بخشی از مقاله
بسمه تعالی
طرح پیاده سازي ترکیبی سیستم هاي کانبان و سنکرون
چکیده
یکی از راه هاي افزایش بهره وري در مدیریت زنجیره تأمین1، کاهش موجودي انبارها تا سطحی است که با توقفات ناشی از کـسري مـواد در خط تولید، مواجه نشد. بدین منظور می توان از فنون اجرایی کانبان2 و سنکرون3 با راهبرد تولید به هنگام4از طریق رویکـرد تولیـد نـاب5
بهره گرفت. در این مقاله که ماحصل پژوهشی در میدان اجرا می باشد، سعی بر آنست که با انجام مطالعه اي موردي روي یکی از شرکتهاي بزرگ خودروسازي کشور، به چگونگی بکارگیري ترکیبی این فنون در تأمین مواد و قطعات مصرفی و تغذیه خطوط پرداخته شـود. هـدف از انجام این تعمق، ارایه مدلی اجرایی براي دستیابی به بهره وري مطلوب تر، به مدد استفاده از پیشرفتهاي اکادمیک این حـوزه علمـی، بـراي میدان اجرا است.
واژگان کلیدي: تأمین مواد، تغذیه خطوط، کانبان ، سنکرون
.1 مقدمه
امروزه پیشرفت سریع فناوري ایجاب می کند که هر سازمانی براي داشتن توان رقابتی در
بازار، بدنبال بهبود مستمر6 باشد. یکی از موثرترین روشهاي بهبود مستمر، تولید ناب است نگهداري و تعمیر مدیریت کیفیت
که به سازمانها کمک می کند با سرویس دهی مناسب به مشتریان ـ کیفیت بالا و تحویل
بهره ور فراگیر منابع انسانی فراگیر
به موقع ـ و کاهش پیوسته هزینه ها در این راستاگام بردارند.[1] مهمترین زیر سیستمهاي سازمان
تولید ناب عبارتند از نگهداري و تعمیرات بهره ور فراگیر7، مدیریت کیفیت فراگیر8، تولید و تولید و تحویل
تحویل بهنگام. رابطه این زیر سیستم ها را در چرخه اي، به نام چرخه ناب که در شکل 1
بهنگام
بصورت شماتیک به تصویر کشیده شده، می توان نشان داد. براي دستیابی به تولید ناب، شکل :1 چرخه ناب
پس از استقرار یک زیرسیستم، ایجاد دیگر موارد ضروري می باشد. زیرا در غیر اینصورت پروژه بهبود با شکست مواجه خواهد شد.[2]
بعنوان مثال عدم نگهداري و تعمیرات منسجم منجر به بروز خرابی ماشین آلات تولیدي و توقف تولید می شود. عدم کیفیت مناسب منجر به افزایش دوباره کاریها می گردد و در هر دو شرایط مذکور، اجراي سیستم تولید به هنگام شکست می خورد.
این مقاله حاصل پژوهشی روي زنجیره تأمین شرکتی خودروسازي است. بررسی هاي صورت گرفته نشان داد که در تحویل به هنگام کالاها از جانب تأمین کننده مطابق توالی سفارشات و تغذیه خطوط مطابق توالی تولید ضعف ها و کاستی هایی وجود دارد، که منجر به عدم کارایی لازم آن گردیده است. بنابراین براي رفع این ضعف ها و با توجه به پتانسیل هاي بالقوه سازمان، فنون اجرایی کانبان و سنکرون راهبرد تولید و تحویل بهنگام مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش، ارائه مدلی جهت استفاده ترکیبی سیستم هاي کانبان و سنکرون می باشد.
