مقاله طراحی پایدار در معماری

بخشی از مقاله

چکیده

این مقاله کوششی است هدفمند برای معرفی یکی از جریان های مهم معماری معاصر، جریانی که عکس العملی منطقی در برابر مسائل و مشکلات بوجود آمده عصر صنعت به شمار می رود. توسعه پایدار که بعنوان مبانی ریشه ای در این مقاله مورد نظر است، تئوری جامع نگر نسبت به تمامی امور زندگی همانند اقتصاد، اجتماع و محیط است که بستر شکل گیری بحث طراحی پایدار را بوجود آورده است. روند پژوهش این گفتار از جمع بندی تعاریف آغاز شده است و با اصول، مبانی و نظریات گوناگون پیرامون طراحی پایدار بسط پیدا کرده است.

تغییراتی که با توجه به معیار های اقلیمی و پایداری پدید می آیند و هر روز اهمیت بیشتری می یابند. سخن از پایداری در معماری را می توان پندار و طراحی، ساخت و سازه های آینده تعبیر کرد. آن هم نه تنها با پایداری فیزیکی ساختمان بلکه با پایداری و حفظ این سازه و منابع انرژی آن، بدین ترتیب این گونه به نظر می رسد که می توان پایداری را بر پایه الگویی تصور کرد که در آن موارد و منابع در دسترس بیش از هدر رفتن و یا نادیده گرفتن آنها با کارآیی بیشتری به کار گرفته شود این سبک از معماری از گرایش های نوین معماری می باشد که در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست طبیعی است، که یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان صنعتی کنونی است.

این نگرش به طور کلی برای جلوگیری از تخریب طبیعت و حفاظت از محیط زیست و توجه به نسل های آینده می باشد استفاده بهینه از انرژی و به کار گیری مصالح قابل بازیافت در ساخت بنا توجه به جنبه های بومی و فرهنگی محل از مفاهیم اصلی کار برد اکو لوژی در طراحی معماری است.

.1 مقدمه

چارلز جنکز در آخرین فصل کتابش این مسئله را خاطر نشان میسازد که نابودی زمین توسط ما منجر به نابودی 27000 گونه زیستی در یکسال میشود یعنی هفتاد و چهار انقراض در یک روز و یا سه نابودی در یک ساعت، مدارک جدیدتری براساس مجله تایم مورخ 31 ژانویه 2000، این تعداد را بالاتر نشان میدهد یعنی صدها انقراض در یک روز گرم شدگی کره زمین، نازک شدن لایه ازن بعلت استفاده از انواع آلاینده ها، افزایش آلودگی محیط زیست و انقراض گونههای زیستی همه و همه با هم میآمیزند تا ضرورت بوم شناسی و مسائل زیست محیطی را برای آینده قابل پیش بینی گردانند. بطوریکه پیشی گرفتن خاکستری در برابر جهان سبز آینده، قابل تأمل ترین مسئله قرن حاضر به شمار می آید.

در این میان توسعه به عنوان یکی از بزرگترین عوامل تغییر محیط زیست و به تبع آن ساخت و ساز که جزو صنایع بزرگ در استخدام نیروی انسانی - صدها هزار کارگران ساختمان و فنون مربوطه - ، باعث از بین بردن زمینهای کشاورزی، فرسایش خاک و آلوده کننده محیط زیست و به مخاطره انداختن سلامتی و بهداشت مردم است و بر بحران انرژی دامن می زند. بحرانی که در اواسط دهه 1965 با افزایش میزان آلودگی محیط زیست هشداری به جهانیان محسوب شد، سبب تشکیل گروههای طرفدار محیط زیست که از حامیان محیط زیست در جهان بودند گردید و مفهوم گسترده ای تحت عنوان پایداری را پی گیری نمود.

.2 اصطلاح پایداری

برای نخستین بار در سال 1986 توسط کمیته جهانی گسترش محیط زیست تحت عنوان - رویارویی با نیازهای عصر حاضر بدون به مخاطره انداختن منابع نسل آینده برای مقابله با نیازهایشان - مطرح شد و هر روز بر ابعاد و دامنه آن افزوده می شود تا استراتژیهای مناسبی پیش روی جهانیان قرار گیرد. در این جهان، معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تأمین زندگی مطلوب انسان بوده اند.

بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و ... همه و همه فعالیت هایی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد. کاربرد مفاهیم پایداری و توسعه پایدار در معماری، مبحثی به نام » معماری پایدار« آغاز نموده اند که مهترین سرفصلهایی آن با عنوان "معماری اکو تک"، "معماری و انرژی معماری سبز" ایجاد می گردد.

.3 تعاریف ساخت و ساز پایدار

ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است: »مدیریت یک محیط پاک و سالم براساس بهرهبرداری مؤثر از منابع طبیعی و اصول اکولوژیکی« که هدف از طراحی ساختمان های پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است، که شامل قوانین زیر میباشد:

.1-3 کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید.

.2-3 توسعه محیط طبیعی.

.3-3 حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمانسازی.

بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را میتوان این چنین تعریف نمودد: ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیعتر با منطقه و جهان دارد.

تکنیکهای ساختمانسازی در یک پهنه وسیع در جهت تأمین کیفیت یکپارچه از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی می کوشند. بنابراین استفاده معقول است که از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و کاهش مصرف انرژی کمک نموده - محافظت انرژی - و باعث بهبود کیفیت محیطی میشود.

4.    اهدف کلی ساختمانهای پایدار

.1-4 بهرهبرداری مناسب از منابع و انرژی .2-4 جلوگیری از آلودگی هوا .3-4 مطابقت با محیط

5.    اصول توسعه ساخت و ساز پایدار

برای ایجاد تعادل میان سطوح تنوع زیستی، سه اصل توسعه صنعت ساخت وساز پایدار که در جهت و حفظ تنوع زیستی در شهر باید رعایت شوند، به شرح زیر است:

.1-5 استفاده پایدار از منابع زیستی: بدین معنا که باید دقت شود که منابع زیستی بهرهبرداری شده در سامانههای توسعه در کجا استفاده میشوند، و چگونه میتوان آنها را پایدار نگه داشت، و از منابعی که سریعتر جایگزین میشوند استفاده شود. به عنوان مثال؛ از چوب درخت هایی باید استفاده شود که سریعتر رشد کرده و می توانند جایگزین شوند. همچنین از منابع متنوع استفاده کرد،که نوع خاصی از بین نرود، و یا مثلا مساحت جنگل ها را مقدار ثابتی نگه داشت و از مقدار میعنی کمتر نشوند، و یا از گونه خاص موجودی به علت منافع اقتصادی حمایت نشوند.

.2-5 استفاده از منابع تجدید ناپذیر: استفاده عاقلانه از منابع غیر قابل تجدید باید به طور گسترده اعمال شود. به عنوان مثال؛ استفاده از منابع فسیلی برای سوخت غیر عاقلانه است. و یا در ساختن صندلی از چوبی استفاده شود که در طبیعت از سرعت تجدیدپذیری و جایگزینی بالاتری برخوردار است.

.3-5 کاربرد معقول از چوب: استفاده از به عنوان یک منبع تجدید ناپذیر باعث میشود که به اصل منبع لطمهای نخورده و امکان جایگزینی آن در طبیعت وجود داشته باشد، و حتی در نوع رنگی که در آن بکار برده میشود از موادی که کمتر که برای محیط زیست ضرر دارد استفاده شود.

.4-5 حفاظت از تنوع زیستی: از منابع زیستی به خوبی نگهداری شود، و مشارکت افراد جامعه در جهت بقاء و تنوع زیستی موجود الزامی باشد. طوری از سامانه استفاده شود که همه اجزاء خود حافظ مجموعه باشند . مردم به طور صحیح از منابع محیطی بهره گیرند، و به آنها آموزش داده شود که از هر محصول یا منبعی در جای خود و به صورت بهینه استفاده کنند. مثلا در مورد مبلمان شهری، استفاده صحیح از ان به مردم آموزش داده شود. و با اندک نقصی به کنار گذاشته نشوند، بلکه تعمیر و یا در غیر این صورت به محصولی دیگر تبدیل و یا در نهایت مواد اولیه آن بازیافت شود.

