بخشی از مقاله
چکیده
ایران از جمله کشورهای در حال توسعه است که نرخ رشد شهرنشینی در آن با سرعت سرسامآوری در چند دهه اخیر متحول شده است .
همراه با صنعتی شدن شهرها جذب جوانان جویای کار مازاد در بخش کشاورزی از روستا به شهر به نفع فعالیتهای صنعتی و خدماتی آغاز شد .الگوی برونزای توسعه شهری از یک سو و توزیع نامناسب جمعیت شهری در پهنه جغرافیایی کشور از سوی دیگر، سبب شده سیمای شهری و الگوی توسعه آن چندان مطلوب و پایدار نباشد .در این میان مهاجرت روستا - شهری پدیده ای است که در فرآیند صنعتی شدن کشورها ظاهر شده و بسیاری از تحولات اجتماعی- فضایی جوامع ناشی از این پدیده می باشد.
این امر تحولات جمعیتی را هم در مبدا - روستا - و هم در مقصد - شهر - بوجود آورده و به نوعی باعث خالی از سکنه شدن روستاها شده است. هدف مقاله حاضر مطالعه و بررسی پدیده مهاجرت روستایی- شهری وپیامدهای آن در جوامع شهری، همچنین عوامل موثر بر آن که در پایان راهکارهای مقابله با این پدیده نیز ارائه شده است.این پژوهش در حال حاضر از نظر هدف کابردی و ا زنظر روش توصیفی و تحلیلی است ودر گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است .جامعه آماری بخش انزل جنوبی است و براساس فرمول اصلاح شده کوکران 100نفراست.
مقدمه
مهاجرتهای داخلی در کشورهای در حال رشد در قرن حاضر پدیده ای است با آنچه که در زمانهای قبل صورت می گرفته است تفاوت بسیار دارد زیرا رشد شگفت انگیز صنعت در این قرن و تمرکز صنعتی در تعداد محدودی از شهرکها که مسلما ملازم با ایجاد اشتغال است از یکسو و تمرکز امکانات بهداشتی، درمانی، فرهنگی و غیره از سوی دیگر موجب شده است که جمعیت شهرها به سرعت افزایش پیدا کند و محدوده جغرافیایی آنها بدون تناسب گسترش یابد و مشکلات عدیده ای در امور اقتصادی و اجتماعی زندگی شهری به وجود آید
مهاجرت یکی از چهار عامل اصلی تغییر و تحول جمعیت بوده که به دلیل ماهیت خود می تواند علاوه بر تغییرات دراز مدت و طولانی، آثاری سریع و کوتاه مدت نیز در تعداد و ساختار جمعیت ایجاد کند. تحقیقات در خصوص مهاجرت روستاییان به شهرها عمدتا بر آن است تا تبیین کند چرا روستاییان مهاجرت می کنند و عوامل موثر در تصمیم گیری آنان برای مهاجرت چیست؟ اگرچه عوامل اقتصادی و غیر اقتصادی به طور هماهنگ در ایجاد انگیزه های مهاجرت روستا- شهری موثرند ولی بیتردید در فرآیند تصمیم گیری برای مهاجرت به طور نسبی عوامل تاثیرگذار در اشخاص و از مناطق گوناگون کاملا متفاوت است چرا که طیفی گسترده از افراد و قشرها را تشکیل می-دهند که زمینه ایی متفاوت برای مهاجرت دارند
بیان مسئله
سطح آموزش و نوع شغل ممکن است در ایجاد انگیزه برای مهاجرت موثر باشد اچ . چارنی با تاکید این که تفاوت سطح درآمد و رفاه بین مناطق از عوامل اساسی در مهاجرت های روستا- شهری است , وی معتقد است که نشان می دهند که گروه های کم در آمد روستایی سعی می کنند که به اشکال مختلف به مناطق توسعه یافته تر جذب شوند .و به طوری که رابطه معناداری بین کسب رفاه بیشتر و مهاجرت های روستایی – شهر مشاهده می شوند حال این سوالات مطرح است که :
-آیا عوامل اقتصادی باعث مهاجرت های روستا-شهری در منطقه مورد مطالعه می شود ؟
-آیا عوامل اجتماعی نیز در مهاجرت مردم در منطقه مورد مطالعه می شود؟
مبانی نظری
بدون شک دستیابی به توسعه پایدار از اهداف والای هر جامعه محسوب می شود و تعدیل نابرابریها مستلزم شناخت ضعیفترین و ناپایدارترین روستاها است. در حال حاضر مهاجرت در ایران به عنوان یک فرایند مفید برای حل مشکلات و ضعیف ترین و ناپایدارترین روستاها است. در حال حاضر مهاجرت در ایران به عنوان یک فرایند مفید برای حل مشکلات تقاضای رو به رشد صنایع و خدمات قلمداد نمی شود، بلکه برعکس مشکلاتی را بوجود میآورد که شروع آن، افزایش نیروی مازاد در شهرها و بیکاری است
با وجود فواید زیاد شهرنشینی، بسیاری از سیاست گذاران در کشورهای در حال توسعه روند فزاینده شهرنشینی را زنگ خطری می دانند. آنها تاثیر عمیق بر سنتها و روابط مرسوم و مشکل تدارک و آماده سازی خدمات و زیرساخت های عمومی، تکثیر سکونتگاههای غیر رسمی، بدتر شدن شرایط محیطی وافزایش مسائل اجتماعی مربوط به بیکاری و کم کاری را خاطر نشان می کنند.
