بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی اثربخشی علل وحکمت غیبت منجی موعود در ادیان وگفتار امام علی ار دیدگاه عقلی ونقلی برای اعتلای رشد فردی وآگاهی اجتماعی امروز جامعه انسانی جهت آمادگی در زمان غیبت خواهد بود. در این پژوهش به منظور دسته بندی کردن مفاهیم گفتمان غیبت دریک چهار چوب مفهومی ونشان دادن تاثیر آن برهویت بخشی فرد وجامعه ازروش تحلیل محتوای کیفی نظام مقوله بندی استقرایی مایرینگ استفاده شده است.
در حوزه پژوهش از منابع مکتوب ودیجیتال مرتبط با موضوع که دردسترس قرار داشته بهره برداری شده و ابزار این پژوهش شامل فیش برداری از منابع مکتوب ودیجیتال است که به شیوه تحلیل محتوایی مایرینگ تحلیل گردیده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد اعتقاد به غیبت و انتظار مهدی موعود در خرد فردی وجمعی جهت آمادگی انسان ها برای ساختن جامعه جهانی در رسیدن به مدینه فاضله نقش به سزایی خواهد داشت.
-1 مقدمه
یکی از مقولههای اساسی آموزه مهدویت که نقش مهم و تعیینکننده درجامعه جهانی دارد مسئله غیبت و انتظار است که میتوان آن را به لحاظ نظری و عملی با رویکردهای مختلفی در جهت زمینهسازی ظهور منجی موعود مورد بررسی و کاوش قرار داد. عنصرغیبت و انتظار مهدی موعود در فرهنگ غنی اسلام به خصوص در مذهب شیعه اثنیعشری از جایگاه رفیع و ارزشمندی برخوردار است و همواره بشریّت با فطرت خود و با اطاعت و پیروی از انبیاء و اولیاء الهی چشم بهراه تحقق آن بوده است تابدینوسیله عدالت اجتماعی فراگیر و صلحی پایدارو جهانی ایجادگرددواز این راه به امنیت اجتماعی و روانی و رشد و شکوفایی معنوی برسند .
مقوله غیبت وانتظار با مفهوم ژرف و عمیق خود و با ظرفیتها و قابلیتهای بسیاری که از آن در متون دینی و روایی بیان شده میتواند کارکردهای عملی فراوان را در حوزههای مختلف علوم انسانی داشته باشد. بر اساس مطالعات و کاوش های صورت گرفته در اکثر متن های مذهبی وهمچنین دیگر مکاتب و فرق و اقوام وملل؛ جامعه جهانی اعتقاد به ظهور منجی و مصلح جهانی باور داشته و آینده روشن و مطلوب و بنیادین را نویدمیدهد که در هیچ مقطع از تاریخ به صورت کامل بدان دست نیافته اند وجامعه منتظر در آرزوی آن با تمام وجود بیقراری میکند وچشم بهراه جامعهای نورانی است.
در این که مصلح جهانی کیست، چه ویژگی هایی دارد، نام او چیست اختلاف نظر وجود دارد. از این رو هر ملتی او را با لقب مخصوص و ویژگی هایی می شناسند و او را از خودشان می دانند صاحب، ماشیح، بنده یزدان، بهرام، خجسته، فردوس اکبر، قاطع، سروش ایزد، سوشیانس، منصورکه همه اینها اسامی منجی در ادیان گوناگون است.
منجی گرایی و اعتقاد به موعود غایب، اختصاص به مسلمانان ندارد، بلکه بعضی ادیان غیر الهی نیز به ظهور مصلح عقیده دارند. به همین علت جامعه انسانی معتقد است که در یک عصر بحرانی که فساد و ظلم بیداد می کند، مصلح جهانی ظهور میکند و اوضاع آشفته جهان را اصلاح می نماید،عدل را گسترش می دهد. این خواست و باور عمومی نشان از آن دارد که موعود باوری مانند خدا باوری، فطری است.