.2 طرح مساله
یکی از راه هاي جلب رضایت مشتري در نظر گرفتن سلیقه آنان در تولید محصولات می باشد، که از آن تحت عنوان سفارشه سازي9
محصولات یاد می شود. بدین معنا که انتخاب برخی از مشخصات محصول در اختیار مشتري قرار می گیرد و می تواند آنها را در هنگام ثبت سفارش خود تعیین نماید. بنابراین تنوع محصولات تولیدي و درنتیجه قطعات مصرفی افزایش می یابد.[11] به عنوان مثال کارخانه اي اتومبیل سازي را می توان درنظر گرفت، که یک مشتري اتومبیلی آبی را با سپر مشکی، مشتري دوم آن را با سپر دو رنگ آبی/مشکی و دیگري همان را با سپر آبی درخواست می کند. این امر را می توان به سایر اقلام مانند جلو پنجره، تودوزي، موتور و غیره نیز تعمیم داد. در مدل مورد بررسی، مساله کمی ساده تر است.سپر، جلو پنجره و بدنه هر اتومبیل باید همرنگ باشند. همانطورکه در شکل2 مشاهده می شود، پس از آنکه برنامه تولید مشخص شد، در اختیار تأمین کنندگان قرار می گیرد و آنها ملزم به ارسال قطعات مطابق برنامه هستند. به هنگام تولید و همزمان با ورود بدنه از سالن رنگ، تغذیه خطوط باید به تعداد مورد نیاز و هماهنگ با برنامه، قطعات مذکور را به سالن مونتاژ منتقل نماید. در صورت هر عدم هماهنگی، اگر از جانب تأمین کننده باشد؛ بدنه هایی که اقلام مورد نیاز آنها موجود نیست، به بانک بدنه هاي رنگی در خارج از سالن منتقل می شوند. اگر هم از جانب تغذیه خطوط باشد؛ اقلام اضافه، به بارانداز اقلام اضافه منتقل می گردند.
در ادامه تحلیل وضعیت موجود، بررسی هاي صورت گرفته نشان داد که مشکلات ذیل در تأمین اقلام رنگی وجود دارد :
• عدم انعطاف پذیري در برابر تغییرات ناگهانی برنامه بدلیل عدم محاسبه و وجود موجودي اطمینان براي اقلام مورد نیاز.
• عدم رعایت فی فو10 بدلیل ناهماهنگی هاي موردي برنامه رنگ و تأمین قطعات؛ مطابق آمار موجود، در یکماهه اول سال 86، تعداد 67 بدنه بدلیل عدم وجود اقلام رنگی مورد نیاز، به بانک بدنه منتقل شده اند.
• وجود حمل و نقل غیر ضروري ـ حمل به بخش مونتاژ و انتقال اقلام اضافه به بارانداز ـ ؛ زیرا تعداد بدنه هاي همرنگ ورودي به مونتاژ، ضریبی از ظرفیت پالتها نیست.
• بالا بودن ضایعات ناشی از ایجاد خط وخش، شکستگی حین جابجایی ها و ایرادات رنگی بدلیل قرار گرفتن در مجاورت نور آفتاب؛ مطابق آمارهاي سال85 این موارد، بیش از %90 ضایعات را شامل می شود.
• اشغال بخشی از فضاي انبار توسط اقلام رنگی غیر ضروري .[3]
• کاهش کیفیت مانند تغییر رنگ اقلام رنگی؛ بدلیل باقی ماندن در فضاي خارج سالن .
• کاهش بهره وري بدلیل هزینه هاي ناشی از موارد فوق .
ریشه مشکلات فوق را در دو مورد می توان خلاصه نمود؛ الف) عدم وجود اقلام مورد نیاز در زمان مورد نیاز، ب) عدم هماهنگی هاي لازم در تأمین اقلام بین سازمان و تامین کننده. بنابراین به سیستمی نیاز است که بتواند مشکلات مذکور را رفع نماید. فنون اجرایی کانبان و سنکرون راهبرد تولید و تحویل بهنگام داراي مزایایی براي سازمان و تأمین کنندگان هستند که با استفاده ترکیبی از آنها، می توان این مشکلات را حل نمود.[4] این مزایا عبارتند از:
.2,1 مزایاي طرح براي سازمان
• کاهش هزینه هاي ضایعات؛ بدلیل کاهش سطح موجودي هاي انبار و انبارش اقلام در بارانداز خط .
• رعایت فی فو بطور کامل و دقیق؛ بدلیل هماهنگی برنامه تولید و توالی تامین قطعات .
• کاهش احتمال پایان مهلت مصرف قطعاتی مانند باطري؛ بدلیل رعایت کامل و دقیق فی فو .
• آزاد شدن بخشهایی از فضاي انبار؛ بدلیل کاهش میزان انبارش در انبار .
• کاهش سرمایه راکد در انبارها؛ بدلیل سفارش دهی در زمان مورد نیاز و به میزان مورد نیاز .
• تسریع در پی بردن به مشکلات کیفی و انتقال آن به تأمین کنندگان؛ بدلیل کوتاه شدن دوره زمانی مصرف قطعات .
