بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله محصولات طراحی و تولید شده توسط بشر، همچون ژنهائی تلقی میگردند، که منتقلکنندهی فرهنگ، تفکر و سرمایههای مادی و معنوی از نسلی به نسل دیگر عمل میکنند. امروزه، طراحی و تولید در جهان، با رویکردهای متفاوتی انجام میپذیرد. در رویکرد اول طراحی و تولید بر مبنای فرهنگ بومی صورت پذیرفته و محصولات ضمن برآوردن نیازهای شهروندان بومی آن منطقه و کشور به مثابه ژنهائی، فرهنگ زمان و مکان خاص را به نسلهای آتی به ویژه در همان مکان منتقل میکند. آثار باستانی و موزهها در کشورهای مختلف نیز مؤید واقعیت فوق میباشد.
با مطالعه و پژوهش علمی آثار باستانی و موزهها در هر منطقه، امکان دستیابی به فرهنگ، تفکر و اعتقادات ایشان مقدور گردیده و روند تغییر و تحولات فرهنگی میسر میگردد. رویکرد دوم طراحی و تولید بر مبنای مزیتهای نسبی و سازگار با محیط زیست و آب و هوای هر منطقه و کشور میباشد. رویکرد سوم طراحی و تولید صادراتمحور میباشد. در اینگونه طراحی و تولید، فرهنگ، و نیاز جامعهی هدف در تولید محصولات صادرتی به کشورهای دیگر اعمال میگردد. پیشنیاز دستیابی به توفیق در این عرصه نیازسنجی و مطالعهی سیستماتیک فرهنگ جامعه هدف میباشد.
رویکرد چهارم، طراحی و تولید بر اساس مزیتهای ایجادی و نیازآفرینی صورت میپذیرد. اینگونه طراحی و تولید، ژنساز و فرهنگزا میباشد. بدیهی است، که خلق نیازها و توانائیهای جدید و به تبع آن تولید محصولات مبتنی بر مزیتهای ابداع شدهی دانشبنیان به همراه خود فرهنگ نو ایجاد مینماید، که ژنهای جدیدی به ژنوم فرهنگی میافزاید. اینگونه محصولات مختص منطقه و جغرافیای خاص نبوده، بلکه با اتکاء به دانش و علم نو، توانائی جدیدی حاصل نموده است. رویکرد چهارم بیانگر این واقعیت هست، که ژنوم فرهنگی هر جامعهای همچون ژنوم موجودات زنده ثابت نیست.
زیرا اصل تنازع بقاء ژنوم برتر و سازگار با محیط را انتخاب و گزینش می-کند. در ژنوم فرهنگی امکان پویش، پالایش و پیرایش و حذف ژن نامناسب فرهنگی وجود دارد. از طرف دیگر، ژنوم فرهنگی دانشبنیان بوده و قابل توسعه میباشد. ژنوم فرهنگی هر جامعه از طریق تولیدات در عرصههای مختلف اعم از آموزش، پژوهش، علمی، فناوری، معماری و شهرسازی، نرمافزاری و سختافزاری از نسلی به نسل دیگر منتقل میگردد.
در دنیای امروز دو اصل تعاون و بقاء و تنازع بقاء ملاک و میزان دوام و قوام یک ژنوم فرهنگی هست. طراحی و تولید دانشبنیان، عالمانه، کیفی، ارتقاء فرهنگ نسل حاضر و نسلهای آینده را در پی خواهد داشت. طراحی و تولیدی که بهرهبردار چند نسلی دارد، همچون ژن به نسلهای بعدی منتقل میشود، پس باید ژنهای شایسته را برای نسلهای آتی به یادگار بگذاریم.
مقدمه:
فرهنگ هر جامعه، مجموعهای از خلق و خوها، هنجارها، ارزشها و اعتقادات، بایدها، نبایدها، رسم و رسوم آن جامعه میباشد .[1] بدون شک فرهنگ همچون آتمسفر و هوائی است. که اگر سالم باشد، شادابی، نشاط، سلامتی، پویائی، پیشرفت و امید به زندگی را در پی خواهد داشت و اگر آلوده باشد، برعکس عمل خواهد نمود .[4-2] افکار شهروندان یک جامعه، احساسات و اعمال آنان را شکل می دهد و فرهنگ یک جامعه نه تنها سازنده افکار شهروندان فعلی بلکه نسلهای بعدی آن جامعه نیز می باشد .[5] نتیجه کار، تلاش و عمل شهروندان هر جامعه ای طراحی، تولید و مصرف در عرصه های مختلف می باشد.
