بخشی از مقاله
چکیده:
آموزش و پرورش به عنوان اصلیترین محور توسعه و پیشرفت هر جامعه در جوامع مختلف دارای اهمیت و ارزش خاصی بوده و علمای تعلیم و تربیت همواره در مقاطع مختلف زمانی بر لزوم توجه به این مهم نکاتی را بیان داشتهاند. در میان دورههای تحصیلی مورد نظر تعلیم و تربیت در ایران و جهاناصولاً بیشترین توجه و اهمیت به مقطع ابتدایی و دورههای اولیه تحصیل داده میشود که با توجه به اهمیت این موضوع تاکید میشود که باید آموزش در این دوره بر پایه اصول روان شناسی و استفاده از شیوههای مثمرثمر باشد تا تأثیرپذیری خود را داشته باشد. در این مسیر، آموزش پیش دبستانی یکی از متغیرهای محیطی است که نقش مهمی در رشد و پرورش همه جانبهی کودکان دارد.
برنامههای این دوره به گونهای تنظیم شدهاند که زمینههای مناسبی را برای رشد در تمامی جنبهای جسمی، عاطفی، اجتماعی، شناختی و خصوصاً رشد زبان و گفتار فراهم میآورند. در این مطالعه که به بررسی تأثیر آموزش پیش دبستانی بر رشد اجتماعی دانش آموزان می-پردازد ابتدا با مروری بر آموزش پیش دبستانی، اندیشهها و ابتکارات آموزش پیش دبستانی در جهان، اهمیت و ضرورت آموزشهای پیش دبستانی و رشد اجتماعی پرداخته و سپس نتیجه گیری کلی از این بخش و ارائه پیشنهادات ضروری پرداخته شده است.
- 1 مقدمه
از زمانی که برنامهریزی برای تعلیم و تربیت کودکان در دوره دبستان بهطور جدی مورد توجه واقع شد، مسئله آموزش پیش دبستانیها هم، که باید آن را سالهای سازندگی و تشکیل دهنده بسیاری ازصفات و ویژگیهای کودک نامید، مورد توجه قرار گرفت. میدانیم که شخصیت اصلی و زیربنایی کودک، قبل از 6 سالگی پایهریزی شده و اساس مراحل بعدی رشد او را تشکیل میدهد. اما کمبودها و تنگناهای اطلاعاتی، اقتصادی و مدیریتی همواره موجب کوتاهی در پرداختن به این مهم گردیده است.
از بین دلایل گسترش برنامههای پیش از دبستان میتوان به دلایلی چون تأثیر این دوره در شکلدهی موفقیتهای تحصیلی کودکان در سالهای بعدی، کاستن از مشکلات کودکان دوزبانه، نیاز جامعه به پیشرفتهای صنعتی، نیاز والدین شاغل، افزایش متقاضیان این دوره، تشخیص کودکان استثنایی و فراهم کردن آموزشهای خاص آنها، وجود افت تحصیلی بهّ ویژه در سال اول ابتدایی، نیاز خانوادههای کم درآمد و کم سواد یا بیسواد به استفاده از یک محیط سالم تربیتی برای فرزندان خود و رشد همه جانبهی کودکان اشاره کرد - دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی، . - 1384 در قرن بیستم رشتههای مختلف روان شناسی، از جمله روانشناسی کودک، روانشناسی یادگیری و آموزش بیش از حد انتظار توسعه و پیشرفت پیدا کرده و تردیدی باقی نمیماند که هر کودک مجموعهای از استعدادهای نهفته و بالقوه بهشمار میرود و تجارب سالهای اولیه هر کودک در چگونگی شخصیت و کمال نهایی وی بینهایت مؤثر میباشد.
یکی از دورههای مهم تحصیلی و تربیتی نظامهای آموزش و پرورش جهانی از جمله ایران، دورهی پیش دبستانی است که به لحاظ تأثیر تربیتی آن در رشد شخصیت کودکان و ابعاد وجود آنان مورد توجه صاحب نظران تعلیم و تربیت، خانوادهها و مقامات آموزش و پرورش کشورهای مختلف است. از اینرو در اسناد آموزش و پرورش از جمله سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران مصوب 1390 توجه به این دوره مورد تأکید قرار گرفته است.
امروزه مشاهدات، مطالعات و تحقیقات انجام شده در مورد کودکان 5-6 ساله مؤید آمادگی بیشتر آنان برای یادگیری است و پرورش حواس، تخیل و شخصیت آنان مستلزم فراهم شدن فضایی مناسب برای تربیت و ایجاد عادات مناسب در رفتار آنان است و سرمایهگذاری دولت با مشارکت مردم در مورد تصمیم آموزش و پرورش پیش دبستانی در نظام آموزش و پرورش ایران ضروری است - مؤمنی، . - 1393 آموزش و پرورش به عنوان اصلیترین محور توسعه و پیشرفت هر جامعه در جوامع مختلف دارای اهمیت و ارزش خاصی بوده و علمای تعلیم و تربیت همواره در مقاطع مختلف زمانی بر لزوم توجه به این مهم نکاتی را بیان داشتهاند.
