلویزیون و مطالعه کتاب تعریف شده است. فضای آموزشی ما به دلیل تأکید بسیار بر محفوظات و رقابت در آزمونهای ورودی، بیشتر به جنبههای آموزشی میپردازد تا بُعد اجتماعی و پرورشی و در نهایت فضاهای همگانی ما نه از نظر طراحی نه از نظر شاخصهای کیفی پاسخگوی این رسالت عظیم نیست.
کودکان در فضاهای همگانی درسها و آموزههایی میگیرند که چه بسا آموزههای خانوادگی و آموزشی را هم تحت تأثیر قرار دهد. فضاهای همگانی خلاق و برنامهریزی شده به جای اینکه زحمات تربیتی خانواده و سیستم آموزشی را بر باد دهند می-توانند علاوه بر ایجاد پیوند بین دو نهاد اساسی خانه و مدرسه، کاستیهای فضاهای قبلی را پوشش دهند و تسهیلگر فرآیند اجتماعی شدن کودکان باشند.
در شرایط کنونی آنچه را که باید بپذیریم، ناتوانی والدین در گذران وقت با کودکان و آمادهسازی آنان برای ورود به جامعه شهروندی است. چه به جهت محدودیت زمان و چه به جهت عدم آگاهی از تربیت صحیح. با توجه به وضع موجود به نظر میرسد وجود فضاهای همگانی و مراکز تفریحی آموزشی که این رسالت را به خوبی تعریف و اجرا کنند ضروری به نظر می-رسد و در این مجال بیان تجارب کشورهای دیگر میتواند مسیر موفقیت را برای ما کوتاه کند.
این مقاله در بخش مبانی نظری و همینطور یافتهها و نتایج، به روش توصیفی و با تکیه بر روش تحلیل دادههای اسنادی انجام گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی به شیوه کتابخانهای، اسنادی و مشاهدهای است .
این پژوهش در چهار مرحله صورت می گیرد:
· بیان مفاهیم
· بیان ضرورت ایجاد مراکز تفریحی آموزشی - چرایی -
· بیان عملکرد این مراکز - چیستی -
· معرفی نمونههای داخلی و خارجی
-2 بیان مفاهیم
-1-2 کودک: رایجترین واژهای است که در زبان انگلیسی درباره کودک به کار برده میشود و منظور کسی است که در زیر سن بلوغ قرار دارد به ویژه در رابطه با اشخاص دیگری که والدین او محسوب میگردند. در همین راستا اعلامیه جهانی 1989 کنوانسیون حقوق کودک در تعریف خود میگوید: کودک کسی است که به سن 18 سال تمام نرسیده است مگر آنکه در کشوری قانونگذار سن قانونی را کمتر تعیین کرده باشد. در قانون مدنی ایران، دوران کودکی در دختر با رسیدن به سن 9 سال قمری تمام و در پسر 15 سال تمام پایان می یابد
شاید نتوان تعریف دقیقی از محدوده سنی و ویژگیهای دوران کودکی به دست داد. بر اساس مطالعات پزشکی، کودک تا 2 سالگی به 70 درصد از رشد سیستم عصبی خود دست مییابد. این رشد در سن 12 سالگی به حدود 95 درصد میرسد که اهمیت این دوره سنی در تقسیمبندیهای رشدی همواره مورد توجه بوده است
در این پژوهش براساس تجارب جهانی و نمونههای موردی موفق، سن مورد نظر برای کودک، 4 الی 14 سال در نظر گرفته شده است.
-2-2 شهر دوستدار کودک: شهر دوستدار کودک یک سیستم محلی دارای مدیریت مناسب است که برای اجرای حقوق کودکان و شهروندان تعهد دارد. در یک شهر دوستدار کودک، جوانان و کودکان، در فرآیند مدیریت، اجرا، برنامهریزی، تقسیم
منابع و ارزشیابی، برنامه مشارکت فعال دارند. کودکان برای همکاری در خانواده، جامعه و زندگی اجتماعی تشویق میشوند. خدمات اساسی اجتماعی مانند مراکز بهداشتی، آموزش، سرپناه، آب و امکانات مناسب برای همه وجود دارد. یک شهر دوستدار کودک فعالانه به تحقق حقوق تمامی شهروندان جوان متعهد میگردد. از آن جمله میتوان به ارائه نظراتشان درباره »شهر مطلوب«، امکان رفت و آمد امن در خیابان ها، امکان دیدن دوستان و بازی، زندگی در محیطی بدون هیچ آلودگی و امکان مشارکت در رویدادهای فرهنگی و اجتماعی اشاره کرد
-3-2 کنوانسیون حقوق کودک: در 20 نوامبر سال 1989 میلادی به امضای نمایندگان کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید، اعضاء تلاشهای خود را در کشورهایشان برای ارائه راهکارهایی در حوزه کودکان شروع کردند و این کنوانسیون به مبنای ارزشمندی برای پرداختن به مسایل کودکان در هر جامعه تبدیل شد. در اسفند ماه سال 1372 ایران عضویت در کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفت
-4-2 نقش یونیسف1 در اجرای شهرهای دوستدار کودک: یونیسف به عنوان یک مرجع بر اجرای طرح شهر دوستدار کودک سراسر جهان در راستای نیازهای کودکان نظارت میکند و عمدهترین وظیفهاش ارتقاء و حفاظت از حقوق کودکان است تا اطمینان حاصل شود که در تمام مسائل و فرآیندهای تصمیمگیری نظر کودکان در نظر گرفته شده و حقوق آن ها پایمال نمیشود
-5-2 انجمن بین المللی حقوق کودکان برای بازی:2 یک سازمان بین المللی غیر دولتی که در سال 1961 در دانمارک آغاز به کار کرد. عضویت در این انجمن برای افراد، گروهها و سازمانهایی که حقوق کودکان را میپذیرند به ویژه بند 31 که تصریح می کند کودک حق اوقات فراغت، بازی و مشارکت در فعالیت های هنری و فرهنگی را دارند، آزاد است. این انجمن اعضای کشورهای اروپایی را به اجرای فعالیت هایی با هدف تغییر در فضاهای عمومی در حمایت از بازی و تفریح راهنمایی می کند
-3 ضرورت ایجاد مراکز تفریحی آموزشی کودکان - چرایی -
در اصل سیام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: دولت موظف است وسائل آموزش و پرورش رایگان را برای هم هملّت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفائی کشور به طور رایگان گسترش دهد. در این راستا کوششهای فراوانی صورت گرفته است.
