بخشی از مقاله
چکیده
شهرنشینی در ایران طی دهه های گذشته رشد چشمگیری داشته است که در پی آن گرایش به شهرنشینی و توسعه افسار گسیخته شهرها سبب شده تا چالشی در زمینه ساماندهی نماهای ساختمانی و منظر شهری بوجود آید. عوامل چندی در شکل دادن به منظر شهر موثرند که یکی از مهم ترین آن ها نمای بیرونی بناهای شهری است.امروزه ما شاهد آن هستیم که شهرها محل خود نمایی هر یک از تک بناها در ارتفاع، رنگ، نوع مصالح و. .. شده اند . فقدان هویت، نابه سامانی و اغتشاش بصری از مهم ترین انتقادهایی است که به منظر شهر امروز ایرانی می شود.
در این روند ، فقدان قوانین و ضوابط کافی باعث شده است که نما جزئی از منظر شهری محسوب نشده ، و در نهایت منظر شهر را به نمایشگاهی از سبکها و گرایش های مختلف معماری ، بدل ساخته است . هدف این تحقیق تحلیل نقش ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی به عنوان عاملی موثر در ساماندهی نماهای ساختمانی ومنظر شهری است.روش تحقیق مطالعات کتابخانه ایی و نحلیلی است.
یافته های این تحقیق گویای آن است که عدم توجه به ضوابط و مقررات طراحی نماهای شهری باعث شده که جنبه های کیفی نمای ساختمانی فدای کسب سود بیشتر شود وصاحبان بنا , نما ها را فرصتی مناسب برای به رخ کشیدن سرمایه و ساخت و ساز خود می دانند و در پی آن موجبات نابسامانی منظر شهری را فراهم کرده اند .از این رو به نظر میرسد برای حل این معضل , تدوین ضوابط جامع و کامل در مورد نمای شهری با انجام مطالعات در حیطه معضلات کیفی نماهای ×شهری امری مهم تلقی می شود.
مقدمه
در گذشته ساختمانهای شهر، نه تنها از جنبه انفرادی و معطوف به خود، زیبا و مطابق با اصول زیباشناختی بصری طراحی می شدند، بلکه در کمال احترام به اطراف، در زمینه طرح خود جای میگرفتند. با ظهور مفاهیم و عناصر مدرنیته، شهرسازی ایران، مانند بسیاری مسایل دیگر، با سرعتهای متفاوت در دوران متفاوت، دستخوش تغییراتی شد. اجرای قوانین و ضوابط ساختمانی، میبایست با اعتقاد به این موضوع که نمای ساختمان میبایست بهدنبال خلق یک کلیت هماهنگ به وسیله تناسب خوب پنجرهها، بازشوهای در، سایبان و محدوده سقفها، سازه عمودی و افقی، مصالح، رنگ، عناصر تزیینی و... باشد، بررسی شوند، تا با اجرایی کردن این قوانین سعی در افزایش جنبه های زیبایی شناختی محیط شهری گردد. اما قوانین و ضوابط امروز، بدون توجه به موارد مذکور، نه تنها شرایط روز را تحت کنترل نیاوردند، بلکه با ×اجرایی شدن، اثراتی منفی به دنبال داشتند.