درباب معرفت شناختی مسئله مهدی موعود وغیبت یک دیدگاه عقلی ونقلی است یعنی می توان برای اثباط آن از ابزار عقلی ونقلی استفاده کرد.زیرادر اسلام،عقل از جایگاه مهم و خطیری برخورداربوده و بسیاری از اصول و مبانی آن براساس عقل اثبات میشوند. درقرآن مجید خداوند انسانها را به خردورزی، عقلگرایی و تفکر و تدبّر دعوت کرده و آنها را از قبول ایدها و باورها بدونِ حمایت و پشتوانه عقل، بازداشته است.براساس حکمت عقلی ونقلی دیدگاه عقل گرایی جامعه را به ضرورت آمدن نجات بخش و رسیدن انسانهب فضایل و کمالات مطلوب خود در آخرالزّمان نوید میدهد.
-1-1 روش شناسی
در این پژوهش به منظور دسته بندی کردن مفاهیم گفتمان غیبت دریک چهار چوب مفهومی ونشان دادن تاثیر آن برآمادگی و هویت بخشی به جامعه جهانی ازروش تحلیل محتوای کیفی نظام مقوله بندی استقرایی مایرینگ استفاده شده است.و هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی علل غیبت منجی موعود در ادیان وگفتار امام علی از دیدگاه عقلی ونقلی برای اعتلای رشد فردی وآگاهی اجتماعی امروز جامعه انسانی جهت آمادگی در زمان غیبت خواهد بود .
در حوزه پژوهش از منابع مکتوب ودیجیتال مرتبط با موضوع که دردسترس قرار داشته بهره برداری شده و ابزار این پژوهش شامل فیش برداری از منابع مکتوب ودیجیتال است که به شیوه تحلیل محتوایی مایرینگ تحلیل گردیده است. نتایج این پژوهش نشان میدهدبراساس حکمت عقلی ونقلی اعتقاد به غیبت و انتظار مهدی موعود در خرد فردی وجمعی جهت آمادگی انسان ها برای ساختن جامعه جهانی در رسیدن به مدینه فاضله نقش به سزایی خواهد داشت.
-2 مبانی نظری
غیبت درمهدویت یکی از آموزههای مهم دین اسلام است و از ظرفیتهای مطلوبی در زمینههای گوناگون اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی برخوردار است. کارکردهای این اندیشه هم ناظر به زندگی حال و هم ناظر به آینده میباشد. اندیشه غیبت در فرهنگ اسلامی دارای اهمیت ویژهای بوده و یکی از فصول مشترک فرق اسلامی بهحساب میآید و در فرهنگ تشیع از اهمیت و جایگاه ممتازی برخوردار است و کارکردهای مطلوب و آثار ملموسی را در حوزههای فردی و اجتماعی درپی دارد که بیشترین آثار و کارکردهای فرهنگی اندیشه غیبت با بحث انتظار گره خورده است و به همین جهت باوربه فلسفه غیبت و انتظار، در روایات بسیاری مورد تأکید واقع شده و حتی برترین اعمال امت و با فضیلتترین و بهترین عبادات برشمرده شده است.
بدین علت اعتقادبه غیبت امام غائب سبب امیدواری مسلمانان نسبت به آینده ای پر از مهروصفاجهت عدالت اجتماعی درجهان می گردد. مسئله مهدویت وغیبت از نظر تاریخی حتی پیش از اسلام در دین یهود و مسیح و دیگر ادیان نیز مطرح بوده و در اسلام به صورت گسترده و عمیق بدان توجه شده است؛ چون اعتقاد به مهدی موعود، از مسائل اساسیاسلام است و ریشه در قرآن کریم دارد.
قرآن کریم نویدهایی به انسان می دهد که سرانجام خوبی پیشروی جامعه انسانی خواهد داشت ، آینده مطمئن، با رفاه و آرامش، بدون اضطراب و دغدغههای فکری. چنین سرنوشتی در انتظار بشر است واورا به مدینه فاظله خواهد رساند.تا برای بدست آوردنش برنامهریزی نماید و شرایط لازم را برای تحقق آن فراهم آورد. هرچند به صورت عام در باب منجی و مصلح جهانی و به صورت خاص درباره غیبت وظهور مهدی موعود آثارزیادی منتشر شده است در زمینه شخصیت و صفات مهدی موعود، علائم ظهور، حکومت مهدی موعود - ع - ، منابع زیادی در اختیار است، ولی در خصوص نقش غیبت وظهور مهدی موعود جای بحث وپزوهش داردکه برای روشن شدن ضرورت مطلب به چند اثر اشاره میکنم.
