مقاله عزت نفس عاملی موثر بر اثربخشی فردی کارکنان

بخشی از مقاله

چکیده

یکی از مهم ترین عواملی که انسان را از سایر حیوانات متمایز میکند آگاهی از خود است، یعنی توانایی تشکیل یک هویت و اختصاص دادن ارزشی به آن. به بیان دیگر، این ظرفیت در انسان وجود دارد که تعریف کند کیست و سپس ببیند که آیا آن هویت را دوست دارد یا خیر. برای انسان این امکان وجود دارد که رنگ ها، صداها و شکلها و احساس های خاصی را دوست نداشته باشد اما اگر فرد بخشهایی از خودش را دوست نداشته باشد، ساختار روانی او به شدت آسیب میبیند.

چنین فردی در مسائل اجتماعی، تحصیلی یا شغلی، کمتر پیشرفت میکند زیرا توانایی دستیابی به پیشرفت و انتظار دستیابی به آن را در خود نمیبیند، برقراری و حفظ روابط دوطرفه و سالم اجتماعی برای او دشوار است و تنهایی و انزوا را بیشتر تجربه میکند. اثربخشی به عنوان درجه و میزان دسترسی به اهداف تعریف شده و ملاک اثربخشی، معمولاً رفتاری است که مورد ارزشیابی قرار می گیرد.مع هذا، ملاک سنجش صرفاً خود رفتار نمی تواند باشد، بلکه رفتار را نسبت به انتظارات معینی که ارزشیابی کننده برای آن قایل است باید مورد سنجش قرار داد. در نتیجه رفتار یک نقش معین، در آن واحد، ممکن است به وسیله گروه های مختلف که انتظارات متفاوتی از آن نقش دارند، به اشکال متفاوتی ارزشیابی شوند. اثربخشی میزان توافق رفتار سازمانی با انتظارات سازمانی است. در این مقاله سعی شد تا به ارتباط و نقش این دو متغیر بر یکدیگر پرداخته و با استفاده از عزت نفس کارکنان، اثربخشی فردی آنها را افزایش داد.

-1-1مقدمه

اثربخشی در لغت یعنی اندازه و میزان اثر. اثربخشی به مفهوم میزان موفقیت در تحقق اهداف یا انجام ماموریت های محوله است که جنبه کمی قضیه آن چنان که در مفهوم کارآیی توجه می شود در نظر گرفته نمی شود. هنگامی که مدیر در جهت تحقق هدفها و نتایج مطلوب سازمان باشد، اثربخشی تحقق یافته است. وقتی درباره مدیری موفق و خوب سخن گفته می شود گاه اثربخشی، با مواردی از قبیل داشتن رفتاری هم شان مدیران، خوب بودن و دوست داشتنی بودن اشتباه گرفته می شود و بر این اساس اثربخشی ارزیابی می شود. اثربخشی به مفهوم میزان موفقیت در تحقق اهداف یا انجام ماموریت های محوله به جنبه ی کمی قضیه توجه داردکه بیشتر در مفهوم کارآیی توجه میشود که امروزه تنها با این مفهوم در نظر گرفته نمیشود

از جمله عوامل تاثیر گذار بر اثربخشی کارکنان می توان از عزت نفس نام برد. عزت نفس برای بقا و سلامت روانی انسان حیاتی است. عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، درباره ارزش و اهمیت خود دارد. در واقع عزت نفس را یک قضاوت شخصی در مورد ارزش و مقبولیت خود می داند که در نگرش او ظاهر می شود

عزت نفس عبارت است از ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خود یا قضاوت شخص نسبت به ارزشمندی وجود خود، که این صفت عمومیت داشته و در همه مردم وجود دارد و حالتی است ثابت و دائمی

فرد عزت نفس را تابع کسری از موفقیتها بر انتظارات خود می داند، به طوری که هر چه موفقیت های شخص بیشتر از انتظاراتش باشد، عزت نفس او نیز بیشتر خواهد بود و در صورتی که عکس آن صادق باشد، عزت نفس کمتری خواهد داشت. عزت نفس اصطلاحی در روانشناسی است که برای بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش خود میباشد

عزت نفس یکی از ملزومات عاطفی زندگی است و بدون آن بسیاری از نیازهای اساسی برآورده نمیشود

افراد دارای عزت نفس واقع بین هستند. خلاق و نیروی خلاقه خود را بکار می گیرد و به فراورده های ذهن خود توجه کافی دارند، اشتباهات خود را واقع بینانه می پذیرند و برای اصلاح اشتباهات خود تلاش می کنند و از آنجایی که عزت نفس با سازگاری روانی هم رابطه دارد افراد با عزت نفس پایین غالباً نشانههایی از مشکلات و بیماریهای روانی از جمله اضطراب و تجربه تنش شدید استرس را تجربه میکنند