با طراحی و مدیریت صحیح هر یک از اجزا نظیر فضای سبز،مبلمان و احجام شهری،کف سازی و نمای ساختمان ها می توان کیفیت منظر شهررا بهبود بخشید.دراین میان کنترل و خوانایی،زیبایی و هویت نماهای ساختمانی از جمله مباحثی است که ورود جدی و قانونی به آن در حوزه مدیریت شهری تا سال های اخیر به تأخیر افتاده،تا آنجا که اعتراض مقامات سیاسی کشور را به دنبال داشته است.لازم است نمای یک ساختمان با نوع مالکیت،کاربری و نقش آفرینی آن در جریان زندگی شهر تناسب داشته باشد.محل استقراربنا و قدمت آن تعداد مخاطب در طول زمان و به تبع آن میزان حق عمومی بر آنرا تعیین می کند. - زاهدان و لواسانی- - 1393 از آن جا که کیفیت محیط فیزیکی بر کیفیت کار و فعالیت اجتماعی و حیات و سلامت روانی فرد تاثیر می گذارد،
شهروندان نسبت به محیطی که در آن زندگی می کنند دارای حقوقی هستند. اگر این زمینه ی مشترک نمایی زشت و ناموزون داشته باشد، تاثیرات مخرب روحی و روانی بر استفاده کننده میگذارد.بنابراین مساله ی طراحی شهری و پرداختن به امر سامان دهی نماهای شهری تنها از بعد هنری حایز اهمیت نیست بلکه در ابعاد روانی و اجتماعی نیز اهمیت دارد.ضرورت سامان دهی به نماهای شهری به منظور ایجاد سیمای شهری مطلوب تر مورد قبول اکثر صاحب نظران است. در این خصوص عموماً تدوین اصول طراحی به صورت اختیاری و یا اجباری مفیدترین راه حل برشمرده می شود. این اصول عمدتاً در نظر گرفتن زمینه ی طراحی را در طرح بنای جدید در بافت موجود در بر می گیرد. مساله ی دیگر مکانیسم
اجرایی این سیاست هاست که البته خود به نوع سیاست نیز بستگی دارد. ایجاد کمیته های بررسی نما، اعلام طرح ها به همسایگان و نظرخواهی از آن ها، و یا صرفاً بررسی و توافق شهرداری منطقه با طرح ارائه شده از جمله مکانیسم های مختلف اجرایی ممکن به شمار می آید.
تدوین اصول برای طراحی نماهای شهری خود دارای اهمیتی خاص است و باید متناسب با زمینه و شرایط فیزیکی و به صورت موردی صورت پذیرد. روش های ساخت و سلیقه های موجود و تراکم ها بر نوع عواملی که در یک مورد خاص حایز اهمیت است تاثیر می گذارد. ارائه ی الگوی طراحی نیز می تواند تاثیری مثبت بر ساخت و سازها بر جای نهد.
بیان مسئله
در سیمای شهرهای امروز بی نظمی، اغتشاش ،عدم هویت ،عدم تعادل و... به چشم میخورد . این موضوع به میزان بالایی متأثر از ترکیب بی ارتباط نماهای ساختمان می باشد. نارضایتی از وضع نماهای شهری، تلاش در راه سامان دهی به نماهای شهری و شکایت از بی هویتی شهر امروزی، همه و همه از دید متخصصان دلالت بر همین امر می کند. بررسی راه حل های ممکن برای ایجاد نمای شهری مطلوب، موضوع حائز اهمیت است که باید بدان پرداخته شود. بنابراین بررسی ضرورت ساماندهی نماهای شهری و ارتقای کیفیت منظر شهری با توجه به تدوین ضوابط و مقررات مربوط به طراحی ×نماهای شهری مسئله مهمی تلقی می شود .
اهمیت و ضرورت تحقیق
موضوع نما و منظر شهری ، از آنجا که اولین پیام در چشم انداز شهروندان محسوب شده موضوع بسیار مهمی تلقی می شود. در جامعه شهری امروزنیاز به ساماندهی نما شدیداً احساس می گردد و این مهم فقط با هماهنگی دست اندرکاران ساخت و نگهداری شهر و تدوین ضوابط ومقررات مربوط به طراحی نماهای شهری میسر می گردد ، بنابراین تنظیم قوانین ×مناسب جهت دستیابی به منظر شهری مطلوب و ساماندهی نماهای شهری بسیار حائز اهمیت است.
هدف
هدف این تحقیق تحلیل نقش ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی به عنوان عاملی موثر در ساماندهی نماهای ساختمانی ومنظر شهری است.بدین معنا که نظم بخشیدن به نماهای شهری که بخش مهمی از منظر شهری محسوب می شوند ×میتوان ساماندهی مناسبی را در چشم انداز شهروندان ایجاد نمود.
