بخشی از مقاله

چکیده :

جریان انقلاب اسلامی و رویدادهاي پس از آن به شکل گیري نوعی رفتار، و سبک مدیریت سازمانی منجر شد بعد از پیروزي انقلاب اسلامی نهاد مقدس جهاد سازندگی به فرمان حضرت امام خمینی - ره - تأسیس شد و منشاء خدمات متنوع فراوانی براي جامعه روستایی بویژه اقشار محروم گردید .

این نهال بالنده به سرعت به یک فرهنگ و سبکی از مدیریت مبدل گشته که بعدها به عنوان مدیریت جهادي تعبیر گردید. بدیهی است که بی توجهی به جوهره اصلی و عامل حیاتی اندیشه جهادي باعث انحراف یا سوءبرداشت از آن می گردد .هدف از این پژوهش معرفی مدیریت جهادي به عنوان تراز الگوهاي فرهنگی پایدار است از این رو در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با ارائه مدل خاصی جهت ارائه ظرفیتها و قابلیتهاي مدیریت جهادي در دفاع مقدس استفاده شده است .

بر اساس یافته هاي این پژوهش ، دوبعد از ابعاد مدیریت جهادي در دفاع مقدس مورد پژوهش قرارگرفته است ، بعد جوششی که به عنوان پایه ونظام ارزشی بر بعد دیگر ،یعنی کوششی اثر گذاشته و نظام رفتاري فرد را تشکیل می دهد . توفیق در اجراي این سبک مدیریتی در آینده کشور که اشتغال ، تولید و صادرات غیر نفتی و خودکفایی از مهمترین مسائل کشور مطرح است و تحریم هاي ظالمانه دشمنان قسم خورده نظام اسلامی ، روحیه وکار جهادي می تواند نقش محوري و اساسی را ایفا نماید .سوالی که اینجا مطرح هست این است که مهمترین قابلیت هاي مدیریت جهادي براي برون رفت از این برهه حساس چیست؟ ویژگی هاي مدیریت جهادي به عنوان تراز الگوهاي فرهنگی پایدار چیست؟

-1 مقدمه :

هر انقلاب در طول تاریخ ، نیاز به نرم افزارهاي ویژه خود براي تغییر جهت ها، استفاده از فرصت ها، نهادینه سازي نگاه ها و تعیین وضعیت مطلوب براي رسیدن به اهداف آرمانی اش دارد . انقلاب اسلامی نیز از این قاعده مستثی نبوده و امام خمینی و یاران همراهش ، پایه گذار نگاهی نو به سبک اداره و مدیریت کشور و ترویج و تثبیت فرهنگ انقلاب اسلامی در عرصه هاي مختلف بوده اند ؛ نگاهی که به شکل گیري نوعی رفتار ، فرهنگ و سبک مدیریت سازمانی منجر شد و بعدها به عنوان مدیریت جهادي نام برده شد که با رویکردهاي رایج مدیریت تفاوتهاي اساسی داشت ؛ به عنوان مثال در این سازمانها به جاي روابط رئیس و مرئوسی، روابط برادري حاکم بود و نیروهاي سازمان، همچون اعضاي خانواده بودند. این سبک مدیریت در نام گذاري مجموعه هایی همچون جهاد سازندگی ، جهاد دانشگاهی و نظایر آن و به صورت عمومی به سبک مدیریت و فرماندهی نیروهاي انقلابی درسال هاي اولیه انقلاب اسلامی به ویژه دوران دفاع مقدس نسبت داده می شود .

دریغا که این تجربه هاي بسیار ارزشمند کشور در سال هاي پس از انقلاب؛ از جمله تجربه گرانسنگ هشت سال دفاع مقدس با آن همه لطافت ها ، برجستگی ها و درخشندگی ها از نظرها دور مانده و گاه مورد بی مهري قرار گرفته است .

