بخشی از مقاله
چکیده
رشیدرضا از شاگردان محمد عبده است که در عین فعالیت هاي سیاسی به نظریه پردازي و تفسیر قرآن کریم هم پرداخته است. مطالعه آثار وي به ویژه تفسیر المنار نشان می دهد او در برخی مباحث چون حکومت اسلامی، خلافت و... نظریه هایی ارائه داده است. در حوزه علوم انسانی و اسلامی نیز با توجه به تخصص وي در ادب، حدیث، تفسیر و تاریخ نظریات منحصر به فردي دارد.
پژوهش حاضر با توجه به اهمیت علوم انسانی و نظریاتی که صاحب نظران در این حوزه ارائه داده اند به منظور ارائه دیدگاه رشیدرضا با روش توصیفی تحلیلی و گاه تطبیق و مقایسه دیدگاه رشیدرضا با دیدگاه رایج به مسأله علوم انسانی در تفسیر المنار می پردازد. یافته هاي حاصله نشان می دهد به دلیل آگاهی رشیدرضا به علوم اسلامی در تفسیر برخی آیات وي از تفسیر آیه فاصله گرفته و به مباحثی در حوزه علوم انسانی و اسلامی پرداخته است.
بیان مسأله
محمد رشید رضا که از بهترین شاگردان عبده به شمار میآمد، نکات برجسته درس را یادداشت و سپس به استاد عرضه میکرد و اگر استاد ملاحظاتی داشت انجام میداد و آن گاه در مجله »المنار« به نشر سپرده میشد. وي صاحب تفسیر و مجله پراهمیت المنار است که حدود 25 سال منتشر شده، با توجه به نظارت پیوسته محمد عبده بر نوشتههاي رشید رضا و با توجه به جمله معروف او در حق رشید رضا:
»صاحب المنار، ترجمان افکاري.«، صاحب المنار، تفسیر کننده اندیشههاي من است.این تفسیر در میان تفسیرهاي قرآن کریم داراي رویکردي سیاسی، اجتماعی و تربیتی است که مؤلف آن به مفسري مجدد با روش تفسیري نوینی شهرت دارد و یکی از پیشگامان و متفکران حرکت اسلامی معاصر است. بنابراین تکرار مکررات فراوانی که در سایر تفاسیر ملاحظه میشود، در این تفسیر جایی ندارد و در بسیاري از موارد، مباحثی نو و تازه عرضه می دارند.
این مقاله درصدد است با روش توصیفی-تحلیلی و با نگاه ویژه به تفسیر المنار ضمن معرفی این تفسیر و صاحب آن به سؤالات زیر پاسخ گوید:
1. تعریف علوم انسانی چیست به چه علومی علوم انسانی گفته می شود؟
2. دیدگاه رشیدرضا پیرامون علوم انسانی چیست؟
3. علم سیاست،تاریخ و... چگونه در تفسیر المنار خود نمایی می کند؟
4. تأثیر رویکرد عقل و اجتماعی در تفسیر المنارچگونه است؟
معرفی رشیدرضا و تفسیر المنار
» محمد رشید رضا بن علی رضا بن محمد« در سال 1282 ه. ق در قلمون طرابلس، واقع در لبنان به دنیا آمد. دوره ابتدایی را در زادگاه خویش آموخت.
آنگاه به طرابلس رفت و آنجا نزد شیوخ آن دیار، در مدرسه ملی اسلامی که ازمدارس پیشرو زمان بود، درس آموخت و سپس دریکی از مدارس دولت عثمانی، تحصیلات خود را به پایان برد و برکرسی استادى نشست. او درسال 1920م. به ریاست کنگره ملی سورى در دمشق برگزیده شد ودرسال 1921 به عنوان عضو هیأت نمایندگی سوریه و فلسطین براى اعتراض به قیمومیت انگلستان و فرانسه به جامعه ملل سفر کرد - لوشسکی، بی تا:. - 362زمانی که رشید رضا در سوریه، مشغول تدریس و تبلیغ بود، نسخه اى از - عروة الوثقی - سید جمال و عبده به دست او رسید ومسیر زندگی او را تغییر داد.
ازاین پس براى رسیدن به محضر سید جمال و عبده لحظه شمارى می کرد تا این که در رجب 1315 درمصر به دیدار عبده نائل گردید.