روش تحقیق
روش این پژوهش مطالعات کتابخانه ایی و تحلیلی است که با گردآوری و مطالعه تحقیقات مرتبط با قوانین ،مقررات و ضوابط مربوط به طراحی نماهی شهری صورت پذیرفته است.
تعریف نما :
نما در لغلتنامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی ،آنچه که در معرض دیده و در برابر چشم است، آنچه بیرون سوی دیده می شود . قسمت خارجی ساختمان و ساختن نمای عمارت است.نماها و جداره های شهر از جوانب و ابعاد گوناگونی ، محیط شهری را متأثر می کنند. - کرباسچی و دیگران - - 1392 منظور از نما در این مصوبه، نمای شهری و در انطباق با تعریف ارائه شده در بند 1 مصوبه 1369/8/28 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران - کلیه سطوح نمایان ساختمانهای واقع در محدوده و حریم شهرها و شهرکها که از داخل معابر قابل مشاهده است اعم از نمای اصلی یا نماهای جانبی - می باشد.
نما عنصری است که امروزه جزء جدائی ناپذیر از بدنه شهری محسوب می گردد مانند دیگر پدیده های معماری دارای تاریخچه است،طبیعی است که نما به مفهوم عام خود در طراحی معماری که تصویر علمی ساختمان در یکی از جهات چهارگانه می باشد مورد نظر ما نیست منظور از نما ضلعی از ساختمان است که در معرض دید عموم و در تماس با فضاهای عمومی شهر قرار می گیرد ، نقش نما تفکیک زندگی خصوصی از زندگی شهر است ، سیما و زیبائی شناسی نمای ابنیه انحصاری و انفرادی نیست ، نماها تعریف کننده فضای خیابان و یا میدان هستند و به همین دلایل است که نما از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است .
- تدوین معیارها و ضوابط ساماندهی نماها - نمای هر ساختمان در مجموعه شهری که در آن حضوردارد موثراست و این تاثیررا به بدنه خیابان یا میدان که در آن قرار گرفته است انتقال می دهد.در واقع نمای شهری متشکل از بناهای شهری است.بنابراین وقتی از دید معماری با این کلمه برخورد می کنیم اشاره مستقیمی به نمای ساختمان داریم.
در واقع نمای ساختمانی به صورت یک صفحه نماش ترکیبات معماری ظاهر می شود. ترکیبات معماری حاوی نوعی معنا می باشند و از این رو قادرند خیال آدمی را تحریک نمایند و با وی ارتباط برقرارکنند. به همین دلیل بخش های عمده ایی از ارتباط انسان با محیط اطرافش از طریق ارتباط بصری و ذهنی وی با ترکیب های معماری آن محیط اتفاق می افتد.این نوع ارتباط زمینه ایی برای تحریک ارتباط های غیر تجریدی تر ومشخص تر است.
نما حد فاصل درون و بیرون بناست و به عنوان عنصری سه بعدی، محل تلاقی ویژگی ها و جنبه های عمومی وشهری است.در این حالت نما عضوی از بدنه و حتی منظر شهری تلقی شده و نقشی گسترده تر از نقش معمارانه می یابد
منظر شهری
منظر شهری هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان ها، خیابان ها ومکانهایی است که محیط شهری را میسازند
بدین ترتیب از دید وی منظر شهری پاسخی به رفتارهای انسانی ، وضعیت آب و هوایی، فاکتور های ایمنی و به بیان دیگر ،مداخله های ماهرانه در چارچوب افزایش تواناییهای محیط است.برداشت هر شخص از منظر شخصی متأثر از حس بینایی ،حس مکان و محتوای محیطی است که فرد در آن قرار دارد.
منظر شهری حاصل سطح تماس انسان و شهر است و در این راستان انسان ، نه تنها درساختار چشم انداز بصری شهر از طریق فعالیتهای خود بر منظر شهری تأثیرمی گذارد، بلکه رفتار و درک ذهنی شهروندان نیز ازطریق تماس با منظر شهری - Crow,Brown and Young -2006 - تأثیر میپذیرد.
