بخشی از مقاله
چکیده
عدالت در اسلام از زیربناییترین مفاهیمی است که تحقق عینی آن در جامعه، یکی از اهداف اجتماعی و سیاسی این دین ذکر شده و از طرفی، عدالت، امری تابع دین و برگرفته از آن نیست؛ بلکه خود مفهومی مطلق و مستقل است. در مکتب اسلام علاوه بر مصالح دنیوی انسانها در جامعه، بر مصالح اخروی نیز تأکید شده و پاداش و کیفر اخروی بر معیار عدالت تحقق مییابد. روش پژوهش در این مقاله از نوع توصیفی بوده و مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام و قرآن تبیین و مورد تحلیل قرار میگیرد. نتایج تحقیق نشان میدهد که دین مقیاس عدل نیست، بلکه عدل مقیاس دین است و در قرآن کریم شرط دست یافتن به تقوا عدالت در رفتار است.
مقدمه:
در طول تاریخ یکی از آرزوهای اساسی انسان اجرای عدالت و تحقق آن در جامعه بوده است. در این خصوص مکتب ها واندیشه های گوناگون بشری و الهی راه حل های متفاوتی را برای تبیین و استقرار آن پیشنهاد کرده اند.
اولین تعاریف درباره عدالت به سقراط، افلاطون و ارسطو منسوب است. یکی از مهم ترین پرسش های سقراط در مورد سرشت عدالت بود. بعد از سقراط،شاگردش افلاطون در کتاب جمهوری B مهم ترین اثر خودB بحثی را عدالت نامید که نخستین و قدیمی ترین بحث تفصیلی درباره عدالت در فلسفه سیاسی قدیم است. - مرامی ، - 1378 به نظر افلاطون عدالت وقتی حاصل می شود که در دولت هر کسی به کاری که شایسته آن است بپردازد، به همان گونه انسان عادل نیز انسانی است که اجزای سه گانه روح او - غضب ،شهوت وعقل - تحت فرمانروایی عقل، هماهنگ باشند.
از نظر ارسطو شاگرد افلاطون نیز عدالت داشتن رفتاری برابر با افراد برابر است. - مرامی ، - 1378 ارسطو معتقد بود که توده های مردم به این دلیل انقلاب می کنند که با آنان با بیعدالتی رفتار می شود. از دیدگاه توماس آکویناس عدالت واقعی زمانی است که حاکم به هر کس مطابق شأن و شایستگی او امتیاز بدهد.
از دید نظریه لیبرال، عدالت به این معنی است که دولت نباید با شهروندان با تبعیض رفتار کند مگر در صورتی که در زمینه ی مورد نظر میان خود آنها تفاوت هایی وجود داشته باشد. در برداشت لیبرال از عدالت عمده توجه معطوف به توزیع عادلانه قدرت در جامعه است.
عدالت در مفهوم رادیکال آن در شعار و فرمول معروف مارکس »از هرکس به اندازه توانش و به هر کس به اندازه نیازش « خلاصه می شود. مرکز ثقل عدالت در این مفهوم، توزیع عادلانه ثروت است. - مرامی، - 1378 در تمامی اندیشه های سیاسی اسلام، مبنا و زیر بنای تمامی اصول نیز عدالت است. آیات الهی اشاره دارند که پیامبران را با مشعل های هدایت فرستادیم و به آنها کتاب و میزان دادیم تا عدالت را بر پا دارند. - اخوان کاظمی ، - 1382 بعثت پیامبران و تشریع ادیان به منظور تحقق قسط و عدل با مفهوم وسیع کلمه در نظام حیات انسان بوده است تا آنجا که از رسول خدا - ص - نقل شده است: »کشور با کفر می ماند اما باظلم ماندنی نیست -
به این ترتیب ملاحظه می شود که عدالت و استقرار آن به عنوان یک نیاز برای جوامع انسانی مطرح بوده است . آبراهام مازلو به عنوان برجسته ترین روانشناس در حوزه انگیزش، سلسله مراتبی از نیازهای انسانی را مطرح کرد که اگر چه عدالت در این سلسله مراتب جایی ندارد، اما با این حال مازلو از اهمیت آن آگاه بوده و نسبت به پیامدهای ناشی از بی عدالتی هشدار داده است. مازلو عدالت راتقریبا یک نیاز اساسی مطرح کرده و آن رابه همراه انصاف، صداقت ونظم دریک گروه قرارداده است وازآنها به عنوان پیش شرطهای اساسی برای ارضای نیازها یاد کرده است.