به عبارت دیگر محصولات هر جامعه ای در بر دارنده فرهنگ و نوع تفکر آن جامعه هم می باشد. دوام و قوام فرهنگی در دنیای رقابتی امروز و چالش جهانی شدن به واسطه تفاوت ماهوی انسان با طبیعت و و سایر موجوداتش مبتنی بر دو اصل تنازع بقاء و تعاون بقاء هست. اصل تعاون بقاء بیانگر همکاری و تعامل با سایر اقوام، جوامع، ملل در عرصه های مختلف بوده و مدارا، هم زیستی و بازسازی فرهنگی را نیز در پی خواهد داشت. در طبیعت به عواملی که خصوصیات را از والدین به فرزندان و از نسلی به نسل دیگری منتقل می کند ژن گفته می شود .[6]
در نگاه میکروسکوپی، فرهنگ هر جامعه دارای یک نقشه ژنتیکی - ژنوم - میباشد و هر رفتار و کنش اجتماعی برگرفته از یک ژن فرهنگی است، ژن فرهنگی وظیفه انتقال یک ارزش، خلق و خو، رسم یا عرف را از نسلی به نسل دیگر برعهده دارد .[7] هدف از تدوین این مقاله معطوف داشتن توجه افراد به کیفیت طراحی و محصولات خویش از زاویه جدید و با نگاه میکروسکوپی می باشد.
طراحی و اجرای ژن مدار شهری
بدون شک ساختار و معماری شهری در هر کجای جهان بر پایه ی فرهنگ خاص و شرایط زیست بوم هر شهر، منطقه و کشور شکل گرفته و می گیرد. ساختار و معماری شهری منتقل کننده ه نوع فرهنگ، اندیشه و اعتقادات از نسلی به نسل دیگر می باشد. هر محصول دست و فکر بشر که دارای دوام و قوام طولانی بوده و بهره بردار چند نسلی داشته باشد، همچون ژنها از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند.
پس می توان نتیجه گرفت که معماری و طراحی شهری در هر منطقه، ژنوم خاص خودش را دارد. به همین دلیل در مناطق و جوامع مختلف ژنومها متفاوت هست، زیرا برگرفته از فرهنگ، اندیشه و اعتقادات متفاوتی می باشد. با این تعریف هر ساختمان، پارک، خیابان، میدان و ....همچون ژنی است که منتقل کننده فرهنگ، تفکر و اندیشه خالق آن به نسل های آینده است. با مد نظر قرار دادن این نظریه و تئوری اثر بخشی معماران و طراحان شهری در خلق، پویش، پالایش و پیرایش فرهنگی جامعه دو چندان می شود، به تبع آن وظیفه ایشان را در مهندسی، رشد و توسعه فرهنگی سنگین تر از گذشته می نماید.
زیرا آثار طراحی ایشان نه تنها در توسعه، پیشرفت، رفاه، آسایش، امنیت، سلامت، قدرت، ثروت، و فرهنگ نسل های فعلی جامعه موثر است، بلکه در سرنوشت نسل های آینده نیز تاثیر دارد. در نتیجه اثر و آثار هر معمار و طراح شهری اگر دانش بنیان و عالمانه باشد، علم، عقل، حکمت، بینش، بصیرت و معرفت گذشتگان را برای نسل های آینده پس انداز می نماید. بدیهی است که آموزش و پژوهش، در رشته های معماری و طراحی شهری به دلیل ماندگاری بیشتر آثار ایشان، اثر بخشی دوچندان دارد. پس طراحی، ساخت و تولید امروز صرفا تصمیم گیری و تصمیم سازی برای نسل فعلی نیست، بلکه تصمیم گیری برای نسل های آینده نیز می باشد.
در طراحی و توسعه نمی توان شرایط، مصالح و زیست بوم را نادیده گرفت. به عنوان مثال در مناطق پر باران و کم زمین، برجهای با جنگل های عمودی و در مناطق کویری خانه های سبز که تمامی انرژی آن از منابع تجدید پذیر هست، گویای شرایط و بوم مربوطه در طراحی و تولید می باشد. علم و فناوری حاکم در این عرصه نیز عنکبوت وار نیست، که صرفا در یک منطقه کاربرد داشته باشد، بلکه می توان آن را به قالبی مناسب برای استفاده در هر منطقه تبدیل نمود.
تولید قوانین ژن مدار
یکی از بسترهای نرم افزاری قدرتمند، فرهنگ زا، نظم آفرین، وحدت بخش و عدالت محور قوانین جاری و ساری در هر جامعه می باشد. خروجی طراحی، تدوین، تصویب و اجرای هر قانونی منجر به تولید فرهنگ خاص خودش خواهد شد. همانگونه که فرهنگ خاص زمان و مکانی که قانون در آن تولید می شود، در اثر بخشی بیشتر قانون موثر است. تغییر فرهنگ زمان بر و پر هزینه بوده و به سادگی مقدور نیست. پس می توان نتیجه گرفت که قوانین هر جامعه ای همچون ژنهائی هستند که فرهنگ و تفکر نسل های جامعه امروز را به نسل های آینده منتقل می نماید.
