بخشی از مقاله
چکیده:
رشد روز افزون جمعیت نیاز به اهمیت استفاده بهینه از مواد و مصالح را دوچندان کرده است، لذا متخصصان اندیشه و توان خود را جهت بکارگیری بهینه از مواد و مصالح مصروف کرده اند. امروزه ساخت خانه هایی با مصرف انرژی کم و ناچیز با اقبال عمومی روبرو شده است. استفاده بهینه و درست استفاده کردن از مصالح یعنی استفاده از آن در بهترین شرایط و به جا مصرف کردن آن میباشد.
زندگی ماشینی باعث شده است تا استفاده از جایگاه های عرضه سوخت روز به روز افزایش یابد، بدین ترتیب فعال بودن جایگاه عرضه سوخت منوط به استفاده از مواد و مصالح سازگار با محیط است تا بتواند عمر مفید و طولانی تری داشته باشد. دراین مقاله با توجه به تجربیات نویسنده در زمینه اجرا و طراحی جایگاه های عرضه سوخت سعی شده است ابتدا به بررسی نقشه های استاندارد موجود که توسط شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی تهیه شده است پرداخته شود ×و در مورد نحوه رتبه بندی جایگاه ها مطالبی عنوان شود و در انتها به نواقص آنها اشاره و پیشنهاداتی داده شود.
مقدمه:
با توجه به اینکه شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی یکی از شرکتهایی است که دارای قدمت طولانی می باشد و بدلیل اینکه ساخت انبارهای نفتی، پالایشگاه ها، خطوط انتقال، جایگاه های عرضه سوخت و ... از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند از همان ابتدا با ارائه دستورالعمل ها و نقشههای استاندارد سعی در اجرای سازههایی بادوام چه از لحاظ ایمنی و چه از لحاظ پایداری داشته است. این نقشه ها و دستوالعمل ها طی مدت های مدیدی براساس شرایط فنی و تجربیات برزو رسانی شده است، اما در تمام این بروزرسانی یک مسئله و آن هم مسئله اقلیم مورد بی توجهی قرار گرفته است.
همان طور که در ادامه ارائه خواهد شد مشاهده می کنیم که تغییرات براساس اقلیم منطقه ای که می خواهد در آن جایگاه عرضه سوخت ساخته شود نبوده است و برای هر نوع اقلیمی نقشه واحد داده شده است که با توجه به اینکه ایران دارای سیزده نوع اقلیم می باشد به نظر می رسد که این نقشهها با ×رویکرد اقلیمی نیاز به بازنگری دارد. در این مقاله ابتدا به چند نمونه از نقشههای استاندارد که با شماره و استاندارد شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ×ایران آمده است، اشاره می شود و سپس در مورد هر کدام اشکالات آن بیان و پیشنهاداتی ارائه خواهد شد.
نقشه سازه سایبان:
نقشه استاندارد شماره م . پ الف6410/ به عنوان نقشه استاندارد جهت ساخت سازه سایبان تا سال 1384 مورد تایید شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی بوده است و پس از زلزله سال 1384 بم که آیین نامه 2800 زلزله دچار تغییرات زیادی شد، این نقشه نیز اصلاح و فقط ستون ها بدلیل ضعیف بدون تقویت شده است - م.پ.ب. - 6409 اولا در هر شرایط آب و هوایی سازه فولادی پیشنهاد شده است که پر واضح است که در مناطقی که وسعت آنها کم هم نیست رطوبت بسیار بالا و برای این مناطق سازه فولادی دارای عمر کمی خواهد بود.
ثانیا طبق آیین نامه زلزله هر منطقه نوع و شدت زلزله و همچنین نوع بستر خاکی زیر سازه در آن منطقه متفاوت است و به نظر می رسد که ارائه سازههای تیپ در برخی مناطق بسیار دست بالا و در برخی دیگر بسیار دست پایین باشد. ثالثا در برخی نقاط کشور بادهایی با شدت بالا و در برخی نقاط باد با شدت کمتر می وزد و همان مسئله ای که در ×مورد زلزله وجود دارد در مورد وزش باد هم وجود دارد.
پیشنهاد می شود که شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی - در صورتی که طراح ملزم به استفاده از نقشه های تیپ است - کل کشور چه از لحاظ اقلیمی و چه از لحاظ زلزله و باد به چند دسته تقسیم کند و برای هر منطقه و اقلیم سازه ای یکسان ارائه شود. همچنین پیشنهاد می شود در طرح رتبه بندی جایگاههای عرضه سوخت این موضوع که در صورتی که طراح طرحی را ×براساس اقلیم ارائه و اجرا کرد آن جایگاه از امتیاز ویژهای برخوردار شود.
