بخشی از مقاله
بررسی مطالعات اقلیمی استان کرمانشاه با رویکرد طراحی اقلیمی در معماری در جهت آسایش محیطی
چکیده:
یکی از مهمترین مواردی که در طراحی معماری یا به عبارتی پیش زمینه یک طراحی اصولی و برنامه ریزی شده،انجام مطالعات آن منطقه است. مطالعات بررسی وضعیت آب و هوایی و اقلیمی ،جغرافیایی،فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی و.... در جهت تطبیق مسکن بـا عوامل فوق است.هدف از انجام مطالعات ،دستیابی به موقیعتی مناسب جهـت اسـتقرار بنـا و همچنـین فـرم سـاختمان و اسـتفاده مطلوب از ویژگی های آب و هوایی منطقه و شناخت کلیه عوامل دخیل در پروژه است.بعضا شاهد اجرای پروژه های کلانی بوده ایم که بدون در نظر گرفتن مطالعات مذکور به شکست انجامیده اند یا موجبات عدم آسایش ساکنین گردیده است. این مقالـه بـر آن است ضمن نشان دادن اهمیت موضوع ،به بررسی مطالعـات اقلیمی،فرهنگی،اجتمـاعی و اقتصـادی اسـتان کرمانشـاه(بعنوان نمونـه موردی) جهت انجام صحیح و اصولی پروژهای مختلف عمرانی و...بپردازد.
واژهای کلیدی:کرمانشاه،مطالعات،اقلیم،فرهنگ،اقتصاد،آسایش،طراحی معماری،طراحی اقلیمی
پیشینه تحقیق:
مطالعات فراوانی در مورد بررسی مطالعات اقلیمی کرمانشاه انجام گرفته، لیکن از لحاظ اجرایی به نقش آن در طراحی معماری یا به عبارتی طراحی اقلیمی چندان بررسی نگردیده است.
بیان مسئله پژوهش:
-1لزوم مطالعات اقلیمی،فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی قبل از طراحی -2لزوم مطالعات جغرافیایی منطقه -3توجه به مصـالح اسـتفاده شده در بنا -4 لزوم حفظ حویت معماری منطقه.
روش تحقیق:
-1مطالعات کتابخانه ای و جمع آوری اسناد و مدارک مورد نیاز پژوهش -2عملیات میـدانی(از طریـق مشـاهده-مصـاحبه و کسـب تجربیات از نمونه گیری های قبل)-3تهیه نقشه ها و تصاویر مورد نیاز -4تنظیم و طبقه بنـدی اطلاعـات بدسـت آمـده -5 ارائـه و پیشنهادات و راهکارها با توجه به تجزیه و تحلیل انجام شده در جهت معماری بومی
-1 مقدمه:
معماری یکی از مهمترین دستاوردهای فرهنگی بشر در میان اقوام مختلف در اقلیم هـای متفـاوت و دارای فرم،رنـگ و کاربردهـای گوناگون است. در کثرت وحدتی به نام شهر به وجود می آوردکه در هر یک از عناصر آن بایـد آسـایش بـه منظـور کسـب آرامـش مستتر باشد.بازار در آسایش.کاروانسرا در آسایش.خانه و کاشانه در آسایش و هر عنصری از آن،سقف و کف و دیوار و پنجره جزء بـه جزء و همه و همه در ترکیب با هم میبایسـت کامـل و هماهنـگ باشـد. در معمـاری سـنتی ایران،سـاختمان بـر اسـاس موقعیـت جغرافیایی اش از طریق سقف ها ،کاهش سطوح خارجی در برابر تابش مستقیم آفتاب ،ایجاد سایبان های متناسب بـا هـر منتطقـه ،بادگیرها و زیرزمین ها،حیاط مرکزی،جان پناه های سایه گستر ،پنجره های رو به آفتاب ،انتخاب سـطح مناسب،سـقف،دیوار،انبار و غیــره. بیشــتر دســت انــدرکاران ســاخت وســاز،فرم هــای ظــاهری معمــاری گذشتگان(ســنتی) را بــدون در نظــر گــرفتن کارایی،ایستایی،مقاومت مصالح در برابر بارها و فشارهای وارده از ساختمان ،مقابله در برابر گرما،سرما و نزولات جوی تقلیـد کـرده و با تکیه بر سنن گذشته ،نام معماری مدرن بر آن مینهیم، در حالی که فرهنگ و اقلیم هر منطقه دانش و تجربه پیشینیان بـه طـور قطع در فرم دهی عناصر ساختمانی موثر بوده و می باشد.(کسمایی،مرتضی،اقلیم و معماری،1387،انتشارات نشر خاک،تهران) از این رو می توان به اهمیت و نقش بررسی و تاثیر اقلیم و تحلیل مطالعات جفرافیایی ،فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی بر تمام عوامل تاثیر گذار بر بنا از فرم ساختمان گرفته تا جهت گیری و سایه و...چه در معماری سنتی و چه در معماری مدرن پی بردو در طراحی ها این مهم را در سر لوحه همه امور قرار داد.