چنانچه قانونی از پشتوانه دانش و بینش خاص خود برخوردار نباشد. منجر به خروجی و فرهنگی خاص خواهد شد، که افت سرمایه مادی و معنوی آیندگان را در پی خواهد داشت. عدالت آسیب خواهد دید، بی عدالتی حاصله، موجب هرج و مرج و تفرقه می شود. یکی از مشکلات عمده بخشی از قوانین جاری و ساری امروز کشور ما، عدم همسوئی منافع ملی با منافع فردی، گروهی، قومی و منطقه ای هست. یعنی اجرای قانون منافع فرد و افراد را تامین می نماید، ولی منافع ملی را در پی ندارد و یا منافع ملی تامین می گردد ولی منافع شهر وندان و افراد، تامین نمی شود، چنین قوانینی منجر به قانون گریزی، دور زدن قانون و در نهایت کاهش سرمایه اجتماعی و منابع مادی و معنوی حاکمیت خواهد داشت.
مصادیق در این زمینه بسیار زیاد هست، به عنوان مثال، پرداخت یارانه به شکل و روش موجود و عدم اجرای کامل طرح تحول اقتصادی حاکی از عدم همسوئی منافع ملی با منافع فردی می باشد. یقینا یکی از دلایل توسعه، ترویج و نهادینه شدن فرهنگ ناشایست،ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی و ملی در جامعه، قوانین ناشایست و ناصحیح می باشد. با توجه به مقدمه فوق هر قانونی به منزله ی یک ژن هست که فرهنگ، تفکر و سرمایه های مادی و معنوی از نسلی به نسل بعدی منتقل می کند.
هر گونه کم توجهی، سهل انگاری، بخشی نگری در طراحی، تدوین، تصویب و نظارت قانون نه تنها خسران نسل های امروز را باعث می شود بلکه ظلم به نسل های آینده نیز خواهد بود. در حالیکه تولید قوانین دانش بنیانی که منافع فردی و ملی را همسو نماید، بر ارتقاء نظم، امنیت، وحدت، سرمایه های مادی و معنوی، فرهنگی، اجتماعی و نمادین افزوده و پس اندازی شایسته، سرمایه گذاری کم خطر و ارزشمندی برای نسل های آینده می باشد. عدالت، آزادی، استقلال در عرصه فردی، جمعی، ملی و فراملی صرفا از مجرای طراحی، تدوین، تصویب و اجرای قوانین دانش بنیان و عدالت محور تحقق پیدا می کند.
تولیدات سخت افزاری ژن مدار
طراحی و تولید محصولات سخت افزاری با طول مدت بهره برداری بالا بر مبنای مزیت های نسبی، فرهنگ و نیاز محل سازنده تولید و عرضه می شوند. ورود این محصولات به بازار در توسعه و ترویج فرهنگ سازنده موثر هست. در صورتیکه این محصولات در موزه ها نگهداری گردند و نسل های بعدی که آنها را مشاهده می نمایند، به سهولت به فرهنگ و نیازهای زمان و مکان خلق آنها پی می برند.
از نظر علمی کارکرد اقلام و عتیقه های موجود در موزه ها روند تغییر رویکرد، ترویج، توسعه ، پیشرفت، پویش، پالایش و پیرایش فرهنگی را بخوبی نشان می دهند. موزه های علم و فناوری نیز روند پیشرفت علمی را بخوبی به تصویر می کشند. چنانچه یک تولید کننده از عمق تاثیر محصولی که تولید و به بازار عرضه می کند، آگاهی کافی را داشته باشد، نهایت دقت و تلاش خویش را بکار خواهد گرفت و برای تحقیق و توسعه هزینه ی لازم را نموده و محصولات دانش بنیان تولید می کند. تولید کیفی یادگاری شایسته بوده و به مرور به نامی نیکو، شهرت و اعتماد تبدیل خواهد شد.
تولیدات نرم افزاری ژن مدار
مهمترین تولیدات نرم افزاری بشر در طول تاریخ علم، دانش، و فناوری بوده که ارزشمند ترین میراث پیشینیان برای نسل های آینده است. تجربه، سرنوشت انسانهای گذشته و تاریخ بشریت هم میراث گرانبهای دیگری هست که متعلق به نسل های آینده و آیندگان می باشد. مهمترین دستاورد علم تاریخ عبرت برای آیندگان می باشد. اگر هر کسی بداند که، علم و دانشی که از او به یادگار می ماند، در سرنوشت آیندگان موثر هست، تلاش می کند که یادگاری شایسته از خود بجای بگذارد.
