بخشی از مقاله
چکیده
پارکینگها به عنوان یکی از مهمترین زیرساختهای شهری نقش مهمی را در جهت کاهش پارک حاشیهای و روانی ترافیک ایجاد میکنند. انتخاب محل پارکینگ یکی از مسائل کلیدی در شهرها محسوب میگردد که این امر جز با در نظر گرفتن معیارهای صحیح مکانیابی این کاربری، میسر نیست. کرمانشاه و شبکه حمل و نقل درون شهری آن در حال حاضر با مشکل اساسی کمبود پارکینگ به خ صوص در بافت مرکزی مواجه ا ست، که این م سأله به عنوان یک مع ضل شهری بروز کرده ا ست.
این پژوهش با ا ستفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با هدف مکانیابی بهینه پارکینگ با استفاده از مدل AHP در محیط GIS در سطح شهر کرمانشاه تدوین گشته است. دیدگاه مورد استفاده در این پژوهش استفاده از کاربریهای جاذب سفر در سطح شهر کرمانشاه، به عنوان معیار تصمیمگیری در مدل AHP ا ست. در این پژوهش با در نظر گرفتن 14 معیار جذب سفر، پس از وزن دهی به معیارها، CR برابر صفر، یعنی بهترین حالت ممکن حاصل گردید. خروجی نرم افزار به صورت نقشه لکه گذاری شده، چند ناحیه در شهر را که بیشتر از سایر نواحی نیازمند پارکینگ هستند را شناسایی نمود.
.1 مقدمه
رشد سریع شهرنشینی در دهههای اخیر و افزایش تعداد وسایل نقلیه موتوری، معضل ترافیک در سطح معابر شهری را پدیدار کرده است. امروزه سیستم حملونقل شهری دارای اهمیت ویژهای است و باید به نحوی طراحی گردد که حداکثر کارایی را داشته باشد. بدین منظور در طراحی شهری باید به مدیریت ترافیک جاری و مدیریت ترافیک ساکن - وسایل نقلیه پارک شده - توجه گردد.
متأسفانه، در اغلب شهرهایی که بافت آنها شکل گرفته است، سرمایه گذاری در ایجاد و تسهیلات پارکینگ همگام با توسعه شبکه راهها انجام نشده و این عدم تعادل در سرمایه گذاری موجب ایجاد ترافیک در مراکز شهری شده است
در حال حاضر مکانیابی پارکینگ محلهای به صورت سنتی و با درنظر گرفتن تعداد کمی از پارامترهای مؤثر، از جمله قیمت زمین و مشکل آزاد سازی زمین صورت میگیرد که این امر باعث عدم کارایی مناسب پارکینگ میشود - روستایی و همکاران. - 165:1390 از اینرو لازم است در مکانیابی بهینه پارکینگها از سیستمهای جدیدی که توانایی تجزیه و تحلیل تعداد زیادی از پارامترها را به صورت هم زمان دارند استفاده شود
یکی از این سیستم ها، سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS است. GIS به طور ساده یعنی رویهم گذاری لایههای اطلاعاتی مربوط به یک مکان معین به منظور درک بهتر ویژگیهای آن مکان و ارتباط بین پدیده های آن
مکانیابی مراکز خدمات شهری یکی از کاربردهای GIS در مدیریت شهری است که میتوان از تواناییهای آن در مکانیابی کاربری پارکینگ استفاده نمود.
مسأله پارکینگ با افزایش ابعاد شهر نمایانتر میشود، اصولاً سرمایهگذاری در تسهیلات پارکینگ همگام با توسعه راهها انجام نشده است و این عدم تعادل در سرمایهگذاری منتهی به تراکم ترافیکی موجود شده است که همه روزه در بیشتر مراکز شهری با آن مواجه هستیم، شهر کرمانشاه نیز از این قاعده مستثنی نیست و در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد، این شهر از لحاظ برخورداری از پارکینگ عمومی دچار نارساییهایی است و مهمترین عواملی که نیاز به مکانیابی پارکینگ را برای این شهر ایجاب میکند، عرض کم معابر به خصوص در مناطق مرکزی شهر و ترافیک موجود در شهر است و این امر موجب آن گشته است که از طرحهای کاهش ترافیک از جمله طرح زوج و فرد تردد خودروها و نیز یک طرفه کردن عبور خوردوها در برخی معابر شهر استفاده گردد. پژوهش حاضر بر آن است که با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP در نرم افزار GIS به اولویت بندی مکانهای بهینه جهت احداث پارکینگ بپردازد.
با توجه به جمعیت 855638 نفری شهر کرمانشاه - مرکز آمار ایران، - 1390 و نیز کلانشهر بودن آن و پتانسیل جمعیت پذیری این شهر، بررسی وضعیت موجود شهر و ارائه راهبردهایی با در نظر گرفتن پاسخگویی به رشد آینده و تأمین توسعه پایدار امری ضروری به نظر میرسد. بنابر موارد مذکور، ضرورت پرداختن به مسأله پارکینگ، به عنوان یکی از نیازهای اساسی امروز شهرها در سیستم حمل و نقل میتواند چشماندازی امیدبخش در زمینه حل مشکلات مربوط به حملونقل، ترافیک و مدیریت شهری محسوب گردد چرا که با احداث پارکینگها در مکانهای مناسب - با در نظر گرفتن چندین معیار - و همچنین ارائه پیشنهادهایی در رابطه با به کار بردن انواع پارکینگ متناسب با نیاز منطقه و گنجایش آن، میتواند بار ترافیکی را در شهر تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است و هدف اصلی پژوهش، مکانیابی مناسب جهت احداث پارکینگ با استفاده از نرم افزار GIS است.