یکی از آثاری که در زمینه مهدویت نوشته شده کتاب ارزشمند منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، تألیف آیتاللّه لطفاللّه صافی گلپایگانی است. این کتاب روایات در باب مهدویت را از منابع شیعه و سنی جمعآوری کرده است. به دیگر آثار نویسندگان مانندسیمای آفتاب نوشته حبیب االله طاهری؛خورشید مغرب نوشته محمد رضا کریمی؛ سودای روی دوست از دیگر آثار مربوط به حضرت مهدی - ع - است که اخیرا توسط دکتر مرتضی آقاتهرانی تدوین شده و به بررسی ارتباط، عوامل ارتباط، موانع ارتباط و سالکان خالص حضرت مهدی پرداخته است.
راه وصال از دیگر کتاب هایی است که برخی از وظایف مؤمنان در زمان غیبت را بیان کرده است. همچنین کتابهای دیگری نیز در ارتباط با مهدویت وغیبت وجود دارد که نیاز به ذکر آنها نیست از زمانی که امام عصر - ع - از دیدهها پنهان شده و در پس پرده غیبت زندگی خود را شروع کرده است، انبوهی از پرسشها، پیرامون مسائل غیبت مطرح شده است که بسیاری از آنها از یک پیشینه دیرینهای برخوردار است، به گونهای که بسیاری از این سؤالها در نوشتههای نویسندگان کتابهای مربوط به امام زمان - ع - در قرن چهارم و پنجم اسلامی مطرح گردیده و علما پاسخهای مناسبی به آن دادهاند.
پرسش اصلی پژوهش درارتباط باغیبت مهدی موعوداین است که امروز باور به غیبت و ظهورمهدویت چه آثاری در زندگی انسان وجامعه جهانی خواهدداشت؟ هریک از ادیان باتوجه به دیدگاه خودچه وظایفی در برابرغیبت مصلح جهانی دارند؟ ودیگر سوالی که در این زمینه مطرح می شود این است که اعتقاد به فرهنگ غیبت وانتظار چه کارکردها وتاثیراتی بر سبک زندگی افرادبرای ایجادجامعه جهانی دررسیدن به مدینه فاضله خواهد داشت؟
باتوجه به مباحث مهدویت دیدگاههایی در باب غیبت مهدی موعود و انقلاب جهانی امام مهدی مطرح و در مراکز علمی مورد توجه است که هر فرهیختهای را به تکاپو وامیدارد تا ضمن آشنایی با آن دیدگاهها به نقد علمی و منصفانه آن بپردازد. نظر به طرح بحث و پرسشهای موضوع، میتوان گفت چهارچوب کلی تحقیق؛یک روند نظری کاربردی دارد که در بررسی دیدگاهها، رابطه فلسفه گفتمان غیبت ،در دیدگاه عقلی ونقلی با تبیین مبانی غیبت وانتظار،بخش نظری مقاله را وهویت بخشی به جامعه انسانی برای ایجادمدینه فاضله بخش کاربردی آن راتشکیل می دهند.
لذا روش انجام هر تحقیقی از این دست که اغلب با منابع و متون اسلامی سروکار دارد، روش اسنادی با استفاده از شیوه تحلیلی توصیفی است که ظرف اجرای آن، فضای کتابخانه میباشد و نیازی به پژوهش میدانی و اطلاعات آماری ندارد. قدرتهای بزرگ جهانی مدعیاند که ازراه صلح میتوانند، آرامش و عدالت را در جهان ایجاد کنند تا در پرتو آن، زندگی بشر سامان یابد، امّا متأسفانه گذشت زمان و تاریخ نشان داد که نه تنها مشکل بشر وامانده از ناکامی با این شعار حل نشده و نتوانسته باری را از شانه بشر تیره بخت بردارد، بلکه این آرمان نشان میدهد که افزایش جرم و جنایتها و تجاوز به حقوق ملتها هر روز بر نگرانیهای بشر میافزاید؛ تا جایی که نزدیک است اجتماع انسانی از رسیدن به یک زندگی سالم بشری و لذت بخش و آینده درخشان مأیوس گردد.