ویل دورانت ؛فیلسوف و مورخ قرن بیستم و نویسنده کتاب معروف تاریخ تمدن ، با اشاره به آموخته هاي بی شمار بشر از جنگ ها در بیش از 3500 سال تاریخ مکتوب و مدون موجود که تنها درکمتر از 270 سال آن بشریت، جنگی به خود ندیده است ، دانش و هنر مدیریت و رهبري را بیشتر ساخته و پرداخته شده در میدان ها و اتاق هاي جنگ می داند تا در کشتزارها و کارخانه ها و حتی دانشگاه ها.3 وانگهی د رکشورهاي مختلف دنیا از جنگ و تجربیات و دستاوردهاي آن استفاده هاي بسیاري می کنند و حتی با تبدیل تجربه هاي آن به دانش ، قدم هایی در گسترش مرزهاي علم بر می دارند.

 در سالهاي اخیر و با تأکیدات مقام معظم رهبري دوباره توجه به مدیریت جهادي آغاز شده است . در همین راستا و براي شناسایی مولفه ها وقابلیتهاي مدیریت جهادي در دفاع مقدس، پژوهشهاي پراکنده اي در سالهاي اخیر انجام شده است.

تفاوت اصلی مدیریت جهادي با سایر نظام هاي مدیریت، پیش فرض ها و مبانی فکري آن مقتبس از مدیریت اسلامی است. براي مثال، کسب سود در مدیریت اسلامی و سایر نظام هاي مدیریت داراي اهمیت می باشد. ولی در سایر نظام ها حصول حداکثر سود به عنوان هدف اصلی مطرح است، در مدیریت جهادي سود به عنوان وسیله محسوب می شود. البته کسب سود حتی در مقیاس وسیع و کلان مذموم نیست و اگر از طریق قانونی، شرعی و با تلاش به دست آید جزء عبادات و فضیلت ها محسوب می شود. بنابراین مدیریت جهادي را نباید در مقابل سایر نظام هاي مدیریت قرار داد، بلکه مدیریت جهادي بر شانه هاي مبانی فکري اندیشه اسلامی از سایر نظریه هاي مدیریت استقبال می کند و بهره برداري می نماید.

شاید بکارگیري واژه جهاد نشان و اشاره از یک واقعیت مهم باشد که امروز هم نوعی دیگر از جنگ بر این انقلاب وکشور و مردم تحمیل شده است که بایستی همچون دفاع مقدس با یک مدیریت جهادي به مقابله و برخورد با آن پرداخت . از این روسعی شده مهم ترین ظرفیت ها و قابلیت هایی که مدیریت جهادي می تواند به عنوان تراز الگوي فرهنگی پایدار نقش ایفا کند را در برون رفت از این تهاجمات ، ارائه دهیم .

-2 ادبیات پژوهش :

2-1 مدیریت جهادي :

مدیریت :تاکنون تعاریف متعددي براي مدیریت ارائه شده است .برخی از مهمترین تعاریفی که ارائه شده ، به قرار زیر است :

-    فرایندي که طی آن تصممیم گیري در سازمانها صورت می پذیرد .

-    انجام وظایف برنامه ریزي ،سازماندهی ،رهبري ،هماهنگی و کنترل .

-    مدیریت فرایند به کارگیري موثر وکارآمد منابع مادي و انسانی در برنامه ریزي،سازماندهی،بسیج منابع وامکانات،هدایت و کنترل است که براي دستیابی به اهداف سازمانی و براساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد.

در مجموع باید گفت: مدیریت یک فرایند است . مفهوم نهفته مدیریت ،هدایت تشکیلات انسانی است . مدیریت موثر ،تصمیم هاي مناسبی می گیرد و به نتایج مطلوبی دست می یابد ، مدیریت کارا به تخصیص و مصرف مدبرانه می گویند و مدیریت بر فعالیتهاي هدفدار تمرکز دارد.