بیکاری و معضلات اجتماعی در بسیاری از نواحی شهری کشورهای در حال توسعه روندی فزاینده دارد که شرایط محیطی و سلامت رو به سوی زوال دارند. در این نواحی نابرابری در دسترسی به درآمد شدیدتر شده و شواهد فقر، آسیب پذیری و نا امیدی به طور فزاینده ای در میان مردم نواحی شهری نمود می یابد و همین مشکلات کیفیت زندگی را کاهش می دهند. مهاجرت های روستا- شهری به عنوان یکی از پدیده های رایج در کشورهای جهان شناخته شده است که با توجه به نیروی کار موجود در روستاها و عدم دسترسی به فرصت های اشتغال عده ای از جوانان روستایی ناگزیر به شهرها مهاجرت می کنند.
این عده پس از مهاجرت معمولا به حواشی شهرهای بزرگ پناه می برند و به این ترتیب پدیده افسار گسیخته و نابسامان رشد شهرنشینی پیامدهای خواسته و منفی بسیاری به بار میآورد که مسئله مهم حاشیه نشینی شاید تهدید کننده ترین مورد آن باشد.
در واقع فقر اقتصادی و عدم دسترسی مهاجران به مشاغل اقتصادی شهری، به دلیل نداشتن تخصص و تحصیلات و نیزفقر و تنگدستی، موجب می شود که آنان مکان هایی را برای زندگی برگزینند که اغلب فاقد هر گونه امکانات شهری هستند و به طور غیر قانونی نیز ساخته شده اند به طور کلی مهاجرت از روستاها به نواحی شهری عموما مهمترین شکل مهاجرت داخلی محسوب میشود.
این نوع مهاجرت بین سکونتگاههای شهری و روستایی در حد متناسب بخشی از جریان منطقی تعامل فضایی بین آنها بشمار می رود که برای تداوم فرایند توسعه و تکامل این جوامع ضروری است، اما مسئله مهاجرت بی رویه روستا- شهری از اساسی ترین مسائلی است که کشورهای جهان سوم با آن روبرو هستند
تحولات جمعیتی و مهاجرتهای روستایی در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران در مقایسه با آنچه که دردنیای پیشرفته اتفاق افتاده است تفاوتهای بسیاری داشته و دلایل آنها متفاوت میباشد، چرا که مهاجرتهای روستایی در کشورهای عقب مانده بیشتر ناشی از رکود نواحی روستایی و ضعف دولتها در خدمات رسانی روستایی است که مهاجرت های ناخواسته را نتیجه داده است در حالیکه در کشورهای صنعتی نیاز صنایع شهری به نیروی کار همراه با پیشرفت در کشاورزی و مکانیزه شدن آن به این مسئله دامن زده است
پاپلی یزدی و فدایی - - 1366 بر این باورند مهاجرت روستاییان به شهرها دارای دو بعد عمده است: اول رشد بیرویه جمعیت روستایی و در نتیجه حدوث جمعیت مازاد در روستاها که منجر به مهاجرت میشود، زیرا روستاها در کشور ما توان محیطی و ظرفیت های تولیدی محدودی را دارندو چنانچه سرمایه گذاری لازم صورت نگیرد توان نگهداشت جمعیت اضافه را ندارند و جنبه دوم مهاجرت روستایی در اختلاف سطح زندگی دو محیط شهر و روستا نهفته است که روستاییان را در پی رفاه نسبی به سوی شهرها میکشاند. در همین زمینه فقر روستاییان را عامل اصلی مهاجرت به شهرها می داند و معتقد است که روستاییان برای فرار از آسیب های ناشی از فقر روانه شهرها می شوند.
