بخشی از مقاله
چکیده
توجه به معنی توانایی انجام پردازش فعالانه در مغز بر روی اطلاعات موجود در محیط است. افزایش توجه میتواند منجر به بهبود عملکرد افراد در همه زمینهها از جمله درس، کار، روابط اجتماعی و ... شود؛ به همین دلیل، انجام تمرینهای مربوط به بهبود قدرت توجه برای همه افراد به خصوص برای کودکان مبتلا به اختلال توجه میتواند اهمیت بسیاری داشتهباشد. به منظور تقویت توجه افراد باید شناخت کاملی نسبت به انواع توجه و راههای بهبود آنها داشت.
هدف از انجام این مطالعه، طراحی و پیادهسازی تعدادی بازی در قالب یک بسته نرمافزاری با هدف کمک به بهبود قدرت توجه است که هر یک از این بازیها به طور مشخص به تقویت یکی از انواع توجه میپردازد. به منظور بررسی میزان اثربخشی این بسته نرم افزاری، 5 کودک سالم در رده سنی 6 تا 12 سال مورد آزمایش قرار گرفته و نتایج حاصل ثبت شدهاست.
این آزمایشها با فاصله بین چند ساعت تا چندین روز انجام گرفت. با تحلیل نتایج به دستآمده مشاهده میشود که با گذر زمان و تکرار بازیها، افراد توانستهاند در مدت زمان کمتری به مراحل بالاتری دست پیدا کنند. این پیشرفت میتواند نشاندهنده افزایش قدرت توجه در آنها باشد.
-1مقدمه
توجه، یک فرایند شناختی است که در آن تمرکز ذهن بر محرک یا محرکهای خاصی از محیط جمع میشود و محرکهای محیطی دیگر نادیده گرفته میشوند. به نظر میرسد منابع ذهنی ما حداقل با محدودیتهایی روبروست. همچنین، میزان اطلاعاتی که ما میتوانیم در هر زمان منابع ذهنی خود را بر آن متمرکز کنیم محدود است. پدیده روانشناختی توجه این امکان را برای ما فراهم میآورد که منابع محدود ذهنی خود را به صورت معقول استفاده کنیم
اختلالهای ناشی از کمتوجهی یکی از معضلات آموزش بهویژه در سنین کودکی است که بهمرور سبب کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی خواهد شد. از جملهی این اختلالات میتوان به کمتوجهی- بیشفعالی یا همان 1ADHD اشاره کرد. ADHD اختلالی است که در آن پر تحرکی، بیتوجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر وجود دارد. 3 تا 5 درصد کودکان به این اختلال مبتلا هستند
رفتارکودکان ADHD روی عملکرد کودکان در خانواده، اجتماع مردم و مدرسه تأثیر سوء میگذارد و باعث واکنشهای منفی اطرافیان، خانواده، کادر مدرسه و همسالان میشود. این رفتارها مشکلات جدی در مدرسه و اجتماع ایجاد میکند و باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس بیکفایتی در این آنها میگردد. از این رو تمرینهای افزایش توجه میتوانند نقش به سزایی در کیفیت زندگی افراد مبتلا به ADHD داشته باشند از جمله اختلالات دیگر میتوان به اختلال نقص توجه و تمرکز در کودکان یا 2ADD اشاره کرد که یکی از شایعترین اختلالهای دوران کودکی است. کودکان مبتلا به این نقص اغلب بیتوجه، مضطرب و حواسپرت هستند و به راحتی ذهنشان به موضوعات متفرقه منحرف میشود
توانایی توجه کردن یا تمرکز کردن بسیار مهم است. بهبود قدرت توجه و تمرکز تنها برای افراد مبتلا به ADHD یا ADD مفید نیست؛ بلکه همه افراد میتوانند با بهبود قدرت توجه و تمرکز خود، در فعالیتهای روزمره خود موفقتر باشند. این موضوع در رابطه با کار کردن، فعالیتهای افراد در مدرسه، رابطه ها و همه فعالیتهای افراد صادق است. بین توانایی تمرکزکردن و انجام صحیح کارها همبستگی زیادی وجود دارد. لارنس ادوارد مینویسد: »توجه یک وسیله بسیار ارزشمند است. بدون قدرت توجه هیچ چیزی رشد نخواهدکرد. هیچکدام از روابط، اهداف و امیدهای شما به حقیقت نخواهدپیوست
به منظور تقویت مهارتهای شناختی مرتبط با توجه، باید دید کدام بخش از عملکردهای شناختی آنها دچار اختلال شدهاست و چه بخشهایی در او باید تقویت شود. به این منظور لازم است شناخت درستی نسبت به انواع توجه داشته باشیم. انواع توجه از دید روانشناختی به صورت زیر است:
- 1 توجه مداوم: توانایی تمرکز بر روی یک موضوع خاص برای مدت زمان طولانی
- 2 توجه انتخابی: توانایی نادیده گرفتن عوامل دیگر و محرکهای مزاحم و تمرکز بر روی یک موضوع خاص.
