بخشی از مقاله
چکیده
موضوع مورد بررسی این تحقیق ، ضرورتهای وجود آموزش هایی پیش دبستانی می باشد ، که با روش کتابخانه ای و بررسی کتب و مقالات مرتبط با موضوع ، انجام گرفت و نتایج زیر حاصل شدند:آموزش و پرورش قبل از دبستان اصولاً، شامل تمام سنین قبل از دبستان می باشد ، که حتی در اسلام زمان انعقاد نطفه و قبل از آن را مطرح می کند.در تعریف مهد کودک و کودکستان می توان گفت که ، مراکزی ه ستند که به پرورش غیر ر سمی ونتیجتاً غیر اجباری کودکان ، برای ساعاتی از روز می پردازند .
اولین کودک ستان در جهان در سال 1837 توسط فردریک فروبل در آلمان تاسیس شد و اولین کودکستان در ایران در سال 1297 در تبریز توسط خانم خانزادیان ، برای تربیت کودکان ارامنه تأسیس شد کهبعداً در سال 1302 جبار عسکرزاده - باغچه بان - کودکستانی در شهر تبریز تأسیس کرد ونام آن را باغچه اطفال قرار داد.با تحقیقات انجام شده توسط روانشناسان به این نتیجه رسیده اند که اگر می خواهیم افرادی سالم در آینده داشته باشیم باید به نیازهای عمده کودکان خود توجه داشته باشیم و آنها را تأمین کنیم که این نیازها شامل نیازهای جسمی ، عقلی ، عاطفی ، اجتماعی ، دینی ، اخلاقی و تحصیلی می با شند. اهداف آموزش های پیش دبستانی ، تربیت کودکان قبل از ورود به دب ستان می با شد.
همچنین ضرورت وجود اهمیت آموزش های پیش دبستانی به قرار زیر ا ست : ح سا سیت و تأثیر پذیری کودکان از محیط های آموزش ، دوام تاثیرات و عمیق یادگیری در این دوران ، پرورش تواناییهای گوش دادن ، سخن گفتن ، مشاهده کردن ، اندازه گرفتن و ... پرورش فضائل دینی ، اخلاقی ، حس انسان دوستی و کمک به همنوع از هدفهای این دوره است که از ضروریات جامعه نیز محسوب می شوند ، پس لازم است که کودکان از همان ابتدا با آموزش های لازم در دوران کودکی و با جامعه و روابط اجتماعی بیرون از خانه آشنا شوند.
مقدمه
دنیای تعلیم و تربیت کودکان یکسره در حال تغییر است و سالهای آتی برای کودکان و والدین و معلمان سالهای جالبتر خواهد بود. همان طور که ما ، به کار تعلیم و تربیت کودکان ا شتغال داریم ، این تغییرات گوناگون را تجربه می کنیم ، باید به دانش آموزان نیز کمک کنیم تا در زندگی آموزشی و پرورشی خود برخوردار از تجارب مثبتی باشند . در دو سه دهه اخیر در کشور ما ، هم والدین و هممربیّان و معلمان توجه ویژه ای به بهبود ر شد و پرورش کودکان پیدا کرده اند واهمیّت تعلیم و تربیت در دوران کودکی برای سعادت آدمی بی شتر شناخته شده است .
این توجه و شناخت به صورتی هدفدار بر محتوا و برنامه و روش آموزش و پرورش کودکان تاثیر بخشیده است و ما بر این باوریم که این جریان هنوز سیر آغازین خود را طی می کند و در آینده شاهد تحولات بسیار بزرگتری در این زمینه خواهیم بود. اما از سوی دیگر ، در ادامه مشکلات تاریخی که هزاران سال است کودکان دچار آنها بوده اند ، هنوز هم بدرفتاری با آنان و محروم بودن گروههای بزرگی از کودکان از تغذیه و بهداشت و پرورش و آموزش مناسب در اکثر نقاط جهان و هم در کشور ما به چشم می خوردو جا دارد که برای رفع یا کاهش این م شکلات بکو شیم و به حقوق کودکان و ایجاد محیطهای م ساعد برای پرورش آنان توجه بی شتری دا شته باشیم .
آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی نه تنها در مورد کودکان عادی کودکان دچار محرومیت فرهنگی و اجتماعی ، بلکه در مورد کودکان استثنایی ، که نیازها و ویژگیهای خاص خود را دارند ، نیز باید از کیفیت ویژه ای برخوردار باشند.
آموزش پیش دبستانی ، آموزشی است که در حساسترین مراحل زندگی کودک ، یعنی از زمان تولد آغاز می شود و تا شروع اولین کلاس رسمی دبستانی ادامه یابد و باید بتوان با برنامه ریزی دقیق در این پایه، دانش آموزان را با محیط آموزشی آشنا کرد و آن ها را نسبت به تحصیل تشویق کرد .
