بخشی از مقاله
چکیده
فضای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند،یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند و بر آن تاثیر میگذارند و از آن تاثیر می پذیرند.هدف از این پژوهش به وجود آوردن بستری منعطف مانند فضای شهری پلازا،برای دربرگیری رویدادهای مختلف با استفاده از رویکرد مکانسازی،از طریق تغییرات سریع،تاثیرگذار،قابل لمس و در مقیاس خرد است.
در این راستا سعی شده است با استفاده از شیوه جمعآوری دادههای کتابخانهای مفاهیم اصلی مورد بررسی قرار گرفته تا با مطالعه و بررسی پیرامون موضوع فضای شهری پلازا یا به عبارتی»راهوند«،قواعد خلق مکان و نمودهایی برای خلق رویداد استخراج گردد که به پایداری توسعه شهری یاری رسانند تا در نهایت به فضایی دست یابیم که استفادهکنندگان را به خود درگیر نموده و به آنها فرصت دهد که این فضاها را به مکان هایی برای خویشتن تبدیل کنند.
در مرحله بعد به شناخت حوزه بلافصل و حوزه مداخله طراحی در خیابان سپه شهر قزوین پرداخته شده است.در این میان بررسی نمونه موردی-خیابان سپه-نشان می دهد که این خیابان به دلیل منحصر به فرد بودن آن از حیث تاریخی عرصهای مطلوب برای شناسایی شاخصهای کالبدی،ذهنی و رفتاری است. با استفاده از روش نظریه مبنایی که یک روش کیفی و اساس این پروژه است و با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق از تعدادی از استفادهکنندگان به بررسی فضا از بعد کالبدی،ذهنی و رفتاری پرداخته و در نهایت به یک فرضیه قابل قبول در هر حوزه رسیده شد.در نهایت با ارائه آلترناتیو و بررسی آن با استفاده از جدول ارزیابی آلترناتیو،محصول نهایی طرح به صورت طرح سه بعدی،ارائه شده است.
.1مقدمه
امروزه فضاهای شهری غالبا به نیاز انسان به عنوان یک موجود اجتماعی به درستی پاسخگو نبوده و مردم تنها به فضاهای شهری به عنوان مسیری برای گذر مینگرند.فضاها به جای آنکه موجب مکث و حضور مداوم شوند آنها را به رفتن تشویق میکنند و این امر باعث میشود تجربه برخورد با دیگران،حس تعلق و تعاملات اجتماعی و تجربه دیدن و دیده شدن به درستی اتفاق نیفتد.مکانسازی می تواند به عنوان رویکردی برای افزایش حس تعلق به مکان در نظر گرفته شود.مکانسازی سعی میکند که کیفیت از دست رفته فضاهای شهری ناشی از عوامل مختلفی همچون استانداردسازیها،سادگی و ... را به آنها بازگرداند.حال پرسش اصلی اینجاست که چگونه و از چه روشهایی میتوان موجبات افزایش مشارکت استفاده کنندگان در فضا را افزایش داد؟
اگر پلازاهای شهری را به عنوان یکی از انواع فضاهای عمومی در نظر بگیریم میتواند با ارائه و پیشنهاد راه حلهای بسیاری برای تعاملات مردم با یکدیگر و افزایش رویداد، در نظر گرفته شوند.در این راستا لازم است پلازاها طیف وسیعی از فعالیتها که حامی یکدیگر هستند را دربربگیرد.این مقاله با در نظر گرفتن ارتقا کیفیت فضاهای شهری به عنوان هدف غایی طراحیشهری،مکانسازی را به عنوان رویکردی در دستیابی به این امر معرفی میکند که سعی دارد راهکارها و پیشنهادهای مناسبی برای بهبود وضعیت کیفی آن ارائه کند.
.2ادبیات تحقیق
نقش فضای شهری در شکل گیری فعالیتها
فضا با کیفیاتی که میتواند در خود به منصحه ظهور برساند،طیف متنوعی از رفتارها و فعالیت ها را در خود جای میدهد که این امر سبب ارتقای کیفیت محیط و سکونت خواهد شد.فضای شهری می تواند علاوه بر اینکه روابط اجتماعی را تسهیل نماید،مانع شود و بر آن تاثیر گذارد و به نوبه خود از آن متاثر گردد.
حبیبی در مقالهای فضای شهری را تبلور کالبدی حیات شهری میخواند،به این معنی که چنین فضاهایی امکان کالبد یافتن اندیشه ها،بروز رفتارهای اجتماعی و شکلگیری مشارکت شهروندی را تسهیل می نمایند و به مکانهای کار،تفریح،تبادل اطلاعات،تظاهرات اجتماعی،فرهنگی،سیاسی،اقتصادی جامعه تبدیل میشوند،مکان بروز مخالفتها و موافقتها و نمایش های شهری،مکان برگذاری جشن ها و سوگواری های ملی و مذهبی و دیگر حادثه ها و اتفاقات شهری
بروز این رفتارها و مشارکت ها سبب فعالیت هایی می شود که در آن فضا رخ می دهد.فعالیت ها جوهره وجودی یک فضای شهری را تشکیل می دهند. میتوان چنین نتیجه گرفت که زمانی یک فضای شهری را ارزشمند می دانیم که بتواند افراد را بیشتر از آنچه که مورد نیاز است در خود نگه دارد.در چنین فضاهایی مردم میآموزند سایرین را در برخورداری از فضا نیز سهیم بدانند.