- 3 توجه متمرکز: توانایی پاسخگویی جداگانه به محرکهای دیداری و شنیداری یا بساوایی
- 4 توجه متناوب: توانایی انعطاف پذیری ذهنی برای جابهجایی توجه از یک فعالیت به فعالیت دیگر
- 5 توجه تقسیمشده: توانایی توجه بر بیش از یک مورد به طور همزمان
هدف از پروژه حاضر طراحی و پیاده سازی یک بسته نرمافزاری با هدف تقویت توجه است. این بسته نرمافزاری، شامل 5 بازی است که هر یک از این آنها به تقویت یکی از انواع توجه میپردازد. تمرینهای مربوط بهافزایش توجه معمولاً تمرینهایی تکراری و خستهکننده هستند. در طراحی این بازیها سعی بر آن است که تقویت توجه فرد، با انجام بازیهایی سرگرم کننده و لذتبخش رخدهد.
ایده کلی بازیهای ارائهشده، از کتاب »بازیهای آموزشی برای تقویت حافظهی دیداری« تألیف رضاعلی نوروزی و منیره عابدیدرچه گرفته شدهاست. همچنین بخشی از این بازیها بر اساس بوردگیمهای موجود برای تقویت توجه طراحی شدهاست. مزیت این بازیها نسبت به انواع سنتیتر، امکان ثبت نتایج به صورت دقیق برای بررسی میزان اثربخشی تمرینها میباشد.
-2پیشینه تحقیق
تحقیقات نشان میدهد مدیتیشن میتواند تأثیر مثبتی بر میزان توجه افراد داشته باشد.[6] همچنین فعالیت های مختلف از جمله جویدن آدامس[7]، نوشیدن چای سیاه[8]، نوشیدن آب[9] نیز بر میزان توجه مؤثر است.
بیشتر افراد تمایل دارند فرایند یادگیری با روشهایی هیجانانگیز انجام شود. از این رو بازی میتواند روش مناسبی برای یادگیری و تمرینهای مربوط به افزایش توجه باشد.
امروزه افراد با تکنولوژی دیجیتال که بازیهای کامپیوتری بخش مهمی از آن است رشد میکنند. به همین جهت طرز فکر کردن و پردازش اطلاعات در آنها با نسلهای قبلی متفاوت است. بنابراین بازیهای کامپیوتری میتواند علاوه بر سرگرمی، به عنوان تمرینی برای افزایش قدرت توجه در آنها استفاده شود.[10] مزیت بازیهای کامپیوتری نسبت به سایر بازیها و همچنین بوردگیمها، توانایی اندازه گیری دقیق میزان پیشرفت افراد پس از انجام بازی در یک دوره است.
در یک مطالعه، عملکرد افرادی که در طول هفته بیش از 7 ساعت از وقت خود را به انجام بازیهای کامپیوتری میپردازند، با افرادی که کمتر به بازیهای کامپیوتری علاقه دارند مقایسه شد. نتایج این مطالعه نشان داد، افرادی که بیشتر بازیهای کامپیوتری انجام میدهند عملکرد بهتری در فعالیتهای مرتبط با توجه دارند.[11]
-3راهکار پیشنهادی
هدف این پروژه ارائهی یک بازی جدی با هدف تقویت توجه، بر روی پلتفرم اندروید است. طراحی نرم افزار در محیط Construct 2 انجام شده و در نهایت نرم افزار ساخته شده برروی سیستم عاملهای اندروید بالاتر از 4. 1 قابل اجرا خواهدبود.
بسته نرم افزاری طراحی شده در این پروژه شامل 5 بازی است - شکل . - 1 پس از انجام هر بازی نتایج آن در سیستم ثبت میشود و با وارد کردن شناسه کاربری هر فرد قابل دسترسی است. در ادامه روش انجام هرکدام از بازیها توضیح داده خواهدشد.
شکل 1 صفحه مربوط به انتخاب بازی
-3-1 بازی »این آدمک کجا بود؟«
ایدهی کلی بازی به این صورت است که ابتدا تعدادی شی به فرد نشان داده میشود. فرد باید ترتیب آنها را به خاطر بسپارد. سپس اشیاء به هم ریخته و فرد باید آنها را در جای خود قراردهد. هدف بازی تقویت حافظه دیداری و پرورش توجه مداوم و انتخابی است. اشیاء مورد استفاده در این بازی صورتکهایی باحالت چشم و دهان متفاوت هستند. در ابتدا یک صورتک به فرد نشان دادهمیشود - شکل -2الف - .
پس از گذشت مدت زمان10 ثانیه، تصویر ناپدیدشده و صفحهای مطابق شکل -2ب نمایش دادهمیشود. در این مرحله فرد، 20 ثانیه فرصت دارد تا شکل نمایشداده شده در صفحهی قبل را انتخاب کرده و در جای خود قراردهد. برای پاک کردن صورتکها کافیست روی صورت مورد نظر دوبار ضربه بزنید. پس از تکمیل جاهای خالی، فرد باید علامت » تیک « را انتخاب کند تا نتایج بررسی شود. در صورت صحیح بودن پاسخها بازی وارد مرحله بعدی خواهد شد. بازی شامل 10 مرحله است که در هر مرحله یکی به تعداد صورتکها، 4 ثانیه به زمان نمایش صورتکها و 5 ثانیه به زمان مورد نظر برای انتخاب صورتکهای مناسب افزوده میشود.
