بخشی از مقاله
چکیده
در فرهنگ فارسی عمید، عفاف را باز ایستادن از حرام، پارسایی کردن، خودداري از کار زشت و ناروا و پاکدامنی و غیره معنی کرده است و حجاب نیز به معانی مختلف به کار رفته از جمله: پرده، مانع، نقابی که زنان چهره خود بدان پوشانند، روبند، برقع یا چادري که زنان سر تا پاي خود را بدان بپوشانند و غیره. خانواده نیز به گروهی خاص از خویشاوندان که در برآوردن نیازهاي اساسی اعضاء، مسئولیت اصلی را عهدهدار است اطلاق میشود.
این گروه، ترکیبی از افرادند که از طریق خون، ازدواج یا فرزند خواندگی - در غیر حوزه اسلام - به هم مربوط میشوند. با توجه به اینکه خانواده که اساس آن بر پایه زن و مرد نهاده شده و این دو، وظیفه مهم تربیت فرزند را به عهده دارند، نقش خانوادهها در اصلاح یا فساد جامعه نیز مشخص میشود؛ به همین دلیل مهمترین و اساسیترین بنیانها، بنیان خانواده است، پس باید تلاش کنیم تا این بنیان محکم و استوار باقی بماند که عوامل مختلفی در تحکیم خانواده نقش دارد که یکی از آن عوامل عفاف و حجاب مردان و زنان میباشد.
از اهداف اولیه و مهم این تحقیق تبیین و شناساندن مفهوم حجاب و عفاف و فروع و زوایاي آن و نقش عفاف و حجاب در تحکیم و تزلزل خانواده از دیدگاه قرآن و روایات میباشد. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و کتابخانهاي از طریق مطالعه و بررسی اسناد مدارك و کتب معتبر دینی انجام شده است که پس از جمعآوري مطالب مربوط و تجزیه و تحلیل موارد مرتبط با موضوع مقاله بررسی گردیده است. نتایج یافتههاي این تحقیق نشان میدهد که رعایت عفاف و حجاب توسط مردان و زنان نقش مهم و تأثیرگذاري دراستحکام بنیان خانواده دارد.
مقدمه
بررسیهاي تاریخی نشان میدهد حجاب در ادوار گذشته به صورت پوششهاي مختلف درمیان زنان اقوام گوناگون وجود داشته است. هرچند با فرازونشیبهایی همراه بوده است. حجاب و پوشش در تمام ادیان و مذاهب داراي جایگاه خاصی است زیرا لزوم حجاب و پوشش بهطور طبیعی در فطرت زنان به ودیعه نهاده شده است و احکام و دستورهاي ادیان الهی هماهنگ و همسو با خطرات انسانی تشریع شده است.
پس در همه ادیان الهی پوشش و حجاب زنان واجب گشته است. اهمیت حجاب، نقش و دایره اثر آن در خودسازي و جامعه بخصوص در استحکام کانون گرم خانواده، همواره مورد توجه شریعت مقدس اسلام بوده و اهمیت آن در قرآن نیز آمده است. پوشش ظاهري زن مسلمان، بخشی از حقیقت باطنی و بیانگر اندیشهها و نظام ارزش درونی اوست.
شهید مطهري در برخی از آثار خود، بسیار این موضوع را مد نظر قرار داده و ابعاد مختلف آن را بررسی نموده است. از جمله این آثار میتوان به کتاب مسأله حجاب، نظام حقوق زن در اسلام، فطرت و غیره اشاره کرد. فشردة سخن آنکه پژوهشگران و نویسندگان مسلمان، به برخی از ابعاد و مسائل این موضوع پرداخته و مباحث پراکندهاي درمورد آن مطرح نمودهاند.
حجاب به عنوان یک ارزش داراي آثار گوناگونی است. ازآثار اولیه رعایت حجاب در جوامع استحکام نهاد خانواده به عنوان کوچکترین و مهمترین نهاد اجنماعی است. با رعایت اصل حجاب و پوشش در محیط بیرون خانواده، حریم زن و شوهر حفظ میشود و خانواده داراي ثبات خواهد شد. با رعایت حجاب مرد احساس میکند که همسر خویش فقط در کنار وي و شریک قابل اعتماد اوست. درنتیجه، حجاب سبب صمیمیت رابطه میگردد و براي کانون خانواده مفید است.
عفاف، حجاب وتحکیم بنیان خانواده
با توجه به معانی عفاف و حجاب و خانواده میخواهیم بدانیم بین حجاب و عفاف و تحکیم بنیان خانواده چه ارتباطی وجود دارد؟
با توجه به جامعه ما که داعیه اسلامی بودن را داریم باید به نقش حساس حجاب توجه نماییم و با رعایت این اصول و نظارت بر آنها داراي خانوادههاي مستحکم و به تبع آن جامعهاي مستحکم داشته باشیم و در صورت استحکام جامعه از نفوذ نرم دشمنان نیز جلوگیري خواهد شد و اگر در جامعه اسلامی ما حساسیتی روي حجاب نباشد، متأسفانه خانوادهها سست خواهند بود و با سست شدن بنیان خانواده، جامعه نیز از هم خواهد پاشید.
با توجه به اینکه عوامل مختلفی در تحکیم بنیان خانواده دخیل هستند که یکی از عوامل و مهمترین عامل اجتماعی، عفاف و حجاب جامعه است؛ همانطور که خداوند در آیه 21 سوره « روم« هدف از ازدواج را به آرامش رسیدن و سکنی براي هر دو قرار داده شده است و با توجه به گفته روانپزشکان هیجان مستمر عامل بیماري است؛ مخصوصاً با توجه بهاین نکته که غریزه جنسی نیرومندترین و ریشهدارترین غریزه آدمی است آیا دامن زدن مستمر
از طریق برهنگی به این غریزه و شعلهور ساختن آن، بازي با آتش نیست؟ آیا این کار عاقلانه است؟
اسلام میخواهد مردان و زنان مسلمان، روحی آرام، اعصابی سالم و چشم و گوشی پاك داشته باشند و این یکی از فلسفههاي حجاب است. پس ضروري است که رابطه عفاف و حجاب با تحکیم خانواده مورد بررسی قرار گیرد.