مفهوم و تعریف آموزش و پرورش پیش دبستانی :
لغت preschool educaticn در فرهنگ و بستر مشتق از دو بخش prare یعنی قبل و school یعنی مدرسه ، بمعنی اشاره به دوره ای است قبل از آنکه کودک به مدرسه برود.
آموزش و پرورش قبل از دب ستان ا صولأ شامل تمام سنین قبل از دب ستان می شود. در ا سلام تعلیم و تربیت از نوزادی حتی از زمان انعقاد نطفه و قبل از آن مطرح ا ست و د ستورهای لازم در این مورد داده شده ا ست مثلاً. به گوش را ست نوزاد اذان و به گوش چپ اقامه می گویند.
مراکزی را که در این دورهغالباً به پرورش غیر ر سمی ونتیجتاً غیر اجباری کودکان سالم برای ساعاتی از روز می پردازند مهد کودک و کودکستان گویند.
تأسیس مهدکودک بیشتر به منظور نگهداری وتربیت فرزندان مادران شاغل بوده است بطوری که سازمان زنان ایران رژیم سابق در نشریه ضوابط ت شکیل مهدکودک برای کودکان زنان باردار در اردیبه شت 1355 مهدکودک را چنین تعریف میکند : » مهد کودک مؤ س سه ای است که جهت نگهداری کودکان سالم زنان کارمند دولت اعم از رسمی وغیر رسمی در سازمانهای مشمول یا غیر مشمول قانون استخدام کشوری تأسیس می گردد .«
در سال 1368 دفتر آموزش و پژوهش سازمان بهزی ستی ک شور نیز تعریف م شابهی برای دوره آموزش و پرورش پیش دب ستانی که تحت پوشش آن سازمان است ارائه کرده است .
» مهدهای کودک به مراکزی اطلاق می شود که برای نگهداری ،مراقبت و آموزش و پرورش قبل از دب ستان کودکان سالم از 3 ماهگی تا پایان 5 سالگی در 3 بخش :
شیرخوار - 3 ماهه تا 18 ماهگی - ، نوپا - 1/5 سالگی تا 3/5 سالگی - ، نوباوه - 3 سال تا پایان 5 سالگی - دایر می گردد .«
معنا و مفهوم دیگری برای آموزش و پرورش پیش دبستانی می توان قائل شد و آن را دوره ای برای نگهداری ، مراقبت و آموزش و پرورش قبل از دبستان کودکانی می دانند که در سنین پیش دبستانی بسر می برند. یعنی می توان معنای سنی برای آن قائل شد . محدوده سنی این دوره در کشورهای گوناگون متفاوت است :
در آلمان شامل کودکان 3 تا 6 ساله می شود. در انگلستانمعمولاً کودکان بین سنین 2 تا 5 سال ، در مؤسساتی از جمله مهدکودکها و کودکستانها به آموزش و پرورش مشغول هستند. در بلژیک این دوره شامل 2/5 ساله تا 6 ساله می شود در روسیه کودکان بین 2 ماهگی تا 7 سالگی در مهد کودکها و کودک ستانها پذیرفته می شوند. در ایتالیا کودکان زیر 3 سال را در مهدکودک و 3 ساله تا 6 ساله را در کودکستانها می پذیرند.
در ژاپن کودکستانها ، کودکان 3 تا 5 ساله را می پذیرند . در هند آموزش و پرورش پیش دبستانی به کودکان 2/5 ساله تا 6 ساله اختصاص دارد. در فرانسه کودکان از 2 سالگی تا 6 سالگی و در سوریه کودکانی که سه سال تمام داشته باشند به مراکز پیش دبستانی راه مییابند . و در استرالیا نیز کودکان 3 تا 5 ساله را در کودکستانها می پذیرند.
بهرحال در مجموع چنین می توان نتیجه گرفت کهمعمولاً در مهدهای کودک به نگهداری و مراقبت و آموزش کودکان زیر شش سال میپردازند ، که این کودکان نیز در کشورهای مختلف به گونه های متفاوتی طبقه بندی می شوند. نمونه ای از طبقه بندی که در کشور ما نیز بهمین صورت است و متداولترین طبقه بندی برای کودکان 3 ماهه تا 6 ساله است به قرار زیر می باشد :
طبقه بندی کودکان در مهدکودک ها
دسته اول کودکان شیرخوار از 3ماهگی تا 18ماهگی
دسته دوم کودکان نوپا از 18 ماهگی تا 3 سالگی
دسته سوم کودکان کودکستانی و نوباوه از 3 سالگی تا 5 سالگی
دسته چهارم آمادگی از 5 سالگی تا 6 سالگی
تاریخچه آموزش پیش دبستانی جهان
قرن19 به عنوان سرآغاز آموزش پیش دبستانی مطرح شده است.به خاطر دو عامل دیدگاه ها نسبت به کودک و دوران کودکی تغییر یافت:
شرایط اجتماعی و باورها درباره طبیعت کودک.