• کاهش سفارش گذاري هاي موردي و فوري؛ بدلیل برنامه ریزي شناور و ارتباط مستمر با تأمین کننده .
• توزیع یکنواخت حمل و نقل ها در طول شبانه روز؛ بدلیل ثابت بودن دوره هاي زمانی سفارش دهی .
• بهبود لجستیک با کاهش اقلام داخل محوطه .
• استفاده بهینه از پالتها و کاهش تعداد پالت در جریان .
.2,2 مزایاي طرح براي تأمین کنندگان
• کاهش ضایعات ناشی از انبارش ناصحیح؛ بدلیل در اختیار داشتن پالت کافی .
• کاهش هزینه حمل و نقل؛ بدلایل
رفت وسیله حمل کالا با پالت پر و برگشت آن با پالت خالی .
کاهش زمان تخلیه کالا از وسیله حمل کالا و بارگیري پالت خالی .
• جلوگیري از حذف سفارشات صادره؛ بدلیل موجودي پائین اقلام ـ امکان دارد سفارش قطعه اي بدلیل تغییر مشخصات فنی آن نزد مشتري حذف شود ـ .
• کاهش احتمال عدم امکان ارسال قطعات، بویژه براي اقلام کسري؛ بدلیل در اختیار داشتن تعداد پالت کافی .
• کاهش تعداد قطعات معیوب تولیدي؛ بدلیل تسریع در انتقال مشکلات کیفی از جانب مشتري .
• آگاهی از آخرین وضعیت محموله هاي ارسالی؛ بدلیل کوتاه بودن دوره گردش اقلام نزد مشتري .
همانطور که مشاهده می شود این طرح علاوه بر حل مشکلات مطرح شده، هم براي سازمـان و هم براي تأمین کننـدگان، مـزایاي دیگري نیز دارد که بر شمرده گردید. درنتیجه این طرح از کارایی لازم براي حل مشکلات مذکور بر خوردار است. یکی از مهمترین عوامل در اجراي موفق این طرح اطلاع رسانی دقیق و به موقع است. بدین منظور از تبادل الکترونیکی داده ها(EDI) 11 ـ تبادل داده هاي تجاري از یک رایانه به رایانه دیگر، تحت استانداردي خاص که مورد توافق طرفین باشد ـ مانند پست الکترونیکی، می توان استفاده نمود.[5]
.3 چگونگی بکارگیري کانبان
کانبان، سیستمی اطلاعاتی جهت تأمین کالاي مورد نیاز، در زمان مورد نیاز و به میزان مورد نیاز است. در سیستم کانبان براي سفارش دهی از کارت کانبان استفاده می شود. براي هر پالت کارت کانبان مخصوصی در نظر گرفته می شود که در آن مشخصات کالاي مورد نیاز درج گردیده است. تأمین کننده موظف به تأمین قطعات مطابق با کارت کانبان می باشد. در شکل 3 نمونه اي از کارت کانبان تأمین کننده12
آورده شده است.
نام انبار دریافت کننده شماره قفسه: تأمین کننده:
قطعات در شرکت:
شماره قطعه: تاریخ تحویل:
مکان دریافت قطعه: نوع قفسه: نام قطعه: شماره برگشت قطعه: ساعت تحویل:
شماره قفسه انبار: ظرفیت: نوع خودرو: چرخه تحویل: تحویل دهنده :
شکل :3 کارت کانبان تأمین کننده
در خط تولید هنگامی که قطعات یک پالت برداشته می شوند، کانبان مربوطه آن باید آزاد شده و تقاضاي تأمین مجدد آن براي تغذیه خطوط ارسال شود. عدم انجام این کار توسط کارگران منجر به کمبود قطعه مذکور و توقف خط تولید می گردد. بدین ترتیب اعتماد کارگران تولیدي و تغذیه خطوط از سیستم کانبان سلب می گردد و اقدام به انجام کار، طبق روال پیشین آن می نمایند. واحد سفارشات اقلام تولیدي نیز موظف است هنگامی که تعداد پالت هاي خالی به حد معینی رسید، تقاضاي تأمین مجدد آنها را براي تأمین کننده ارسال نماید.
.3,1 قوانین کانبان
براي دستیابی به یک خط تولید هموار و انعطاف پذیر در سیستم تولید کانبان، قوانین خاصی وجود دارد که تنها با رعایت این قوانین، مزایاي سیستم کانبان قابل دسترسی است.[6] .3,1,1 هر فرآیند باید محصولات لازم را از فرآیند پیش نیاز به مقدار و در زمان لازم برداشت نماید.