یکی از عوامل مهم تحکیم خانواده، »عفاف و حجاب« است که ابتدا عفاف و حجاب از منظر »قرآن و روایات« بررسی و سپس نقش آن را در »تحکیم بنیان خانواده« بیان میکنیم و در پایان نتیجه بررسی و پیشنهادات ذکر میشود.
عفاف و حجاب از منظر قرآن و روایات
آیه 30 و 31 سوره «نور« به احکام حجاب اشاره دارد. چنانچه خداوند میفرماید: »قل للمؤمنین« بگو اي محمد - - گروه گروندگان را که »یغضوا«؛ تا فرو خوابانند و بپوشند »من أبصارهم« دیدههاي خود را از دیدن نامحرم، که نظر، سبب فتنه است و باعث گناه.
»عباده بن صامت« از رسول - - روایت کرده که فرمود: »شما شش چیز را از من ضمان کنید تا من براي شما بهشت را ضمان کنماو:ل:چون سخن کنید، راست گویید. دوم، چون وعده دهید، به آن وفا کنید. سوم، چون امانتی به شما دهند، ادا نمایید و خیانت نکنید. چهارم، فرجهاي خود را نگاه دارید. پنجم، چشمهاي خود را از حرام محفوظ دارید. ششم، دست خود را از لقمه حرام کشیده دارید تا من بهشت را براي شما ضمان کنم.«
در روایتی دیگر وارد شده که: »آنان که درعقب سر زن بیگانه چشم میاندازند و نگاه میکنند، آیا نمیترسند از اینکه خودشان هم به همین مبتلا شوند که در عقب زنهاي آنها هم کسی چشم بیندازد و نگاه کند؟
همچنین »أبی بصیر« از حضرت صادق - - سئوال میکند که »آیا جایز است در عبور و مرور، مردي به عقب سر زن نامحرمی نظر اندازد؟« حضرت میفرماید: »تو میل داري کسی به ناموست چنین رفتار نماید؟« عرض میکند نه! پس از آن میفرماید: »هرچه بر خود روا میداري بر دیگري هم روا دار
در بعضی تفاسیر آمده که روزي رسول خدا - - در حجره فاطمه بود. عبداالله مکتوم در زد. رسول - - گفت: »درآي« وي درآمد، فاطمه برخاست و پنهان شد. و چون ابن ام مکتوم از نزد حضرت بیرون رفت، فاطمه نزد پدر بزرگوار خود آمد. حضرت بر سبیل امتحان گفت: »یا فاطمه چرا از ابن مکتوم پنهان شدي؟ وي چشم ندارد.« گفت: »اگر او چشم ندارد، من چشم دارم. پس اگر او مرا نمیبیند، من وي را خواهم دید
خداوند بعد از سفارش به مردان مؤمن به زنان مؤمن هم سفارش میکند که چشمهاي خود را از نظر به مرد اجنبی بپوشانند و فرجهاي خود را از نظر نامحرم حفظ کنند.
از ابن عباس و قتاده منقول است که عادت زنان در جاهلیت این بوده که چون به مردها میرسیدند عمداًپاهاي خود را به زمین میزدند تا بدانند خانم خلخال دارد - طبري، بیتا، . - 310 و خداي متعال از این حال که مشعر بر بیعصمتی است نهی فرمود. الحق این تعلیم غایت عفت و طهارت میباشد و سد طریق هیجان شهوت و اشعار دعوت به سوي خود. زیرا از نظر اسلام حضور زن در جامعه باید آمیخته با وقار و متانت و از هر نوع هیجانانگیزي و ایجاد زمینه فساد به دور باشد و زمینه گسترش فساد را فراهم نکند، بلکه باید زمینه فسادانگیزي از راه گوش و راههاي دیگر را نیز فراهم نکند. مفسران قرآن و فقهاي والا مقام با توجه به شأن نزول آیه و سیاق و محتواي کلام، این قاعده کلی را از این آیه استفاده میکنند که نهی از کوبیدن پا به زمین، بیانگر نهی از هر چیزي است که توجه نامحرم را جلب و زمینه فساد را فراهم کند
و این دستور خداوند در قرآن، خاص مسلمانان نیست بلکه در کتابهاي مقدس پیشین نیز خداوند به مومنان سفارشهایی دارد مانند این نمونه که در آیه 34 و 35 از باب 14 از رساله اول پولس آمده است که: »و زنان شما در کلیسا خاموش باشند که ایشان را حرف زدن جایز نیست، بلکه اطاعت نمودن؛ چنانکه تو را نیز میگویند اما اگر میخواهند چیزي بیاموزند در خانه شوهران خود بپرسند چون زنان را در کلیسا حرف زدن قبیح است
شهید مطهري آیات 30 و 31 سوره نور را مربوط به وظایف زن و مرد در معاشرت با یکدیگر میداند و میگوید این آیات شامل چند قسمت است:
-1 هر مسلمان، چه زن و چه مرد، باید از چشم چرانی و نظربازي اجتناب کند.
-2 مسلمان خواه مرد یا زن، باید پاکدامن باشد و عورت خود را از دیگران بپوشد.
-3 زنان باید پوشش داشته باشند و آرایش و زیور خود را بر دیگران آشکار نسازند