کسی که عزت نفس ندارد قبول هر اشتباه را به حساب تحقیر شدن خود می گذارد و دچار احساس گناه، احساس بی کفایتی و شرم و خجالت می شود. بنابراین اشتباهات خود را به دیگری نسبت می دهد. همدردی و همدلی در اشخاصی که از سلامت عزت نفس برخوردارند، فراوان وجود دارد. هنگامی که عزت نفس در شخصی کم است. هراس و ترس از واقعیت در فرد وجود دارد و ترس از حقایق درباره خود و پذیرش خود. ترس از افشا شدن ترس از فرو ریختن تظاهرها و وانمودها، ترس از ناکامی، ترس از تحقیرشدن، این افراد گویا برای دیگران زندگی می کنند و همواره نگران قضاوت های دیگران هستند

نیکنامی - - 1385 در تحقیقی رابطه بین عزت نفس مدیران و اثربخشی آنان را تایید کردهاند. ثابت و همکاران - - 1386 نیز در تحقیقی که به بررسی رابطه عزت نفس مدیران زن و اثربخشی آنان پرداختند متوجه شدند که بین عزت نفس مدیران زن و اثربخشی آنان در مدارس رابطه مستقیم و معنیداری وجود دارد. نقوی و همکاران - - 1392 در تحقیقی به بررسیرابطه بین عزّت نفس مدیران و اثربخشی مدارس متوسطه دخترانه شهر کرمان پرداخته اند. نوهیدخان1 و همکاران - - 2011 در تحقیقات خود دریافتند که عزت نفس مدیران و اثربخشی سازمانی در بخش مدیریت عمومی همبستگی دارند.

-2-1عزت نفس چیست؟

عزت نفس چه شکلی دارد؟ آیا می توان آن را در رفتار افراد مشاهده نمود؟ عزت نفس در ما و دیگران به شکل های متفاوتی ظاهر می شود اما به طورکلی عزت نفس را می توان در حالت چهره، رفتار، صحبت و حرکت اشخاص مشاهده کرد. برخورد باز و گشوده با انتقادها، راحتی در پذیرش اشتباهات نمونه هائی از شکل عزت نفس است. کلام و حرکات شخص دارای عزت نفس از کیفیت راحت برخوردار است.

به عبارت دیگر طرز کلام و حرکات شخص دارای عزت نفس از کیفیت راحت برخوردار است . به عبارت دیگر طرز کلام و حرکات شخص نشان می دهد که او در جنگ با خویشتن نیست و با دیگران نیز جنگی ندارد. هماهنگی میان آنچه شخص می گوید و انجام می دهد یعنی از خود پنهان نمی شود و با خود در جنگ و ستیز نیست. دروغ، ریاکاری و پنهان کاری در افراد دارای عزت نفس سالم وجود ندارد

خودبینی یا عزت نفس2 یا حرمت نفس، اصطلاحی در روانشناسی است که برای بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش خود میباشد. عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، درباره ارزش و اهمیت خود دارد. حرمت نفس را میتوان با عوامل مختلف توضیح داد از جمله فردی که حرمت نفس دارد معتقد است که انسان مقدّس است و به دلیل این مقدّس بودن نمیتوان او را قربانی اعتقادات و ارزش های دیگران کرد، عامل بعد همه انسانها با هم متفاوتند یعنی بین افراد مختلف با نژادها و اقوام مختلف هیچ فرقی وجود ندارد و همین طور انسانها با هم برابرند، عامل دیگر خود دوستی و احساس خوب داشتن از آنچه که هستم و هرچه که هستم و همین طور از شرم و خجالت نداشتن از وجود خود میباشد اصولاً میتوان حرمت نفس را در امور مختلف زندگی شرح داد و افرادی که دارای حرمت نفس پایین هستند در زندگی خود با مشکلات فراوان روبرو میشوند

به عقیده راجرز تمامی انسانها به حرمت نفس و عزت نفس نیازمند میباشند. در درجه نخست، عزت نفس نشان دهنده احترامی میباشد که دیگران برای فرد قائل هستند. هنگاهی که پدر و مادر به فرزندان خود، توجه مثبت غیرشرطی نشان میدهند و آنها را جدا از رفتارهایی که دارند به عنوان انسانهایی که از شایستگی های درونی برخوردارند میپذیرند، در اصل به رشد عزت نفس آنها کمک میکنند. اما هنگامی که والدین به کودکان توجه مثبت شرطی نشان میدهند و در واقع هنگامی آنها را میپذیرند که به شیوه مورد نظر و مطلوب رفتار میکنند، کودکان در شرایط ارزشی قرار میگیرند و گمان میکنند که فقط هنگامی شایستگی دارند که مطابق با خواست والدین رفتار کنند

عزت نفس سالم، حالتی است که در آن فرد خود را فردی ارزشمند می بیند که می تواند به گونه ای موفقیت آمیز با چالش های زندگی اش رو به رو شود و ارزش و لیاقت آن را دارد که شاد باشد - عزت نفس از دو بخش مهم تشکیل می شود

-1خوکفائی: باور خودتوانمندی به معنای داشتن اطمینان به توانائی فکرکردن، درک کردن، آموختن، انتخاب کردن و تصمیم گیری برای خود.