1 جهاد : جهاد از ماده جهد - به فتح جیم - به معناي مشقت است

صاحب قاموس می گوید: اصل کلمه جهاد از جهد - به فتح جیم و ضم آن - است و به معناي تلاش توام با رنج و زحمت می باشد

و دراصطلاح شرع ،عبارت است از بذل جان،مال وتوان خویش در راه اعتلاي کلمه اسلام و اقامه شعائر ایمان می باشد

در قرآن کریم واژه جهاد:»وجاهدوا فی االله حق جهاده5 « غیر از قتال:»کتب علیکم القتال6« است .

واژه »قتال« فقط به معناي مقابله نظامی و درگیري با دشمن است - قاموس قرآن واژه قتال - ولی واژه جهاد به معناي هرگونه کوششی در راه خدا و تلاش براي انجام نیکی هاست و قتال شعبه اي از جهاد است .

خداوند خطاب به پیامیبر - ص - می فرماید : »وجاهدهم به جهادا کبیرا8« به وسیله قرآن با آنها جهاد کن بدون شک منظور از جهاد در این مورد جهاد فکري و فرهنگی و تبلیغاتی است ، نه جهاد مسلحانه. چرا که این سوره مکی است و می دانیم که دستور جهاد مسلحانه - قتال - در مکه نازل نشده است . 9 مقام معظم رهبري در تشریح این موضوع می فرمایند : د رمبازره دوچیز حتما لازم است : یکی اینکه در آن جد و جهد و تحرکی باشد ...

دوم اینکه در مقابلش دشمنی باشد ...حالا این جد و جهدي که انجام می گیرد به هر شکلی باشد چه به شکل نوشتن ،گفتن،کتاب و چه به شکل شب نامه،شایعه پراکنی ،نق زدن و نفی بافی. همه اش فتنه گري و اغواگري و بعضی از اشکالش محاربه است. اگر همه ي اینها در مقابل دشمن خدا و دشمن علی لسان االله و لسان رسوله و اولیائه علیهم السلام باشد میشود جهاد فی سبیل االله. پیغمبر - ص - به اینگونه جهاد دعوت میکند « در واقع اگر این ارکان از نظریه مدیریت جهادي حذف و تضعیف شود ، مفهوم حاصل شده ، دیگر مدیریت جهادي نیست و به نظریه یا سبک دیگري از مدیریت تبدیل می شود .

مدیریت جهادي: واژه مدیرت جهادي از دوجز »مدیریت« و »جهاد« تشکیل شده است .یکی از اساسی ترین ارکانی که میتواند فرهنگ ناب ایرانی اسلامی را در مسیر اصلی اش جاري سازد برخورداري از الگوي مدیریت جهادي دفاع مقدس است که تجربه چنین مدیریتی در پیروزي انقلاب اسلامی و سال هاي آغازین این برهه تاریخی به رهبري امام خمینی - ره - گویاي کارآمدي برقراري یک نظام مدیریتی سالم با تکیه برباورها و ارزش هاي اسلامی است .

لذا مقام معظم رهبري در تعریف مدیریت جهادي می فرمایند :معناي مدیریت جهادي در اینجا ، این است که توجه بکنید که حرکت علمی کشور و نهضت علمی کشور و پیشرفت علمی کشور مواجه است با یک چالش خصمانه که در مقابل این چالش خصمانه ، شما که مدیرید ،شما که استادید، شما که دانشجو هستید ،باید بایستید .این شد حرکت جهادي و مدیریت دستگاه . چه مدیریت دانشگاه ،چه مدیریت وزارت ،چه مدیریت هر بخشی از بخش هاي گوناگون این عرصه عظیم ، خواهد شد

مدیریت جهادي

1. مدیرت جهادي نوعی مبارزه و تلاش مقدس براي حذف استثمارگري و استبداد می باشد که به دنبال ایجاد فضاي نوع دوستانه و ارزش محور بر مبناي اصول اسلامی براي اعضاي سازمان و حذف محرومیت هاي سیاسی، اقتصادي،اجتماعی،فرهنگی و صنعتی جامعه می باشد . در این سبک از مدیریت ، هدف، ایجاد بستري مناسب براي رشد کارکنان و در نتیجه رسیدن به قرب الهی است

