بخشی از مقاله
ارزیابی آسایش اقلیمی در شهر کرمانشاه و طراحی اقلیمی مطلوب آن
چکیده
بررسی آسایش اقلیمی در شهر کرمانشاه با استفاده از شاخص های ماهانی و اوانز و بررسی شرایط اقلیمی و طراحی همساز با اقلیم از طریق روش کتابخانه ای انجام شد، که می تواند ما را در برنامه ریزی های مربوط به گردشگری و رعایت اصول معماری همساز با اقلیم برای صرف جویی در انرژی و بدست آوردن شرایط مطلوب زیستی یاری نماید . بدین منظور داده های کمینه و بیش ینه و میانگین دما ، به همرا داده های کمینه و بیشینه و میانگین رطوبت نسبی بر حسب درصد ایستگاه مذبور برای دوره آماری - 1951 2005 مربوط به ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه اخذ گردید . سپس داده های ناقص مورد بازسازی آماری قرار گرفت . و به روش دومارتن وضعیت اقلیمی ایستگاه تعیین شد که آب و هوای نیمه خشک را نشان داد . در ادامه با استفاده از جداول ویژه آسایش زیست - اقلیمی ماهانه ایستگاه به روش های ماهانی و اوانز مشخص گردید . که نتایج با استفاده از مدل ماهانی شرایط سرد برای شب و روز در فصل سرد سال و شرایط گرم و بعضا راحت را در نیمه دیگر سال مشخص نمود . شاخص اوانز برای تمام ماه ها در شب وضعیت سرد و برای روز در ماه های می تا اکتبر شرایط راحت و گرم نشان داد . و نکته اینکه هیچ یک از شاخص ها محدوده آسایش توام برای شب و روز را در هیچ یک از ماه ها نشان نداند . در نهایت ویژگی های اقلیمی منطقه به اختصار بررسی و اصول اساسی جهت طراحی ساختمان ها با توجه به پارامتر های باد و تابش آفتاب در کرمانشاه ارائه شد.
واژه های کلیدی: آسایش زیست- اقلیمی، ماهانی، اوانز،کرمانشاه،معماری
مقدمه
آگاهی از شرایط زیست اقلیمی می تواند ما را در برنامه ر یزی اصولی برای توسعه صنعت توریسم و همچنین ساخت و ساز های مناسب و خاص شرایط اقلیمی هر منطقه یاری رساند.
معماری همساز با اقلیم راهکار مناسب جهت دستیابی به شرایط آسایشی بیشتر است که استفاده از وسایل مکانیکی سرمایشی و گرمایشی و مصرف انرژی و در نهایت کاهش آلودگ ی را به دنبال خواهد داشت . موضوع به حداقل رساندن مصرف سوخت های فسیلی با استفاده از طراحی اقلیمی مورد تایید سازمان هواشناسی جهانی می باشد(اسماعیلی و همکاران،1389،.(55
از یک سو ساختمان های هماهنگ با اقلیم یا ساختمان هایی با طراحی اقلیمی از نظر آسایش حرارتی ا نسان کیفیت بهتری دارند. شرایط محیطی این گونه ساختمان ها بهتر است و تنوع و تغییر روزانه و فصلی نور ،حرارت و جریان هوادر این ساختمان ها فضاهای متنوع و دلپذیری ایجاد می کند(محمدی،1386،.(139
اگر دما ، بارش و رطوبت جوی ایران را مهمترین متغییر های اقلیمی بدانیم که تمایز را بین نواحی اقلیمی کشور را ایجاد می کنند آنگاه دو ناحیه کلان اقلیمی ایران را می توان ناحیه فلاتی و جلگه های جنوبی دانست . ناحیه فلاتی از تنوع زیادی برخوردار می باشد که علت اصلی تنوع اقلیمی این ناحیه تنوع ناهمواری است. که ناحیه فلاتی از دیدگاه اثر ناهمواری به دو بخش هموار شرقی و ناهموار غربی تقسیم می شود . ناحیه غربی به دلیل ارتفاع زیاد دارای اقلیم سردتر و به دلیل پیچیدگی ناهمواری دارای بارش به مراتب بیشتری از ناحیه شرقی است(کاویانی و همکاران،1387،.(138
اهمیت موضوع باعث شده است که تحقیقات زیادی در ز مینه ارتباط اقلیم و آسایش انسان توسط محققین در دنیا صورت گیرد از جمله استفاده از چند عنصر اقلیمی جهت ارزیابی شرایط آسایش اقلیمی با استفاده از نمودارها توسط الگی صورت گرفت (الگی،1975،.(185 به بررسی اقلیم انسانی در مصر توسط رابا و همکاران اشاره نمود ( رابا و همکاران،2007،.(781هین و همکاران از شاخص اقلیم گردشگری برای مطالعه در اسپانیا استفاده نمودند(هین و همکاران،2009،(107
در ایران نیز پزوهش های زیادی صورت گرفته است از جمله اینکه آسایش بوسیله معماری همساز با اقلیم توسط رازجویان تهیه شد( رازجویان،1367،.(1 پاپلی یزدی مسکن سنتی طوایف ترکمن را بررسی نمود (پاپلی یزدی، 1371،.(15کاویانی نقشه زیست اقلیمی ایران را تهیه نمود (کاویانی،1372،.( .(166 کسائی کتاب اقلیم و معماری را منتشر نمود (کسائی، 1372،.(1 ارزیابی زیست اقلیم شهر تبریز توسط جهانبخش مورد بررسی قرار گرفت (جهانبخش،1377،.(47 فرج زاده اصل و همکاران انطباق معماری ساختمان های شهر سنندج با شرایط زیست اقلیمی آن به روش ماهانی را مورد مطالعه قرار دادند (فرج زاده اصل و همکاران،1387،.(178 اسماعیلی و همکاران وضعیت معماری شهر فیض آباد در جنوب خراسان رضویی و ارتباط آن با اقلیم منطقه را بررسی نمودند و پیشنهاداتی در زمینه جهت معابر و ساخت و ساز مساکن ارائه دادند (اسماعیلی و همکاران،1389،.( .( 53 تعیین مناسبترین شاخص Rayman برای شمال آذربایجان غربی توسط ساری صراف و همکاران انجام شد (ساری صراف و همکاران،1389،.(100 خوش اخلاق و همکاران بر رسی نقش و تاثیر تغییر اقلیم بر روی اقلیم اسایش شهر یزد را با استفاده از شاخص اوانز مورد مطالعه قرار دادند (خوش اخلاق و همکاران،1389،.(167 آسایش اقلیمی شهر لار توسط قنبری و همکاران مورد بررسی قرار گرفت(قنبری و همکاران،1389،.( 93 پهنه بندی نواحی مناسب آسایش بیوکلیماتیک انسانی در کوهستان های گیلان توسط رمضانی انجام شد(رمضانی،1389،.(62 پروانه و همکاران آسایش اقلیمی شهر الیگودرز را در مقیاس دهه ای بررسی و نتیجه گرفتند با رعایت اصول معماری همساز با اقلیم در طول سال نیازی به وسایل سرمایشی نمی باشد (پروانه و همکاران، 1،.( 1390
تعیین مطلوبیت شرایط آسایش مدارس شهر یزد بر اساس شاخص های زیست اقلیمی توسط امیدوار و همکاران مورد بررسی قرار گرفت(امیدوار و همکاران، 1390،.( .(113 تبین فضایی میزان آسایش اقلیمی در استان لرستان توسط حسنوند و همکاران مطالعه شد(1390،.(121 ارزیابی زیست اقلیم انسانی شهر زنجان و نقش آن در طراحی مسکن بوسیله حیدری و همکاران انجام شد ( حیدری و همکاران، 1391،.(83تعیین گستره آسایش دمایی در برنامه ریزی گردشگری برای استان سیستان و بلوچستان توسط طاوسی و همکاران صورت گرفت (طاوسی و همکاران،1392،.(29 جهت بررسی آسایش اقلیمی کرمانشاه از مدل های ماهانی و اوانز استفاده می شود که این امر می تواندراه گشای برنامه ریزان در طراحی های متناسب با شرایط اقلیمی و همینطور درمباحث مربوط به گردشگری باشد.
مواد و روش کار
کلیات منطقه مورد مطالعه
شهر کرمانشاه مرکز استان و بزرگترین شهر غرب کشور می باشد. قرارگیر در مسیر ارتباطی پرتردد عتبات عالیات و مرزهای تجاری غرب کشور به همراه دیگر عوامل تاریخی و فرهنگی بر اعتبار هرچه بیشتر این شهر می افزاید.
این شهر در اقلیم سرد و نیمه خشک و در احاطه کوههای پرآو، طاق بستان و کوه سفید قرار گرفته و در عرض جغرافیایی 21 34 شمالی و 9 47 درجه شرقی و با ارتفاع m 1318.6 از سطح دریا قرار گرفته است.
روش کار
شیوه پژوهش در این مقاله آماری - کتابخانه ای می باشد برای این منظور ابتدا داده های درجه حرارت،رطوبت نسبی و میانگین بارش سالانه در طول دوره آماری 2005 - 1951 ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه مربوط به سازمان هواشناسی کشور تهیه گردید . داده های ناقص همه پارامترها با استفاده از روش میانگین گیری بازسازی شد . سپس به روش دومارتن اقلیم ایستگاه کرمانشاه تعیین و سپس شرایط آسایش اقلیمی ایستگاه با استفاده از مدل ماهانی و مدل او انز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . شرایط اقلیمی و مباحث مربوط به معماری همساز با اقلیم به روش کتابخانه ای بررسی و شرایط تابش و بادهای غالب با استفاده از آمار
های موجود مورد بررسی و در نهایت توصیه های معماری در رابطه با ساخت و ساز ساختمان ها در شهرستان کرما نشاه ارائه
گردید.
تعیین اقلیم ایستگاه
جهت تعیین اقلیم روش های زیادی وجود دارد که یکی از اینها روش دومارتن می باشد . برای این کار نوع اقلیم با استفاده از ضریب بدست آمده از طریق رابطه شماره (1) که در سال 1962 توسط امانوئل دومارتن ارائه شد و براساس جدول تعیین اقلیم دومارتن یعنی جدول شماره (1) بدست می آید:
(1)
I شاخص خشکی،P بارندگی سالانه برحسب mm ،T میانگین دمای سالانه بر حسب درجه سانتیگراد است.
جدول شماره :(1) نوع اقلیم بر اساس ضریب دومارتن
شاخص ماهانی: این مدل در سال 1971 توسط کارل ما هانی ارائه گردید .جدول ماهانی منطقه آسایش شب و روز هر ماه را با
توجه به میانگین سالیانه دمای محل مورد مطالعه و میانگین رطوبت نسبی همان ماه تعیین می کند . درجدول ماهانی شماره
(2)مقادیر مناسب برای منطقه آسایش شب و روز مشاهده می گردد(نگهبان و همکاران،1388،.(59
جدول شماره :(2) جدول ماهانی برای منطقه آسایش شب و روز
مدل اوانز: این مدل برای تعیین منطقه آسایش اقلیمی رابطه دمای هوای خشک را با رطوبت نسبی در چهار گروه که 0 تا 30 درصد،30 تا 50 درصد، 50 تا 70درصد، 70 تا 100 درصد و در شرایط گرمایی مختلف که در جدول شماره (3) آمده مشخص می نماید و نتیجه را در جدولی ارائه می دهد (رازجویان،1367،.(80 سپس با توجه به حداکثر دما منطقه آسایش روز، و با در نظر گرفتن حداقل دما منطقه آسایش انسان را برای طول شب مشخص می نماید. و سپس با توجه به دمای کمینه و بیشینه ایستگاه و و منطقه آسایش بدست آمده برای شب و روز ، وضعیت گرمایی برای ماه های گوناگون تعیین می گردد.
جدول شماره(3) منطقه آسایش طبق جدول اوانز
نتایج و بحث
روش دومارتن: تعیین اقلیم کرمانشاه نشان می دهد که در این ایستگاه اقلیم نیمه خشک حاکم می باشد و شاخص خشکی بدست آمده برای ایستگاه برابر با 18.29می باشد. شکل شماره((1 نقشه اقلیمی ترسیمی توسط اداره هواشناسی استان کرمانشاه، تین ایستگاه را در آب و هوای نیمه خشک نشان می دهد .( www.kermanshahmet.ir) موقعیت شهر کرمانشاه در شکل علامت گذاری شده است.