.2پیشینه تحقیق
- چمنی مقدم - - 1383 در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان مکانیابی و ساماندهی پارکینگهای عمومی منطقه 12 شهر تهران با استفاده از GIS به پراکنش پارکینگهای شهر تهران و میزان تقاضای پارکینگ در منطقه 12 پرداخته است و در نهایت میزان کمبود پارکینگ را بدست آورده و در دسترسیهای مناسب، پیشنهاد ایجاد پارکینگ داده است.
- کریمی و همکاران - - 1387، در مقالهای با عنوان مدلسازی مکانیابی پارکینگهای عمومی با استفاده از GIS با تأکید بر مقایسه روش وزندهی و تلفیق لایهها، به بررسی نقش پارکینگ در ترافیک شهری و نقش GIS در مکانیابی پارکینگها و روشهای مختلف وزن دهی برای مکانیابی پارکینگها پرداخته و در نهایت، روش وزن دهی Fuzzy AHP را مناسبترین روش وزندهی معرفی نموده است.
- قنبری و عسکر نایینی - - 1390 نیز در مقالهای تحت عنوان ارزیابی روشهای مختلف مکانیابی در مدیریت احداث پارکینگهای عمومی در مرکز تجاری اصفهان با استفاده از GIS پس از بررسی معیارهای مؤثر در مکانیابی پارکینگ و انتخاب روش تحلیل سلسله مراتب AHP به عنوان بهترین روش وزن دهی، به ترتیب 4 ناحیه برای احداث پارکینگ را مناسب یافتند.
- شهابی و برزگر - - 1390 نیز در پژوهشی، روشهای رتبهای وAHP را در مکانیابی پارکینگها در منطقه 15 تهران مورد مقایسه و ارزیابی قرار میدهد و پس از بررسی چهار سناریو، آنها را در سه کلاس مطلوبیت بالا، متوسط، و پایین تقسیم نموده و در نهایت با استفاده از روش وزندهی، مناسب ترین گزینه را انتخاب نمودهاند.
- حسینی لقب و همکاران - - 1391 در مقاله ای تحت عنوان تحلیل جغرافیایی بر وضعیت کاربری پارکینگ در شهر گناوه با استفاده از مدل AHP به برداشت اطلاعات میدانی از طریق پرسشنامه و سپس تحلیل این دادهها، در نرم افزار ARC GIS وزن دهی شده و سپس مکان مناسب برای احداث پارکینگ با استفاده از روش OWA فازی مشخص گردیده است.
.3 معرفی محدوده مورد مطالعه
شهر کرمانشاه نهمین شهر بزرگ ایران است و از لحاظ تقسیمات سیاسی مرکز استان کرمانشاه است و جمعیتی معادل 855638 نفر را دارا ا ست. م ساحت شهر به حدود 93389956 متر مربع میر سد و این ا ستان 1/5 در صد از م ساحت ایران و این شهر 23/2 درصد از مساحت استان را به خود اختصاص داده است - مهندسان مشاور طرح و آمایش، - 1384 و از نظر تقسیمبندی شهرداری به 6 منطقه تقسیم می شود. این شهر دارای اقلیم معتدل کوهستانی است. شهر کرمانشاه از شمال به کوه فرخشاد، از شمال غربی به کوه طاق بستان و از جنوب به سفید کوه منتهی میشود.
شکل شماره:1 موقعیت سیاسی شهر کرمانشاه در کشور
مأخذ: مهندسان مشاور طرح و آمایش، 1384 و ترسیم نگارنده
.4 مباحث نظری
.4-1 نظریههای مکانیابی
نظریه مکانیابی را فان تانون در سال1826 م در زمینه فعالیتهای کشاورزی ابداع نمود. سپس لانهارد در سالهای 1882 و1885 نظریه مکانیابی را در صنعت مطرح کرد ولی چهارچوب منظم و علمی این نظریه در مکانیابی صنعتی توسط آلفرد وبر آلمانی در سال 1909شکل گرفت. بعداً کریستالر و لوش در پیشرفت وگسترش آن در قالب نظریههای مکان مرکزی نقش مأثری ایفا کردند و در سالهای بعد هوور و ایزارد در ایالات متحده و پرو در فرانسه در نظریههای قطب رشد آن را توسعه و بسط دادند
.4-2 مدلهای مکانیابی در برنامهریزی شهری
برخی مدلهای مکان یابی که در برنامه ریزیها به ویژه برنامهریزی شهری کاربرد دارند عبارتند از:
.مدل سطح جاذبه
.مدل دایرهای یا شعاعی
.تکنیکهای آنالوگ
.تکنیکهای رگرسیون
.مدل اثر متقابل فضایی
.پتانسیل بازار
.محدوده های سطوح بازاری و یا خدماتی