-2حرمت نفس: احترام به خود یا داشتن حرمت نفس به معنای ارزش برای خود یعنی آن که به خود حق بدهیم که زندگی کنیم و شاد باشیم.

سیف - - 1368 در تعریف عزت نفس چنین آورده است: نیاز به احترام به خود، به عبارت دیگر عزت نفس عبارت است از نیاز به کسب موفقیت و تأیید یا نیاز به ایجاد تصور مثبت درباره خود و دیگران و اینکه دیگران او را فردی قابل احترام بدانند اسمیت نیز عزت نفس را یک قضاوت شخصی در مورد ارزش و مقبولیت خود می داند که در نگرش او ظاهر می شود

عزت نفس از نظر راجرز عبارت است از ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خود یا قضاوت شخص نسبت به ارزشمندی وجود خود، که این صفت عمومیت داشته و در همه مردم وجود دارد و حالتی است ثابت و دائمی

جیمز عزت نفس را تابع کسری از موفقیت ها بر انتظارات خود می داند، به طوری که هر چه موفقیت های شخص بیشتر از انتظاراتش باشد، عزت نفس او نیز بیشتر خواهد بود و در صورتی که عکس آن صادق باشد، عزت نفس کمتری خواهد داشت

شاملو معتقد است عزت نفس، ارزیابی مداوم و قضاوت شخص نسبت به ارزشمندی وجودی خود می باشد

-3-1تفاوت عزت نفس و خودپنداره

عزت نفس از خودپنداره متفاوت است. خودپنداره عبارت است از مجموعه ویژگیهایی است که فرد برای توصیف - در زمینههای جسمانی، عقلانی، اجتماعی و... - به کار میبردمثلاً. یک فرد ممکن است خودش را یک فوتبالیست خوب یا فردنسبتاً خوبی بداند که اینها محتوای خودپنداره را تشکیل میدهد اما عزت نفس ارزشی است که اطلاعات درون خودپنداره برای فرد دارد و از اعتقادات فرد در مورد تمام صفات و ویژگیهایی که در او هست ناشی میشود

عزت نفس را میتوان به عنوان میزان ارزشی که ما برای خود قایل میشویم در نظر گرفت. مطالعات حاکی از این است که آگاهی یا برداشت ما از خود بیشتر ناشی از تجربههای اجتماعی ماست. ما خود را آنگونه میبینیم که فکر میکنیم دیگران ما را میبینند

-4-1مفهوم ذات - خود - و تقدیر و عزت

شکست و ناتوانی انسان فقط یک دلیل دارد که آن هم ایمان نداشتن به واقعیت خود است

داشتن عزت نفس سالم یک نیاز اساسی انسان است و چیزی است که ما پیوسته برای رسیدن به آن تلاش میکنیم. ولی بعضی مردم هرگز به خود انگارهای که بتوانند با آن احساس راحتی کنند، نمیرسند و تا ابد زندگیشان، بر اثر شک هایی که نسبت به خود دارند، دست خوش نارحتی و عذاب میشود. بهترین سرمایه گذاری در زندگی ارتقاء عزت نفس است.

عزت نفس پایین موجب میشود که ما خود واقعیمان را با شرمندگی پنهان کنیم. ما جلوه های تدافعی به خود می گیریم و مانع از شکوفایی توانایی هایمان می شویم

روانشناسان از مفهوم ذات مبحث شخصیت را مطرح میسازند. مراد از تقدیر ذات، نگرشی است که فرد نسبت به خود دارد. گاه مثبت است مانند احساس با کفایتی و اعتماد به استقلال و خوشبینی و گاه این نگرش منفی است مانند احساس حقارت، ناتوانی، اتکاء و شک و تردید نسبت به خود، انتظار اسلام از ما دیدی مثبت از خود است و دستور به طرد احساس هایی مانند شک و تردید و انقیاد و اتکا میدهد. اینکه ما بر سایر موجودات برتری داشته و ملائکه را به سجده کردن در برابر آدم واداشته و خلیفه بر روی زمین قرار داده است، همه اینها ما را به این نکته میخوانند که نگرشمان نسبت به خود مثبت باشد