.6 طراحی پایدار و اصول اولیه آن

طراحی پایدار همکاری متفکرانه معماری با مهندسی مکانیک، برق و سازه است. علاوه بر فاکتور های متداول طراحی مانند زیبایی، تناسب و بافت و سایه و نور و امکاناتی که باید مد نظر قرار گیرند، گروه طراحی باید به عوامل طولانی مدت محیطی، اقتصادی و انسانی توجه نموده و اصول اولیه آنرا که به قرار زیر است، مد نظر قرار دهد:

.1-6 درک محیط: طراحی پایدار با درک از محیط آغاز میشود. اگر ما به امکانات محیطی که در آن هستیم آگاه باشیم میتوانیم از صدمه زدن به آنها جلوگیری کنیم. درک محیط باعث مشخص شدن مراحل طراحی از جمله جهت قرارگیری نسبت به خورشید و چگونگی قرارگیری ساختمان در سایت و حفظ محیط پیرامون و دسترسی سیستم نقلیه و پیاده میگردد.

.2-6 ارتباط با طبیعت: چه ساختمان در داخل محیط شهری باشد و چه در یک محیط طبیعیتر، ارتباط دادن طبیعی به محیط طراحی شده روح و جان میبخشد.

.3-6 درک روندهای موجود در طبیعت: در سیستم موجود در طبیعت زباله موجود نیست. لاشه یک موجود، غذای یک موجود دیگر میشود. به بیان دیگر موجب احترام بشر به نیازهای انواع گونههای طبیعی می گردد. روندهایی که باعث احیا میشوند تا ضایع کردن، به بیشتر زنده ماندن ما می انجامند.

.4-6 درک تأثیرات محیطی: طراحی پایدار سعی در درک تأثیرات محیط از طریق ارزیابی و تحلیل سایت دارد، ارزیابی انرژی مصرفی، سمیت مصالح و تکنیکهای ساختمان سازی . بطوریکه تأثیر منفی محیطی را میتوان از طریق استفاده مصالح ساختمان سازی پایدار، مصالح با سمیت کمتر و مصالح ساختمانی قابل بازیافت کاهش داد.

.5-6 روند مشارکتی طراحی: طراحان پایدار، اهمیت توجه به هر نظری را میدانند. همکاری با مهندسین مشاور و متخصصین دیگر در مراحل اولیه طراحی صورت میپذیرد. طراحان همچنین به نظرات ساکنین محلی و همسایگان محلی نیز توجه میکنند.

.6-6 درک مردم: طراحان پایدار باید به فرهنگ و دین و نژاد مردمی که قرار است برای آنها طراحی کنند، توجه کنند.
بنابراین معماری پایدار ترکیبی چند ارزشی در بر دارد: زیبایی شناسی، محیط، اجتماع، سیاست و بعبارتی طراحی و ساختمان سازی هماهنگ با محیط. یک معمار باید زیرکانه چند فاکتور را در نظر بگیرد: مقاومت و پایداری و طول عمر بنا، مصالح مناسب.

.7 اصطلاح پایداری

اصطلاح پایداری برای نخستین بار در سال 1986 توسط کمیته جهانی گسترش محیط زیست، تحت عنوان رویایی با نیازهای عصر حاضر بدون به مخاطره انداختن منابع نسل آینده مطرح شد.

باید خاطر نشان کرد، مفهوم طراحی پایداری یک مفهوم عام بوده و در بسیاری از زمینه ها از جمله معماری، طراحی گرافیک، کشاورزی، ماشین آلات و هر آنچه که با محیط زندگی انسان سر وکار دارد، به کاربرده می شود.

شاید بتوان هدف از این نوع طراحی را کاهش آسیب های محیطی، به حداقل رساندن مصرف منابع انرژی و هماهنگی هرچه بیشتر با طبیعت دانست. به معنای دیگر، فلسفه طراحی پایدار، پشتیبان و مشوق نگرش ها و تصمیم هایی است که در هر مرحله از طراحی، ساخت و سپس مصرف، تأثیرات منفی بر محیط زیست و سلامت استفاده کنندگان را نیز در نظرگرفته باشد.