بخشی از مقاله
چکیده
از جمله فضائل اخلاقی مورد تأکید در اسلام »عفاف« است. توجه بسیار آیات و روایات نشان از اهمیت فراوان این موضوع در اسلام دارد؛ چرا که بدون آن انسان در مسیر کمال قرار نگرفته و به سعادت حقیقی خود نائل نخواهد شد. گویش صحیح عفاف به فتح عین است و نباید آن را مترادف حجاب دانست؛ بلکه عفاف از ابعاد وسیعی برخوردار است که حجاب از قبیل استعمال لفظ کل در جزء آن است.
همچنین عفاف صفت مشترک میان نوع انسان است لذا اختصاص به زمان و مکان خاصی ندارد و میان مرد و زن مشترک است. اهمیت این امر موجب گردیده که قسمت عظیمی از دستورات اخلاقی اسلام، به آن اختصاص داشته باشد. توصیه قرآن به عفت در پوشش در قرآن و رعایت هنجارهای الهی، به منظور پاکسازی جان و روان انسان ها و تطهیر آنان از آلودگی، نابسامانی های اخلاقی، خانوادگی و اجتماعی است. همچنین، متجلی شدن ارزش های عالی انسانی و اخلاقی، شکوفایی استعدادهای طبیعی انسان، افزایش کارایی اجتماعی و مبرا شدن جامعه از تحریکات جنسی است. قرآن کریم این مهم را به ظرافت و قدم به قدم برای انسان ها تبیین نموده است.
مقدمه
فرهنگ سازی در نظام اجتماعی و ایجاد تحول فرهنگی در جامعه، تابع اصول و آیین هایی است که بی توجهی به آن اصول و زیر پا گذاشتن آن آیین، چه بسا به نتیجه ی عکس می انجامد. اسلام، یک نظام دینی است که بر فرهنگ، باورها و اخلاق مردم اثر بنیادین گذاشته است؛ به همین دلیل با ایجاد تحول مثبت در فرهنگ و اجتماع به در جوامع گوناگون، به موفقیت هایی دست یافته است.
اسلام در برخورد با جوامع انسانی، اصولی مانند میانه روی، مدارا، تدرج، و حفظ کرامت و عزت انسانی و روش ها و آدابی مانند الگوسازی و موعظه را مبنای کار خود قرار داده و از مواردی که بر آن توصیه و گوشزد داشته »عفاف« است. عفاف یک حالت درونی و نفسانی است که مصادیق و نشانه هایی دارد. به عنوان مثال برگزیدن پوشش مناسب به نحوی که علاوه بر پوشانندگی مطلوب، موجب جلب نظر اطرافیان نگردد زیرا انسان ها در هر مرام و مسلکی که باشند، عریانی در چشم انداز جامعه را نمی ستایند و پوشیدگی را در عرصه ی تجلی نجابت و عفت عمومی می پسندند و این مسئله از فطرت آدمی نشأت می گیرد.
عفت در لغت
عفت حالت نفسانی است که مانع تسلط شهوت بر انسان می گردد و انسان عفیف کسی است که با تمرین و تلاش مستمر و پیروزی بر شهوت، به این حالت دست یافته باشد.
ابن منظور در لسان العرب میالکفﱡگوید: عما» لا یَحلّ ویجمُلُ«؛ خودداری از عمل یا سخنی که حلال و نیکو نیست.
در فارسی، عفاف که به کسر اول و به معنی پاک دامنی به کار می رود. معنای عفاف در فرهنگ معین عفاف، به معنی پاک دامنی و ترک شهوت آورده شده و در فرهنگ لغت عمید به عنوان اسم مصدر و به معنای؛ خودداری از کار زشت و ناروا، پاکدامنی، پارسایی، پرهیزکاری و عفت آمده است.
عفت در اصطلاح
عفت خودداری از همه ی حرام هاست، بلکه از هر شبهه و مکروه. - مجلسی - آقا جمال الدین خوانساری در شرح خود بر کتاب غرر الحکم و دررالکلم می نویسد: عَفاف باز ایستادن است از آن چه حلال نباشد و مراد به پوشیدن آن، این است که آن را لازم خود گرداند و همیشه با خود دارد و به منزله ی جامه و تفریع. این معنی بر به دل افتادن قناعت به اعتبار این است که توفیق قناعت یابد و طلب زیادتی نکند نه از راه حرام از برای حرمت آن و نه از راه حلال به سبب افضلیت قناعت بر آن پس به طریق اولی مرتکب حرام های دیگر نیز نگردد.
عفت در قرآن
در قرآن کریم دستور استعفاف داده می شود، باید به تفاوت دو واژه استعفاف - نور: 60 و - 33 و استحیاء - قصص، - 25 با دو واژه ی عفت و حیا توجه شود.
درجه ی عفت و حیا، در افراد به دلیل عوامل ارثی و ژنتیکی و تربیتی متفاوت است ولی استعفاف و استحیا یعنی رفتار عفیفانه از خود نشان دادن، که از عهده ی افراد مختلف بر می آید و قابل امر کردن است. برنامه و توصیه قرآن به استعفاف و استحیا، در قرآن کریم، در ابعادی مطرح شده است. این ابعاد اگر همه در کنار هم رعایت شود، عفاف در جامعه حاکم می گردد، ولی عدم توجه به برخی ابعاد و بزرگ نمایی مواردی در بعضی جوامع و خانواده ها شاهد، سبب دوری از هدف اصلی هستیم.
در سوره ی نور احکام حجاب و عفاف به طور کامل در ابعاد فردی و اجتماعی مطرح شده است و در سوره ی احزاب یکی از مصادیق آن، یعنی مصداق اجتماعی آن و جایگاه اجتماعی و سیاسی زن، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
خداوند متعال در سوره ی مبارکه ی احزاب ، دستورهای حیا و عفاف و معاشرت صحیح اسلامی را با جزئیات و بسیار دقیق و سخت گیرانه می فرماید؛ چرا که حساسیت نقش زنان پیامبر در جامعه از آن رو که وابسته به پیامبر اکرم و خاندان وحی هستند، بیشتر است. در سوره ی مبارکه ی احزاب از سویی زنان پیامبر به رعایت عفاف، توصیه می شوند و از سویی مردان ملزم به مراقبت بیشتر در معاشرت هایشان با زنان می شوند. همچنین اسلام، نظام عفاف و پاک دامنی را درغالب قانون - سوره ی نور - پایه ریزی می کند و توجه به یک حکم و نادیده گرفتن سایر دستورات، سبب عقیم ماندن اهداف مقدس دین، در پی ریزی سازمان عفاف در جامعه می شود.
عفت در پوشش
پوشش، یکی از مصادیق تجلی عفاف در اسلام است. عفاف در پوشش، باعث می شود که انسان در نمایان کردن زیبایی های خود پا را از حد فراتر ننهد. عفت در پوشش مقتضی آن است که انسان از پوشیدن لباس های تنگ و چسبان و یا نازک و بدن نما که موجب جلب انظار دیگران و خودنمایی می شود، اجتناب کرده و در کیفیت پوشش خود جانب وقار و سنگینی را برگزیند.
اهداف قرآن کریم برای لباس و پوشش:
- 1 پوشاننده ی عورات و زشتی ها
- اعراف، - 26؛ لباسی فرو فرستادیم که عورت های شما را می پوشاند. سوآه جمع سوءه، عبارت است از چیزی که ظهورش ناپسند است و آن چه انسان از ظهورش کراهت دارد.