یکی از اولین طرفداران درباره آموزش دادن به کودکان پیش دبستانی کمنیوس بود .او بر این باور بود که آموزش کودکان باید در 6 سالگی صورت گیرد چون در این دوران کودک از انعطاف پذیری خا صی برخوردار ا ست.او تعلیم تربیت را به عنوان امری که بسیار به بازی شبیه است در نظر می گرفت.او از اولین اندیشمندان است که اهمیت آماده کردن کودک را برای فعالیت های مختلف آموزشی درک کرد.افکار او قرن ها بعد در افکارماریا مونته سوری و ژان پیاژه تجلی کرد.استفاده از تجارب ملموس و محسوس و درگیر نمودن حواس ادای سهم دیگر کمنیوس به تعلیم و تربیت پیش دبستانی است.
از دیگر متفکرینی که اندیشه هایش منجر به شکل گیری آموزش پیش دبستانی شد ،ژان ژاک رو سو می با شد.رو سو بر اهمیت آموزش زود هنگام تاکید می کرد.وی بر اهمیت ا ستفاده از مواد آموز شی ملموس و پرهیز از فعالیت های انتزاعی و نمادین در کودکی اولیه تاکید می کرد .همچنین بر اساس نظر روسو،آموزش و پرورش بایستی مبتنی بر علایق کودکان باشد.او مخالف اعمال انضباط شدید در مورد کودکان بود.پستالوزی برای اولین بار آموزش پیش دبستانی را به عنوان یک رشته علمی مجزا مطرح کرد.
وی براین باور بود که تعلیم و تربیت کودکان بای ستی مبتنی بر ر شد طبیعی آنان با شد.او معتقد بود که یادگیری فقط از طریق ابتکارات خود کودک و یا رفتار های اکتشافی او صورت نمی گیرد بلکه معلمین بایستی آموزش کودکان را طراحی نموده و آن را هدایت کنند.و اما فردریک فروبل بود که بی شترین تاثیر رابر شکل گیری حیطه آموزش و پرورش پیش دب ستانی دا شت.
او در این کار به برنامه ریزی در سی برای آموزش پیش دبستانی و نیز ایجاد روشها برای این کار زد.تلاش های فروبل لقب شایسته پدر کودکستان را برای او به ارمغان آورد.نظریه تربیتی او بر اساس قانون وحدت جهانی استوار بود .بر اساس این نظریه تربیتی فروبل براین اعتقاد بود که تعلیم و تربیت بایستی مبتنی بر همکاری باشد و نه رقابت.فروبل نیز مانند کمنیوس و پستالوزی نیز رشد کودک را به عنوان فرایند شکوفایی استعداد های او در نظر می گرفت.
نیازهای کودکان پیش دبستانی
تحقیقات روانشناسی کودک نشان داده است که اگر بخواهیم افرادی سالم به بار آوریم باید احتیاجات عمده کودکان را تأمین نمائیم . اگر چنین احتیاجاتی برآورده نشود رفتار آنها در همان موقع و حتی در بزرگی حاکی از این کمبود خواهد بودمثلاً. اگر هیچ وقت به کودک این اجازه داده نشود که برای خودمستقلاً فکر کند و تصمیم بگیرد ، در بزرگی فردی خواهد شد عاجز از هر گونه استقلال فکری و تصمیم گیری و همیشه منتظر دیگران خواهد بود تا برایش تصمیم بگیرند و آن اعتماد و احساس احترام به خود که در نتیجه ا ستقلال فردی بوجود می آید در او بوجود نخواهد آمد یامثلاً اگر کودکی باندازه کافی غذا ندا شته باشد تمام عمرش فردی علیل و ضعیف خواهد بود و این فرد نحیف در آینده قدرت یادگیری و کار کردن و تامین معاش را نخواهد داشت .
روانشناسی تربیتی ، در پی بردن به این نیازها و چگونگی رفع آنها به ما کمک می کند. این نیازها عبارتند از : نیازهای جسمی ، عقلی ، عاطفی ، اجتماعی ، مذهبی ، اخلاقی ، و تح صیلی . برنامه های مراکز آموزش قبل از دبستان نه تنها باید به رفع این نیازها مبادرت ورزند بلکه باید به رشد تواناییهای کودک کمک کنند.