در میان دورههای تحصیلی مورد نظر تعلیم و تربیت در ایران و جهاناصولاً بیشترین توجه و اهمیت به مقطع ابتدایی و دورههای اولیه تحصیل داده میشود که با توجه به اهمیت این موضوع تاکید میشود که باید آموزش در این دوره بر پایه اصول روان شناسی و استفاده از شیوههای مثمرثمر باشد تا تأثیرپذیری خود را داشته باشد - گنجی، . - 1393 در بسیاری از فرهنگها پدر و مادر و خانواده میتوانند بهترین مربی تربیتی برای کودک محسوب شوند، ولی این امر به سبب پیچیدگیهای زندگی صنعتی امروز نمیتواند به نحو احسن تحقق یابد. کافی نبودن آگاهیهای والدین در امور شناخت نیازهای فرزندانشان و اشتغال مادران در خارج از خانه از طرفی و نیازهای کودک به جامعه و نیاز جامعه به کودک آینده ساز از طرف دیگر، ضرورت وجود دوره و محیطهای آموزشی پیش از دبستان را بیش از پیش روشن می سازد - عزیزی، . - 1385
در این مسیر، آموزش پیش دبستانی یکی از متغیرهای محیطی است که نقش مهمی در رشد و پرورش همه جانبهی کودکان دارد. برنامههای این دوره به گونهای تنظیم شدهاند که زمینههای مناسبی را برای رشد در تمامی جنبههای جسمی، عاطفی، اجتماعی، شناختی و خصوصاً رشد زبان و گفتار فراهم میآورند. همچنین، از طریق ایجاد تجربههای صحیح، به افزایش واژگان گفتاری و گنجینهی لغات کودکان کمک میکنند - مفیدی، . - 1384
از آنجایی که انساناصالتاً موجودی است اجتماعی و جنبه اجتماعی رشد کودک پایه و اساس زندگی انسانی را تشکیل می-دهند، بنابراین لازمه زندگی اجتماعی آمادگی روانی، برخوداری از مهارتهای اجتماعی، اعتماد به نفس و قدرت سازگاری اجتماعی است. بنابراین از نظر اجتماع مهمترین بند شخصیت افراد بند اجتماعی میباشد - همان منبع - . حال با توجه به اهداف آموزش و پرورش پیش دبستانی و اهمیت آن در رشد اجتماعی دانش آموزان در این مقاله سعی برآن است که تأثیر آموزش پیش دبستانی را بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی بررسی شود.
- 2 تعریف آموزش پیش دبستانی در دایره المعارف بین المللی آموزش و پرورش- آموزش و پرورش پیش از دبستان چنین تعریف شده است. آموزش و پرورش پیش از دبستان - و اسامی مانند آن در کشورهای غیر انگلیسی زبان - به مؤسسات و سازمان های خارج از مدرسه و برای بچه های زیر سن مدرسه اطلاق شده است - هیوسنٌ، - 1994 در نیمه اول قرن بیستم مؤسسات و تشکیلاتی که به نگهداری کودکان پرداخته اند »مهدکودک«، »باغ کودکان« و »کودکستان« و مانند آن نامیده اند که در تربیت و آماده ساختن کودکان برای سنین مدرسه فعال بوده اند.
- 3 دورهی پیش دبستان - مبانی و نظریهها - یکی از دورههای مهم تحصیلی و تربیتی نظامهای آموزش و پرورش جهانی از جمله ایران، دورهی پیش دبستانی است که به لحاظ تأثیر تربیتی آن در رشد شخصیت کودکان و ابعاد وجود آنان مورد توجه صاحب نظران تعلیم و تربیت، خانوادهها و مقامات آموزش و پرورش کشورهای مختلف است. از اینرو در اسناد آموزش و پرورش از جمله سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران مصوب 1390 توجه به این دوره مورد تأکید قرار گرفته است. امروزه مشاهدات، مطالعات و تحقیقات انجام شده در مورد کودکان 5-6 ساله مؤید آمادگی بیشتر آنان برای یادگیری است و پرورش حواس، تخیل و شخصیت آنان مستلزم فراهم شدن فضایی مناسب برای تربیت و ایجاد عادات مناسب در رفتار آنان است و سرمایهگذاری دولت با مشارکت مردم در مورد تصمیم آموزش و پرورش پیش دبستانی - حداقل 2 سال - در نظام آموزش و پرورش ایران ضروری است.
با توجه به اینکه انسان اولین ارتباط اجتماعی خود را با محیط اطرافش از دوران طفولیت آغاز میکند و اولین درسهای زندگی فردی و اجتماعی را در این سن میآموزد. لذا این سن ضرورت توجه بیشتر را میطلبد و هویدا است، ذهن کودک همانند زمین مساعدی است که تاکنون کشتی در آن صورت نگرفته و بذری افشانده نشده است. بنابراین در چنین زمین مساعدی هر بذری که افکنده شود پاسخ میدهد و زمینه رشد آن با توجه به تواناییهایش فراهم میشود و حاصل این بذر تا پایان عمر در مزرعه ذهن کودک باقی میماند و فرد از آن تأثیر میپذیرد و براساس آن عمل میکند و تغییر بنیادی آن بسیار مشکل و در مواردی غیرممکن است - مؤمنی، . - 1393
- 4 اندیشه ها- ابتکارات- آموزش پیش دبستان در جهان در نیمه اول قرن بیستم مؤسسات و تشکیلاتی که به نگهداری کودکان پرداختهاند »مهدکودک«، »باغ کودکان«ٍ، کودکستان و مانند آن نامیده شدهاند. این اصطلاحات هنوز در بسیاری از کشورها مصطلح است. طی قرن نوزدهم در بین کشورها، مانند انگلستان مؤسساتی برای آموزش های قبل از آموزش اجباری دبستانی برای کودکانی که به سن معینی رسیده بودند تاسیس شد - هیوسن، . - 1994
