بخشی از مقاله
چکیده
نرخ ارز ازجمله عوامل اثرگذار بر شاخص قیمت سهام است که این متغیر با نا اطمینانی و بیثباتی خود تغییراتی را در شاخص قیمت بورس سهام ایجاد کرده است. در مطالعه حاضر عبور نامتقارن نرخ ارز بر قیمت سهام در ایران طی سالهای-1370 1395 مورد بررسی قرارگرفته است. به همین منظور ابتدا تغییرات مثبت و منفی نرخ ارز موثر واقعی محاسبه گشته و سپس به کمک نرمافزار eviews9، اثر نرخ ارز و نوسانات آن بر شاخص قیمت سهام با استفاده از روش هم جمعی ARDL برآورد شده و سرانجام، با تعیین تعداد وقفه بهینه و روابط بلندمدت، الگوی تصحیح خطا برداری - VECM - ارائه شده است.
نتایج بهدستآمده حاکی از این است که بین دو متغیر نرخ ارز موثر واقعی و شاخص قیمت سهام رابطه معکوس وجود دارد بهطوریکه به ازای یک درصد افزایش نرخ ارز، شاخص قیمت سهام 0/0057 درصد کاهش و به ازای یک درصد کاهش نرخ ارز، شاخص قیمت سهام 0/0035 درصد افزایش مییابد و همچنین این اختلاف اثرات افزایش و کاهش نرخ ارز موثر واقعی بر شاخص قیمت سهام به لحاظ آماری معنیدار میباشد. یافته ها نشان میدهد که شاخص قیمت مصرف کننده اثر مثبت و معنیدار بر شاخص قیمت سهام دارد.
.1 مقدمه
مجموعه اقتصاد هر کشور از بخشهای متفاوتی تشکیل شده است که چگونگی روابط بین این بخشها، تعیینکننده سمتوسوی اقتصاد آن کشور است. یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی کشورها بازار سرمایه است که دارای ارتباطی نزدیک با ساختار اقتصادی کشور بوده و قوت و ضعف آن میتواند شاخصی برای تحلیل وضعیت اقتصادی کشور باشد
ازاینرو، بورس اوراق بهادار بهعنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه، مانند کانالی وجوه اضافی را از پسانداز کنندهها به سمت سرمایهگذاران و صاحبان بنگاههای تولیدی هدایت میکند. در اتخاذ تصمیمات سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار، نخستین و مهمترین عاملی که فراروی سرمایهگذاران قرار میگیرد، شاخص قیمت سهام است.
بنابراین شناسایی نوسانات بازار سهام و عوامل اثرگذار بر آن، ابزار قدرتمندی برای مدیریت ریسک هایی که سرمایهگذاران و بنگاهها با آن مواجه میشوند، فراهم میکند. نوسان نرخ ارز به خاطر الزامات خود در بازارهای مالی بهخصوص بازار سهام، در اقتصاد مالی کشورهای درحالتوسعه و توسعهیافته بسیاری را به خود جلب کرده است . بین نوسان نرخ ارز و بازدهیهای بازار سهام روابط مختلفی مشاهده شده است. کاهش در ارزش پول داخلی منجر به افزایش قیمتهای بازار سهام در بلندمدت میشود، درحالیکه در کوتاهمدت بازدهیهای بازار سهام را کاهش میدهد.
همچنین تغییرات نرخ ارز تأثیرات نامتقارنی بر بازده سهام دارند برای مثال کاهش و افزایش ارزش پولی اثر مشابهی بر بزرگی بازده سهام ندارد. بااینحال دلیل چندانی برای اینکه بازار سهام اینگونه رفتار کنند وجود دارد بهعنوانمثال افزایش ارزش پولی دارای اثرات متفاوتی بر بزرگی بازده سهام نسبت به کاهش ارزش پولی دارد. بهمنظور تجزیه تحلیل این منبع رفتار نامتقارن، بررسیهای تجربی در حال چرخش به سمت اثرات نامتقارن تغییرات نرخ ارز بر بازده سهام هستند.
براین اساس هدف اصلی این مطالعه بررسی عبور نامتقارن نرخ ارز بر قیمت سهام در ایران میباشد. که برای این منظور مطالعه حاضر با بهرهگیری از روش هم جمعی ARDL اقدام به تخمین مدل در دوره زمانی 1395-1370 خواهد نمود. در ادامه، ابتدا مبانی نظری و پیشینه تجربی را بهصورت کوتاه مطرح میکنیم، سپس با معرفی روششناسی اقتصادسنجی به تحلیل روابط بین متغیرها پرداخته و سرانجام، نتایج بهدستآمده از برآورد مدل را موردبحث قرار خواهیم داد.
.2 ادبیات تحقیق
در بخش ادبیات تحقیق، ابتدا مبانی نظری رابطه بین کسری بودجه و تورم بیان شده است و در بخش دوم نیز مطالعات داخلی و خارجی صورت گرفته در این زمینه مورد بررسی قرار میگیرد.
.1-2 مبانی نظری
در بورسهای معتبر دنیا شاخصهای متنوعی برای بررسی تجزیه و تحلیل عملکرد آنها استفاده میشود. معروفترین شاخص استفادهشده در بورسهای اوراق بهادار، شاخص قیمتی سهام است که خود این شاخص از روشهای متفاوتی به دست میآید.