. 2 مدیریت جهادي تلاشی است خستگی ناپذیر براي انسجام و همراه کردن مومنان در غلبه بر دشمن و عبور از موانع ، تا رسیدن به آرمان هاي مادي و معنوي مقدس ، با بهره گیري از امکانات مادي و امدادهاي الهی . 3

2-2 دفاع مقدس : دفاع از ریشه دفع یعنی پس زدن، عقب راندن، بازداشتن و... است .در فرهنگ دهخدا »دفع«به معناي دورکردن آمده است : دفّاع:«»سخت دفع کننده، دفاع دور کردن از کسی،یاوري کردن و حمایت کردن کسی را. 4 و در اصطلاح راه و روش ها و تدابیري که براي رد حملات و یا مقاومت در مقابل حملات سیاسی، نظامی، اقتصادي، اجتماعی، روانی و یا فناوري توسط یک یا چند کشور مؤتلفه ایجاد می شود را دفاع گویند.

دفاع به معنی اعم . آن دو فرد دارد

-1: ایراد وچنین است که مدعی علیه ، ادعاي مدعی را ماهیتا نفی نکند ،بلکه آن را به نحوي که ایراد شده است ، صالح براي جواب دادن نداند

-2 دفاع بمعنی اخص : دفاع مشروع ، کسی که مورد تعرض قرار گیرد ،اساسا باید به قواي دولتی متوسل شود ، ولی در مواقع ضرورت - نداشتن وقت - می تواند به قواي شخصی از خود و دیگري و عرض و مال خود با رعایت شرایط خاص دفاع نماید . این دفاع را اصطلاحا دفاع مشروع می گویند . - ماده 61 بند 3 قانون مجازات اسلامی - در مجموع می توان نتیجه گرفت که دفاع به معناي دور کردن خطر از کسی و یا از خود به گونه اي مطلوب است . دفاع مقدس: مجموعه مجاهدت ها، حماسه ها، پایمردي ها و فعالیت هاي متنوعی که ملت شریف و مسلمان ایران و نیروهاي مسلح جمهوري اسلامی ایران در طول هشت سال دفاع مقدس - 2895 روز - در برابر تهاجم استکبار جهانی و رژیم بعث عراق به خاك ایران اسلامی انجام دادند و در این امتحان الهی سربلند و پیروز بیرون آمدند.

2-3 الگو :

الگودرلغت به معناي طرح ،سرمشق،نمونه،مثال،مدل وغیره آمده است 5. اما در اصطلاح »الگو«بر مجموعهاي از روشهاي رفتاري که در درون فرهنگی خاص با یکدیگر در ارتباطاند،دلالت میکند. 6 از دیدگاه اسلامی الگو به مفهوم اسوه است درقرآن کریم می فرماید : لقد کان لکم فی رسول االله اسوه حسنه

بنابر این الگو ، طرحی ذهنی از نقشه ي راهی است که جامعه را به سوي مدینه فاضله مورد نظر رهنمون می سازد . امتیاز استفاده از الگواین است که می توان پدیده هاي پیچیده را به صورت بسیار ساده تر و در عین حال با دقت و صحت لازم ارائه داد. 8 به هر رو تمامی تعاریف مختلف در این امر مشتركاند که الگو بیانی از نظم است و این نظم رفتار و افکار و تقریبا همه امور انسان را در بر میگیرد.

2-4 فرهنگ : درنگاه متفکران و صاحب نظران فرهنگ در بردارنده ارزش ها ،باورها،اخلاق،رفتار و هنجارهاست که یکپارچگی ودر هم تنیدگی آنها در اسلام ، فرهنگی مولد و پویایی را به بشر عرضه می کند .

فرهنگ به معناي خاص براي ملت عبارت است از ذهنیات و اندیشهها و ایمانها و باورها و سنتها وآداب وذخیرههاي فکري و ذهنی.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید