بخشی از مقاله
چکیده
استعداد یابی ، کشف ورزشکاران بالقوه ای است که درگیر ورزش خاصی نمی باشند.از برنامه های استعدا یابی جهت شناسایی ورزشکاران با استعداد و نیز موفقیت آن ها در سطح جهانی استفاده می شود.پژوهش حاضر با هدف ایجاد مدلی ریاضی برای استعداد یابی والیبال صورت گرفته است.نتایج استفاده از این سیستم خبره می تواند جهت استعداد یابی علمی و یکسان سازی روش های آن را فراهم آورد و نیز کمک شایانی برای مربیان، ورزشکاران، پژوهشگران و مسئولان سازمان های ورزشی ، بخصوص فدراسیون والیبال جمهوری اسلامی در امر استعداد یابی و پرورش بازیکنان نخبه والیبال در آینده باشد.
مقدمه
بسیاری از والدین علاقمند هستند که کودکشان موفقیت در یک رشته ورزشی را تجربه کنند.این فرایند نیازمند شناسایی، انتخاب و پرورش افراد با استعداد است که شرایط لازم جسمانی ، مهارتی و رفتاری برای موفقیت در یک ورزش خاص را داشته باشند. جستجو و گزینش افراد زبده و نخبه برای یادگیری و انجام هر کار و یا مهارت ، از دیر باز یکی از چالش های بشر بوده است.تفاوت انسان ها از جنبه های متفاوت با یکدیگر نیز یکی از موارد مطرح و مورد بحث می باشد که یکی از عوامل ایجاد این تفاوت ، همان استعداد است.استعداد موجب تسریع در یادگیری یک کار یا فن جدید شده و بر سطح مهارتی که فرد به دست می آورد تاثیر مثبت می گذارد.
فرآیند غربال کردن و پیش گویی عملکرد "استعداد یابی" نام دارد که با توجه به ویژگی های آن و بسته به عوامل مانند روش کار استعداد یاب و برنامه ی استعداد یابی می تواند بسیار پیچیده و یا ساده انجام گیرد.در حقیقت ، استعدادیابی موثر ، عامل اصلی برتری کشور های اروپای شرقی در ورزش قهرمانی در دو دهه ی اخیر بوده است.امروزه تاکید بیش از حد دولت ها و حکومت های مختلف بر مسایل اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی جهت کسب افتخارات بین المللی، نقش استعداد یابی در ورزش را پر رنگ تر می کند .
برنامه استعداد یابی برای شناسایی ورزشکاران با استعداد جهت موفقیت در سطح جهانی استفاده می شود. شناخت کافی از علوم ورزش در رسیدن به اوج موفقیت دارای اهمیت بسیاری است، اما به کارگیری این علوم بدون پیش نیاز های اولیه فرصت به کارگیری مفید علوم را محدود می کند. بیشتر مربیان به طور غیر رسمی ، ورزشکاران را بر اساس دارا بودن ویژگی های خاص انتخاب می کردند ، اما تقریبا از ده ی 70 به بعد بسیاری از کشور ها ، به ویژه اروپای شرقی ، برنامه منظمی را تحت عنوان استعداد یابی شروع و در عرصه ی ورزش قهرمانی مقاماتی نیز کسب کردند.
استعداد یابی با توجه به تمام ویژگی های آن می تواند بسیار پیچیده و یا بسیار ساده انجام گیرد.بدیهی است پیچیده یا ساده بودن آن بستگی به عواملی دارد که استعداد یاب در روش کار خود و برنامه ی استعداد یابی لحاظ خواهد کرد.انتخاب استعداد برای ورزشی مانند بستکبال و والیبال می تواند تنها بر اساس قد فرد انجام شود و یا غیر از قد می توان عوامل دیگری را نیز مد نظر قرار داد [1]
پیشینه ی تحقیق
امروزه در برنامه های استعداد یابی صحیح و علمی، غیر از لحاظ نمودن عوامل متعدد و مهم و آزمون های میدانی و آزمایشگاهی تخصصی با بهره گیری از متخصصان و علوم روز نیز استفاده می شود.مانند برنامه های جامع استعداد یابی عمومی1 و استعداد یابی ویژه2 و یا تخصصی.کمیسیون ورزش استارلیا 3 - ASC - هنگام برگزاری بازی های 2000 سیدنی طرحی را در سه مرحله با نام استعداد یابی به عنوان عامل مهم در هدایت برنامه های فوق نخبگان4 ارائه کرد.این طرح از سال 1988 پس از شروع کار با ورزش قایقرانی راه اندازی شدد و به دلیل موفقیت در این رشته ، سایر رشته ها ی ورزشی را نیز در بر گرفت.
سهیل و همکاران - 1991 - نیز دو قابلیت واکنش و چابکی را از ویژگی های بازیکنان والیبال می دانند.[2] در همین ارتباط ، پل و همکاران - 1982 - ضمن تاکید بر قابلیت های جسمانی برای والیبال به قابلیت های دیگر نظیر اکسیژن مصرفی و ترکیب بدن و.. اشاره کرده اند.[3] شاخص های انتروپی از دیگر عوامل تعیین کننده موفقیت در ورزش محسوب می شود.
در این خصوص ارکولسی - - 2000 شاخص های انتروپومتریکی را از عوامل بسیار مهم در والیبال عنوان کرده است[4] اسفرجانی - 1379 - و یادآور - - 1376 نیز در مطالعات خود از شاخص های انتروپومتریکی مانند قد، طول اندام تحتانی و اندام فوقانی به عنوان عوامل مهم در تعیین استعداد مناسب برای رشته ی والیبال یاد کرده اند بین شاخص های مهم در استعداد یابی ، از ترکیب بدن شامل اجزایی مانند چربی بدن، توده ی چربی و شاخص توده ی بدن زیاد یاد شده است.
تایسن - - 1991 نیز در بین شاخص های متعددی که برای انتخاب و طبقه بندی بازیکنان والیبال دبیرستانی در نظر گرفته است ، درصد چربی بدن را نام برده است.بلوم فیلد - 1995 - ، پل و همکاران - 1982 - شاخص های مربوط به ترکیب بدن را در فرایند استعدا یابی ، به ویژه مرحله ای استعداد یابی ویژه، مهم می دانند[4,3] اسمیت و همکاران - 1996 - ترکیب بدن متشکل از توده ی بدون چربی و توده ی چربی را شاخص های مهمی در تعیین اختلاف بین بازیکنان ملی والیبال کانادا و بازیکنان منتخب برای بازی های دانشگاهی می دانند.[5]
غیر از شاخص های نام برده، متخصصانی مانند اسمیت و همکاران - - 1991 پل و همکاران - - 1982، پلوم فیلد - - 1991 و تایسن - - 1991از شاخص های اجرایی یا حرکتی از جمله پرش درجا ، آبشار و پرش ارتفاع نیز یاد کرده اند.در گزارش استعداد یابی چینی ها نیز به شاخص های حرکتی بسیاری از جمله پرش در وضعیت مختلف، زمان واکنش و سرعت حرکت پرداخته است [3,4,6,7] در مجموعه ی شاخص های پیش بینی شده برای استعداد یابی در ورزش به شاخص های فیزیولوژیکی نیز پرداخته شده است و برخی متخصصان بر این عقیده اند که شاخص های فیزیولوژیکی از اهمیت زیادی برخوردار است.
بلوم فیلد - 1995 - معتقد است آزمون های فیزیولوژیکی برای افرادی که به طور زیاد یا تا حدودی برای اجرای ورزشی به استقامت قلبی- عروقی متکی هستند مهم است[4] در این ارتباط عده ای معتقدند که آزمون حداکثر اکسیژم مصرفی برای تخمین ظرفیت هوازی مهم است[3,5] شاخص های آنترومتریکی ، که بدون شک در استعداد یابی والیبال مهم هستند ابعاد مختلفی دارند.قد در این دو دهه ی اخیر یکی از مهم ترین شاخص های آنترومتریکی مطرح است .اسفرجانی - 1379 - نیز در مطالعه ی خود اندازه قد را شاخص مهمی در استعداد یابی والیبال ذکر کرده است.در این تحقیق قد بیشترین امتیاز یا رتبه را به خود اختصاص داده است.
تایسن - 1991 - در مورد ترکیب بدن در صد چربی را شاخص مهمی در والیبال می داند. شاخص های عملی مهم در این تحقیق پرش درجا، پرش آبشار و پرش دفاع که هر سه به عنوان پرش معرفی شده اند.اسمیت و همکاران - 1991 - ، سهیل - - 1991 و بلوم فیلد نیز پرش درجا به عنوان یه قابلیت مهم در والیبال تاکید دارند.متخصصان چینی و تایسن نیز بر همین عقیده هستند.[3]
سیستم های خبره
سامانههایخِبره یا سیستمهایخِبره - Expert systems - به دستهای خاص از نرمافزارهای رایانهای اطلاق میشود که در راستای کمک به کاردانان ومتخصّصان انسانی و یا جایگزین جزئی آنان در زمینههای محدودتخصّصی تلاش دارند. اینگونه سامانهها، در واقع، نمونههای آغازین و سادهتری از فناوری پیشرفتهتر سامانههای دانش-بنیان به شمار میآیند.
اگر بخواهیم سیستمهای خبره را در یک جمله توصیف کنیم باید بگوییم که این سیستمها بهطور کلی برنامههایی هستند که قادرند همانند انسان مسایل خاصی را استدلال کنند. این سیستمها برای استدلال، از الگوهای منطقی خاصی استفاده میکنند که مشابه همان کاری است که انسان در زمان حل یک مسئله عمل میکند. در واقع همانطور که انسان برای حل یک مسئله، تعقل یا اندیشه میکند، سیستمهای خبره نیز برای این کار به الگوها و راه و روشهایی متوسل میشوند که انسان برای آنها مشخص کرده است، بنابراین چون از منطق بشری استفاده میکنند میتوان گفت که تا حدودی همانند انسان فکر میکنند.
سامانههای خبره در زمینههای بسیار متنوعی کاربرد یافتهاند که برخی از این زمینهها عبارتند از پزشکی، حسابداری، کنترل فرایندها، منابع انسانی، خدمات مالی، و .GIS حسابداری، تجزیه و تحلیلهای مالی پزشکی - تشخیص بیماری - ، آنژیوگرافی، باستان شناسی، تولید ویفرهای سیلیکونی و انواع خاصی از پرتونگاری در زمینههای مختلف دیگری نیز سیستمهای خبره پدید آمدهاند همانند: مشاوره حقوقی، مشاوره برای انتخاب بهترین معماری یا ترکیب بندی سامانه کامپیوتری، مشاوره مهندسی ساختمان و غیره. در هر یک از این زمینهها میتوان کارهایی از نوع راهنمایی، پردازش، دستهبندی، مشاوره، طراحی، تشخیص، کاوش، پیش بینی، ایجاد مفاهیم، شناسایی، توجیه، یادگیری، مدیریت، واپایش، برنامهریزی، زمانبندی و آزمایش را با مددجویی از سامانههای تجربی با سرعت و آسانی بیشتری به انجام رسانید.
سامانههای خبره یا به عنوان جایگزین فرد متخصص یا به عنوان کمک به وی استفاده میشوند. سیستم های خبره سیستم های برنامه ریزی شده ای هستند که پایگاه دانش آنها انباشته از اطلاعاتی است که انسان ها هنگام تصمیم گیری درباره یک موضوع خاص بر اساس آن تصمیم می گیرند. درواقع سیستم خبره برنامه های کامپیوتری هستند که نحوه تفکر یک متخصص در یک زمینه خاص را شبیهسازی می کند. این نرمافزارها، دارای الگوی منطقی هستند که یک متخصص براساس آنان تصمیمگیری می کند. یکی از اهداف هوش مصنوعی، فهم هوش انسانی با شبیهسازی آن توسط برنامه کامپیوتری است.
البته بدیهی است که هوش را میتوان به بسیاری از مهارت های مبتنی بر فهم، از جمله توانایی تصمیم گیری، یادگیری و فهم زبان تعمیم داده و از اینرو یک واژه کلی محسوب می شود. بیشترین دستاوردهای هوش مصنوعی، در زمینه تصمیمگیری و حل مسئله بوده است؛ که عالی ترین موضوع سیستم خبره را شامل می شود. به آن نوعی از برنامه هوش مصنوعی که به سطحی از خبرگی می رسند که می توانند بهجای یک متخصص در یک زمینه خاص تصمیم گیری کنند، سیستم خبره میگویند.
اجزای سیستم های خبره
کاربر؛ شخصی است که با سیستم ارتباط متقابل دارد؛ که دسته بندیهای مختلفی از آن وجود دارد. در بین این دستهبندیها، کاربری که از هرجهت درگیر با پروژه سیستم باشد، نقش مهمی در موفقیت ایجاد سیستمهای خبره دارد. ایجاد سیستمهای خبره تا زمانیکه مورد پذیرش کاربر قرارنگرفته باشند، سودی نخواهد داشت. فرد خبره؛ شخصی که متخصص در یک زمینه خاص نه در تمام زمینهها بوده و طی سالها تجربه در حل مسائل مربوط به یک زمینه خاص، تخصص یافته است.
مهندس دانش؛ شخصی است که سیستمهای خبره را طراحی کرده و میسازد؛ یک متخصص کامپیوتر که بر روشهای هوش مصنوعی اشراف دارد و میتواند روشهای متفاوت هوش مصنوعی را بهطور مقتضی در حل مسائل واقعی بهکار گیرد. پایگاه داده؛ مجموع دادههایی درباره موضوعها و وقایعی است که در پایگاه دانش، بهمنظور دستیابی بهنتایج مورد نظر بهکار خواهد رفت.
پایگاه دانش؛ مشتمل بر دانش متخصص و شیوههای داد و ستد با پایگاه داده برای دستیابی به نتایج مورد نظر است. موتور استنتاج؛ امکان استنتاج و نتیجهگیری از ارتباط بین پایگاه داده و پایگاه دانش را فراهم میکند. سیستم توضیح؛ چگونگی دستیابی سیستم به یک نتیجه خاصی را برای کاربر تشریح مینماید. این موضوع از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ زیرا پذیرش و تأیید کاربر را افزایش میدهد و به شناسایی و تصحیح خطا واشکالهای ساده سیستم نیز کمک میکند. قسمت اکتساب دانش؛ که فرایند استخراج، طراحی و ارائه دانش است. در اغلب موارد، استخراج دانش متخصص از طریق تکنیک مصاحبه صورت میگیرد.