مهمترین دلیل تفاوت در شاخصهای مختلف اهمیت دادن به برخی متغیرهای خاص ازجمله تعداد شرکتها یا حجم معاملات در این شاخصهاست. شاخص قیمتی سهام همواره تحت تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم و نرخ ارز در دورههای مختلف قرار داشته است و رکود و رونق اقتصادی بورس اوراق بهادار را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.
بر اساس فرضیه برابری قدرت خرید - PPP - تغییرات نرخ ارز از طریق سطح عمومی قیمتهای نسبی بین دو کشور تعیین میشود. این ارتباط با فرض اینکه مقدار کالاهای سبد ثابت باشد، همیشه برقرار خواهد بود. بنابراین تنها راه تغییر قیمت سبد بازار، تغییر قیمت کالاهاست. درنتیجه، تغییر سطح قیمتها بیانگر نرخ تورم است. بنابراین تغییرات نرخ تورم، براساس تئوری برابری قدرت خرید، موجب تغییرات نرخ ارز خواهد شد. تغییرات نرخ ارز و قدرت خرید پولها در مقایسه با یکدیگر، اهمیت و شدت تأثیرگذاری نوسانات نرخ ارز در اوضاع اقتصادی هر جامعه را روشن میسازد.
از طرف دیگر بازارهای پولی بینالمللی نیز برای مقابله با این ریسک سیاستهایی را به کاربندند. همانطور که گفته شد بر اساس فرضیه - PPP - تغییرات نرخ ارزبر قیمت تمامشده کالاها و سرمایهگذاریهای شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اثر میگذارد. طبق این تغییرات نرخ ارز از طریق تغییر سطح عمومی قیمتهای نسبی دو کشور تعیین میشود. حال اگر بخواهیم این ارتباط را معکوس ببینیم، تغییرات نرخ ارز بیانگر تغییرات در نسبت سطح عمومی قیمتهای دو کشور خواهد بود. از طرف دیگر، بر اساس مدل فاما چون تغییرات لگاریتم نرخ ارز تفاوت تغییر در لگاریتم شاخص قیمت خارجی و داخلی برابر است، لذا اگر نرخ ارز نوسان داشته باشد، باید نسبت شاخص خارجی به شاخص داخلی نیز دچار تغییر شود.
همچنین ازآنجاییکه نرخ ارز همانند پول نقد، سپرده بانکی و سهام در سبد دارایی سرمایهگذاران قرار میگیرد، تأثیرات نرخ ارزبر شاخص قیمت بازار سهام را میتوان در چارچوب تئوری نگهداری دارایی در سبد سرمایهگذاری یا همان تئوری پورتفولیو بررسی کرد. تغییرات هرکدام از داراییها نظیر پول نقد، سهام، سپرده بانکی، نرخ ارز و غیره، تقاضا برای سهام در این بازار را تحت تأثیر قرار داده و متعاقب آن باعث تغییر قیمت سهام میشوند. ازآنجاییکه نرخ ارز ازجمله داراییهای نامطمئن و پر ریسک محسوب میشود، تغییرات این متغیر را در چارچوب مدل مارکویتز میتوان بررسی کرد
از دیدگاه نظریه اقتصاد کلاسیک میان عملکرد بازار سهام و رفتار نرخ ارز ارتباط وجود دارد .بر اساس این نظریه، در تبیین واکنش نرخ ارز و قیمت سهام نسبت به هم دو مدل وجود دارد. بر اساس این نظریه، در تبیین واکنش نرخ ارز و قیمت سهام نسبت به هم دو مدل وجود دارد.
درونبوش و فیشر - - 1980 با طرح مدلهای جریان گرا فرض میکنند که حسابجاری کشور و تراز تجاری دو عامل مهم تعیینکننده نرخ ارز هستند، درواقع، این مدل بر نقش نرخ ارز در رقابت صادراتی بینالملل تأکید دارد. بر این اساس، تغییرات در نرخ ارز با تحت تأثیر قرار دادن رقابت بینالمللی و تراز تجاری بر، متغیرهای واقعی اقتصاد مانند تولید و درآمد واقعی و نیز بر جریان نقدینگی آتی و جاری شرکتها و قیمت سهام آنها تأثیر میگذارد. بر اساس این مدل، کاهش ارزش پول داخلی، صادرات بنگاههای داخلی در یک مقیاس بینالمللی ارزانتر میشود. افزایش، مزیت کالای تولید داخل و به دنبال آن افزایش صادرات نیز به درآمد بالاتر منجر میشود، بنابراین، بر اساس مدل درونبوش و فیشر نرخ ارز با قیمت سهام رابطه مستقیم دارد
مدل دوم، مدل" سهام محور" است - برانسون، 1983 و فرانکل - 1983 در مدل مذکور رابطه بازار سهام و نرخ ارز از طریق حساب سرمایه کشور توضیح داده میشود. در این مدل نرخ ارز تقاضا و عرضه برای داراییها - اوراق قرضه و سهام - را مساوی میکند .بنابراین انتظارات در مورد تغییرات نسبی پول داخلی اثر معنیداری بر حرکات قیمت داراییهای مالی دارد . بنابراین حرکات قیمت سهام میتواند بر حرکات نرخ ارز تأثیر بگذارد یا تحت تأثیر آن قرار گیرد