-1موقعیت طبیعی و جغرافیای اقلیمی کرمانشاه
استان کرمانشاه با حدود 24434 کیلومتر مربع وسعت در میانه ضلع غربی کشور ، بین 33درجه و 36 دقیقه تا 35 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 30 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است، که مرکز آن شهر کرمانشاه است. این استان از شمال به کردستان و از جنوب به ایلام و لرستان و از مشرق به همدان و از مغرب به کشور عراق محدود میشود. مساحت این استان تقریباً 1/5 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل داده است. براساس آخرین اطلاعات تقسیمات کشوری این استان دارای 11 شهرستان ( کرمانشاه ، اسلام آباد غرب ، پاوه ، جوانرود ، سنقر، سرپل ذهاب ، کنگاور ، گیلانغرب ، هرسین ، صحنه و قصرشیرین ) ، 25 بخش، 26 شهر و 83 دهستان می باشد. (احسان ،1387 ، ص ( 1
-1-2شهرستان کرمانشاه
شهرستان کرمانشاه با وسعت تقریبی 8547 کیلومتر مربع مرکز استان کرمانشاه می باشد . این شهرستان دارای چهار بخش ،سیزده دهستان و 815 روستا و جمعیتی بالغ بر 970362 نفر است . شهر کرمانشاه در 34درجه و 19 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 7 دقیقه طول شمالی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. این شهر به لحاظ قرار گرفتن در جلگه وسیع و حاصلخیز ماهیدشت و در کنار ه رود قره سو در موقعیت جغرافیایی خاصی قرار گرفته است (طاق بستان ، 1387 ، ص ( 1
تصویر شماره (3)
نقشه شهرستان های استان کرمانشاه
جدول شماره (1)
نقشه تقسیمات سیاسی استان کرمانشاه به تفکیک هرشهرستان منبع:مرکزآمار ایران
به طور کلی در استان کرمانشاه چهار اقلیم متفاوت قابل تشخیص است :
اول" زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک" که شهرستانهای قصرشیرین ، سر پل ذهاب و دهستان ازگله در جنوب غربی شهرستان جوانرود را شامل می شود .
دوم " زمستان و تابستان خنک "که شهرستانهای پاوه و جوانرود (بجز دهستان ازگله)و بخش کرند از توابع شهرستان دالاهو سوم "نیمه خشک و استپی خنک" که شهرستانهای سنقر و دهستان پشت دربند از توابع شهرستان کرمانشاه را در بر میگیرد. چهارم " نیمه خشک و استپی گرم " که شهرستانهای کنگاور ، صحنه و هرسین را شامل میشود .