نقشه مخازن و محوطه مخازن:
نقشه استاندارد شماره م.پ.ب 5423 تا تاریخ آبان 89 معتبر بوده است و پس از آن تاریخ تغییراتی در پایه های مخزن و همچنین نوع پوشش آن ارائه شده است - م.پ.ب. - 43565 با توجه به اینکه کوچکترین زلزله ای ممکن است باعث ترک خوردن جوش ها هم در مخزن و هم در محل اتصال لوله ها به مخزن بشود ارائه یک نقشه تیپ از لحاظ سازه ای برای همه مناطق کشور بدون در نظر گرفتن بحث زلزله منطقه و نوع خاک زیر مخزن دفنی خالی از اشکال نیست و با توجه به اینکه آیین نامه طراحی لرزه ای تاسیسات و سازههای صنعت نفت مربوط به طرح لرزه ای مخازن می باشد توصیه می شود که شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی کل کشور بر طبق آیین نامه زلزله 2800 ویرایش سوم به مناطق کم خطر، پر خطر و بسیار خطرناک تقسیم و برای هر منطقه مخزن مطابق با آن منطقه طراحی و لازم الاجرا شود.
در مورد نوع پوشش مخازن جهت جلوگیری از خوردگی باز هم برای هر نوع منطقه آب و هوایی یک نوع پوشش خاص بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و درصد رطوبت منطقه و حتی نوع خاک و میزان بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و ... استفاده شده است. به این موضوع به طور مبسوط در مقاله ای تحت عنوان " بررسی روشهای جلوگیری از خوردگی در مخازن زیرزمینی فرآرودههای نفتی" پرداخته خواهد شد. نکته مهم آن که در هیچکدام از دستورالعملهای شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی مسئله سطح آبهای زیرزمینی در نظر گرفته نشده است. که در صورت بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی و نشت فرآورده به داخل زمین باعث فاجعه زیست محیطی ×خواهد شد.
نقشه ساختمان اداری:
با توجه به این موضوع که در کشور ما ایران 13 نوع اقلیم وجود دارد ارائه نقشه استاندارد مربوط به ساختمان اداری میزان حداقلی و حداکثری زیربنای ساختمان اداری بدون در نظر گرفتن تعداد سکوها، دیسپنسرها و حتی مراجعات افراد جهت گرفتن خدمات نیز ارائه نشده است و فقط در طرح درجه بندی که هر ساله توسط شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ارائه می شود داشتن فضاهایی بدون در نظر گرفتن زیربنا برای هر کاربری جهت امتیاز آوری ارائه شده است. حال آنکه به نظر می رسد جهت بهتر شدن وضعیت ساختمان های اداری جایگاهها، ارائه یک سری اصول و قواعد جهت طراحی ساختمان اداری بر مبنای ×اقلیم ضروری است و طرح درجه بندی جایگاههای عرضه سوخت بر مبنای طراحی اقلیمی دارای امتیاز خاص باشد. پیشنهادات زیر جهت ارائه این الگوها می تواند به عنوان گام اولیه باشد:
-1جهت وزش باد غالب در هر مکانی که جایگاه احداث می شود مد نظر قرار گیرد و با توجه به شرایط ایمنی و فنی، برای ×زمین جهت احداث جایگاه مجوز صادر شود.
-2استفاده از نور طبیعی - خورشید - چه به لحاظ روشنایی و چه به لحاظ انرژی گرمایی در آب و هوای مختلف کشور مورد ×توجه قرار گیرد.
-3 استفاده از مصالحی که سازگار با محیط اطراف محل ساخت جایگاه باشد.
نمای ساختمان و سایبان:
استفاده روز افزون از نماها و الگوهای غربی در نماهای ساختمان ها به جایگاههای عرضه سوخت سرایت کرده و آنچه در طرح درجه بندی جایگاه های عرضه سوخت امتیاز آور است استفاده از سنگ گرانیت و نمای آلومینیوم کامپوزیت می باشد که این موضوع بدون درنظر گرفتن شاخص های معماری اسلامی-ایرانی از یک طرف و از طرف دیگر بدون در نظر گرفتن نوع اقلیم و بافت سنتی منطقه قطعا پر از اشکال است و همانطور که مشاهده می شود در ساخت جایگاههای عرضه سوخت اثری از معماری اسلامی-ایرانی مشاهده نمی شود و استفاده از نماهای غربی روز به روز در حال افزایش است در حالی که پتانسیل بسیار قوی برای ارائه ×الگوهای اسلامی-ایرانی در ساخت جایگاه های عرضه سوخت در کشور وجود دارد.