به عبارت دیگر توجه به تقویت فعالیت های انتخابی و فعالیت های اختیاری از مولفه های اصلی طراحی یک فضای شهری مطلوب است فعالیتها و وقایع جاری در فضا تنها با حضور افراد و تعاملشان با محیط،معنی یافته و به یک فضا شخصیت میبخشند و آن را متمایز میکنند. بنابراین از یک سو تمامی فعالیت هایی که در فضای عمومی شهر رخ میدهند بر کیفیت زندگی شهروندان تاثیر گذارند و از سوی دیگر وقوع این فعالیتها در سطح شهر خود متاثر از ساختارها و کیفیتهای اجتماعی،اقتصادی،کالبدی،سیاسی موجود است.
مفهوم مکان سازی
با توجه به موضوعات مطرح شده در خصوص لزوم وجود رویداد در یک فضا و شکلگیری یک مکان،مکانسازی، به فرآیندهایی اشاره دارد که توسط آنها یک فضا هم مفید و قابل استفاده میشود و هم معنادار.این فرآیندها ممکن است فیزیکی باشد؛مانند دستکاری محیط منظر،توسعه زمین و ساخت ساختمانها و یا به صورت ذهنی روی دهد؛مانند الصاق معانی و ایجاد احساسات مختلف انسانی در مکانها که در هر صورت،همه آنها از خلال یا به واسطه تفاهم مشترک بین ذی نفعان در آن فضا شکل میگیرد.
ایده ها و مفاهیمی که مکانسازی بر آن استوار شده است،ریشه در افکار دهه 1960 دارد که توسط معماران و برنامه ریزان به منظور توصیف فرآیند خلق پلازا،میادین،خیابانها و سواحل و پارکها به گونهای باشد که جاذب مردم باشند،به کار گرفته شد.
طراحان شهری با پاسخگویی به نیازهای اولیه انسان در فضاهای شهری،یک محیط اجتماعی هدایتگر فراهم میآورند که در سایه آن افراد ریشه و هویت فضا را درمییابند و با فضا انس میگیرند.تمام اهداف طراحی شهری در گرو خلق مکانهای با معنا است که هویت و حس مکان نیز به آن وابسته است. جکسون میگوید حس مکان در آمریکا به معماری یا عناصر یادمانی یا طراحی فضا مربوط نیست،بلکه بیشتر به رویدادهایی که روزانه،هفتگی یا فصلی اتفاق میافتد و ما انتظار رخداد آنها را میکشیم و یا رخداد آنها را به خاطر میآوریم و با دیگران در آن سهیم میشود، وابسته است
مکان سازی یک رویکرد چند وجهی در برنامه ریزی و طراحی و مدیریت فضاهای عمومی میباشد.این موضوع شامل نگاه کردن به،گوش دادن به و سوال پرسیدن از افرادی است که در یک مکان مشخص زندگی،کار و بازی میکنند.مکانسازی سعی در افزایش حس تعلق استفادهکنندگان از فضا دارد و بدین گونه مشارکت آنها در فضاهای عمومی را فراهم میکند.
جدول شماره .1خصوصیات مکانسازی - برگرفته شده از سایت - PPS
جهت روشن شدن تاثیر مکانسازی بر فضاهای شهری به بررسی دو نمونه خارجی و داخلی پرداخته شده است:
تجربه خارجی به طور مثال میدان ترافالگار لندن نمونهای از فضای شهری و از مراکز مهم توریستی و یکی از میدانهای اصلی لندن است که در مرکز این شهر واقع شده است،در سال 2003 بر اساس طرح نورمن فاستر تغییراتی در میدان به وجود آمد،تا قبل از این تغییرات خودروها در میدان حرکت میکردند و این امر موجب ترافیک و آلودگی شدید میشد.
براساس پژوهشی بر تحلیل رفتار پیاده ها،در آن زمان ساکنان لندن از آمدن به مرکز میدان اجتناب میکردند و توریستها نمیتوانستند به راحتی بین مرکز میدان و اطراف آن تردد کنند،به عبارت دیگر قلب لندن غیر ایمن و دوست نداشتنی شده بود؛لذا بر اساس این طرح محوطه گالری ملی به روی ترافیک بسته شد و با ایجاد یک کافه کوچک،افزایش تعداد نیمکتها و تغییرات جزئی دیگر،چهره و نمودی تازه برای میدان به ارمغان آورد که بسیار موفقیت آمیز بود.
توسعه های جدید باید به غنی شدن کیفیات موجود مکانهای شهری کمک کنند.توانمندسازی به معنای پاسخ مناسبی است که ریشه در شرایط محیطی دارد و تکمیلکننده آن است. - - Llewelyn:2000 که این از اصول طراحی شهری در رهیافت مکانسازی نیز میباشد،که در مورد میدان ذکر شده این موضوع به خوبی مشهود است.
تجربه داخلی
میدان نقش جهان اصفهان تنها فضای شهری عمده است که نسبتا دست نخورده باقی مانده و تنها مثالی است که به عنوان نمونه فضای شهری در مقیاس شهر میتواند مورد بحث قرار گیرد.در حال حاضر دورتا دور میدان را بازار صنوف صنایع دستی اشغال کرده است و به لحاظ توریستی از رونق خوبی برخوردارند.از سال 1368 به بعد به منظور حفظ و نگهداری این میدان،تردد خودروها در بخش جنوبی ممنوع شد و تردد در این بخش به صورت پیاده یا با درشکه صورت میپذیرد.