تصویر شماره(4)
نقشه اقلیم مناطق مختلف استان منبع جهاد کشاورزی استان کرمانشاه
تصویر شماره(5)
نقشه اقلیم مناطق مختلف استان منبع جهاد کشاورزی استان کرمانشاه
تصویر شماره(6)
نقشه پهنه بندی آب و هوا
منبع اداره کل هواشناسی استان کرمانشاه
:1-2-1آب و هوا
استان کرمانشاه به سبب موقعیت جغرافیایی و استقراردر میان راشته کوه ها زاگرس، از آب و هوا متنوعی برخوردار است؛ تاجایی که ابن استان راچهار فصل می نامند . به طور مثال زمانی ک مردم اهالی سومار،قصرشیرین و سرپل ذها ب در گرما طاقت فرسا تابستان به سر می برند، ساکنی مناطق سنقر و کنگاور در همین زمان از هوا مطبوعی بهره مند می باشند یا اینکه در فصل زمستان، هنگامی که مناطق اورامانات پوشیده از برف است، ساکنی قصرشیرین از هوا ملایم و معتدل زمستانی برخوردارند . به طورکلی استان کرمانشاه را بر اساس دما،بارش و ناهمواری هامی توان به سه منطقه آب و هوایی تقسیم کرد.
1-2-3بادهای مهم استان
جریان ” بادهای غربی“ که رطوبت نسبی اقیانوس اطلس و مدیترانه را منتقل می کند و موجب بارندگی می گردند معمولاً در زمستان و بهار بیشتراست . ” بادهای شمال “ که در فصل تابستان می وزند و در اعتدال آب و هوای بخشی از استان و کاهش گرمای آن مؤثرند و ” بادهای سام یا سموم“ که تنها در منطقه نوار مرزی می وزد هوای آن را در تابستان ها بسیار گرم و غیر قابل تحمل می سازد. (سازمان هواشناسی ، همان )
جدول شماره(2)
1-2-4کوهها وارتفاعات
کوههای استان کرمانشاه جزء رشته کوههای زاگرس هستند و با همان جهت یعنی شمال غربی - جنوب شرقی قرار گرفته اند . کوههای شاهو ، پرآو ، بیستون ، دالاخانی و امروله بلندترین ارتفاعات استان هستند و غالبا قله هایی به ارتفاع بیش از 3000 متر دارند.
ارتفاعات استان کرمانشاه را می توان بر اساس سن و جنس و شکل ظاهری به سه بخش تقسیم کرد که به ترتیب از غرب به شرق عبارتند از
زاگرس چین خورده، دالاهو، نواکوه، بازی دراز و نثار در شهرستان های دالاهو گیلان غرب سرپل زهاب وقصرشیرین زاگرس مرتفع، پراو شاهو بیستون درشهرستان های پاوه وهرسین پیش کوه های داخلی زاگرس دالاخانی مادیان کوه وامروله درشهرستان های کنگاور سنقر وصحنه
تصویر شماره((8
نقشه کوه هاوارتفاعات(ارتفاع بیش از500متر)
تصویر شماره((9
نمودار میانگین بارش سالانه در یک دوره 63 ساله ایستگاه های هواشناسی استان کرمانشاه
منبع اداره کل هواشناسی استان کرمانشاه
1-2-6 تقسیمات منابع آب
الف( آبهای سطحی : رودخانه ها مهمترین منابع آب سطحی در استان کرمانشاه محسو می شوند . آب همه آنها تقریتاً از ذخیره برف ارتفارات بلند استان تأمین می شود. از مهمترین رودخانه های استان کرمانشاه می توان به
سیروان، گاماسیاب، الوند اشاره نمود.
آبهای زیر زمینی : استان کرمانشاه را سرزمی آب و سنگ می نامند .علاوه بر وضعیت ناهمواری ها و باران هانسبتاً فراوان، عوامل دیگر همچون جنس زمین سبب شده تاسفره آب ها ی زیرزمینی پرآب باشد؛ با توجه به وجود چشمه های فراوان به سرزمین آب و سنگ مشهور شده است . چشمه های گوناگون با آب دهی مناسب، سبب شده است تا تعداد از رودخانه ها استان، از سرا ب ها سرچشمه بگیرد.