• هر برداشتی بدون کانبان ممنوع است.
• هر برداشتی بیشتر از مقدار کانبان ممنوع است.
• یک کانبان همواره باید همراه با محصول فیزیکی باشد.
.3,1,2 تأمین کننده باید محصولات خود را به اندازه مقادیر ارسال شده براي مشتري تولید کند.
• تولید بیش از کانبان ممنوع است.
• اولویت تولید با کانبانی است که ابتدا رسیده است.13 هنگامیکه انواع مختلفی از قطعات توسط یک تأمین کننده تولید می شوند، تولید آنها باید بر طبق توالی تحویل کانبان هر نوع قطعه باشد.
3,1,3. تأمین کننده هرگز نباید محصولات معیوب ارسال نماید. در غیر اینصورت بدلیل عدم وجود واحد هاي اضافه موجودي، خط متوقف می شود.
.3,1,4 تعداد کانبان ها در سیستم نشان دهنده ماکزیمم موجودي است. بنابراین براي کاهش خواب سرمایه، تعداد آنها باید حداقل شود. .3,1,5 مهمترین خصوصیت سیستم کانبان، انطباق با نوسانات کوچک تقاضا است. براي تغییرات تا حدود10درصد، تنها تعداد دفعات انتقال
کانبان کنترل می شود.
.3,2 نیازهاي اجراي کانبان
پیش از اجراي کانبان لازم است که استانداردسازي کارها، هموارسازي تولید و چیدمان مناسب فرآیندها صورت گرفته باشد، درغیر اینصورت طرح با شکست مواجه می شود.[7] نیاز هاي اجراي طرح کانبان عبارتند از:
.3,2,1 برنامه هفتگی رنگ ؛ که از یک هفته قبل در اختیار واحد سفارشات و تأمین اقلام تولیدي قرار می گیرد . .3,2,2 ظرفیت پالت ها ؛ 8 سپر در هر پالت جاي می گیرد .
.3,2,3 تعیین میزان موجودي اطمینان14هر یک از رنگها با توجه به روند مصرف ماههاي گذشته .
.3,2,4 محاسبه تعداد پالت هاي مورد نیاز با توجه به برنامه هفتگی، ظرفیت پالت ها و موجودي اطمینان. [8] .3,2,5 ایجاد زمینه هاي تبادل الکترونیکی داده ها با تأمین کننده و سفارش دهی توسط کارت کانبان .
.3,3 نحوه اجراي کانبان
در سیستم کانبان براي هر قطعه، تعداد مشخصی پالت ـ با ظرفیت مشخص ـ وجود دارد و همانطور که در شکل 4 مشاهده می شود، این پالتها در حلقه اي به نام حلقه کانبان، بین مشتري و تأمین کننده در گردش است. لازم است که پالتهاي داخل حلقه کانبان بنحوي مطلوب مدیریت شوند. تعداد این پالت ها به میزان تولید شرکت بستگی دارد و ثابت است. به محض خالی شدن پالت ها تا سطح نقطه سفارش، از طریق سیستم هاي الکترونیکی به تأمیین کننده اطلاع داده می شود تا پالت هاي خالی ـ همراه با کارت کانبان هاي مربوط به سفارش بعدي ـ را با پالت هاي پر جایگزین می گرداند.
پالت پر
حلقه کانبان
مشتري تأمین کننده
پالت خالی
شکل :4 حلقه کانبان
.4 چگونگی بکارگیري سنکرون
هدف سنکرون؛ ایجاد هماهنگی در مشخصات فنی و همزمانی در رسیدن قطعات به یک ایستگاه کاري، بین تولید و تغذیه خطوط می باشد.
و براي تأمین کنندگانی قابل استفاده است که از نظر مسافتی، فاصله زیادي با محل شرکت نداشته باشند ، چراکه باید زمان تحویل15 کمتر از زمان در اختیار16 باشد، تا با کسري در خط مواجه نشد. زیر سیستم هاي سنکرون عبارتند از:
• تبادل اطلاعات با تأمین کننده از طریق اي دي آي
• توالی دهی17 در ترتیب ارسال قطعات مطابق برنامه؛ سنکرون بدون توالی دهی بصورت اثربخش اجرا نخواهد شد.
• رعایت فی فو در مصرف اقلام