از دیرباز اساسی ترین مسأله و مهم ترین آرمان آدمی قسط و عدل بوده، که هر اندیشمندی آن را مورد توجه و عنایت قرار داده است. عنوان عدالت،آرمانی انسانی است و سابقه ای به قدمت عمر بشر دارد.از سپیده دم آفرینش، بشر آن را به عنوان یک گرایش باطنی شناخته و به آن روی آورده و مبنای قوانین و قضاوت قرار داده است.هیچ چیز به اندازه پایمال شدن حق ضعیف و مظلوم برای فطرت بشر زجرآور و نفرت انگیز نیست و هیچ چیز به انداره ی بی عدالتی ،کینه و دشمنی در قلب ها پدید نمی آورد
عدالت آرمانی دینی و الهی است که پیامبران برای تحقق آن رسالت یافته و بسیاری در راه عدالت جان خود را فدا کرده اند. از آغاز زندگی بشر همواره ظلم و بی عدالتی روح بشر را آزرده و او را تشنه جهانی عاری از هر تبعیض و تعدی ساخته است در طول تاریخ همه افراد و اقشار جوامع از کوچک و بزرگ، مؤمن، مرد و زن، حتی ستمکار و ستمدیده، دانا و نادان، خواهان اجرای عدالت این صفت انسانی بوده و از نقض ان متنفر بوده و می باشند
در مکتب اسلام علاوه بر مصالح دنیوی انسان ها در جامعه، بر مصالح اخروی نیز تأکید شده است و پاداش و کیفر اخروی بر معیار عدالت تحقق می یابد: - لیجزی الّذین آمنوا و عملوالصّالحات بالقسط - . - گل پرور، - 1385 هم چنین آیات الهی اشاره دارند که پیامبران را به شعله های هدایت فرستادیم و به آنها کتاب و میزان دادیم تا عدالت را بر پا دارند به این ترتیب عدالت و استقرار آن به عنوان یک نیاز برای جوامع انسانی مطرح است.
عدالت اقتضا می کند که یک رشد همه جانبه و همگانی برای افراد سازمان لحاظ شود،هیچ کس در یک حد نماند و زمینه ی شکوفایی استعدادها فراهم می شود. - عریضی و گل پرور، - 1388عدالت یکی از صفات خدا، و به همین دلیل یکی از اصول آفرینش است و اسلام بر مبنای عدالت، جهان بینی خاصی دارد. وقتی می گوییم عدالت یکی از صفات خداوند است به این معنی است که عدالت یکی از اصول هستی و یکی از اصول زندگی بشری است و بنابراین باید یکی از اصول جامعه ی ما باشد.
عدالت از دیدگاه اسلام
دو منبع اصلی برای اخلاق کسب و کار در آموزش های اسلامی وجود دارد که اولین و مهم ترین آن قرآن است که مسلمانان آن را به عنوان کلامی از االله پذیرفته اند که بر پیامبر نازل شده است و دومین منبع اصلی سنت یا حدیث نامیده می شود که کلامی از پیامبر است که هر دو این منبع اصول گسترده و خطوط راهنما برای هدایت زندگی اسلامی را ارائه می کند. قرآن به عنوان منبع قواعد و اصول فقهی ،نظام تکوین را که بر سنن ثابت الهی پایدار است ، عادلانه معرفی می کند
