بخشی از مقاله
چکیده
در قرآن کریم دو دسته از آیات وجود دارد که که بر اصل قصاص دلالت می کنند. دسته اول آیاتی است که به اصل مقابله مثل به صورت کلی دلالت دارند که یکی از مصادیق آن مقابله به مثل در امور کیفري و جنایی است. - و جزاء سیئه سیئه مثلها- فمناعتدي علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدي علیکم - دسته دوم آیاتی که مستقلاً به خود مسئله قصاص مربوط می شود و در آن ها قصاص نفس و اطراف و جراحات و همچنین فلسفه قصاص مطرح شده است.
این مقاله با محور قراردادن آیات دسته اي دوم - صدو هفتاد و هشتم و صدو هفتاد و نهم سوره بقره - به بررسی مسئله حیات بخشِ تشریع و فلسفه قصاص پرداخته است برآیند این تحقیق نشان می دهد که تشریع مجازات قصاص در نظام حقوقی قرآن یک گام بسیار مهم در ایجاد یک نظام کیفري عادلانه بود آن هم در عصري که به علت کشته شدن یک انسان، جنگ و خون ریزي بی رحمانه صورت می گرفت و بجاي کشتن قاتل، دو یا چند نفر و حتی قبیله و طایفه اي را می کشتند. قرآن کریم با تشریع قصاص، عادلانه ترین راه را ارائه کرد و با اثبات قصاص از کشته شدن انسان هاي بی گناه جلوگیري کرده و ولیدم را مخیر نمود میان قصاص، عفو و گرفتن دیه.
فلسفه و حکمت قصاص براي حفظ یکی از مهم ترین حقوق انسانی، یعنی حق حیات تشریع شده است و حکایت از کمال توجه و نهایت ارج گذاردن به جان آدمی است. بر اساس آموزه هاي قرآنی کشتن یک انسان از روي ظلم و تعدي به منزله کشتن تمام انسان ها است، همان گونه که احیاي یک انسان به منزله احیاي همه انسانهاست.
تشریع قصاص بمعنی انتقام جویی نیست و به منظور پیش گیري از تکرار ظلم و ستم بر اجتماع است و هدف آن عدالت خواهی و حمایت از سایر افراد بی گناه می باشد. قصاص در عین حال که به گذشته، یعنی به جرم و استحقاق مجرم و تحقّق عدالت توجه دارد آینده را نیز کاملاً مورد توجه قرار میدهد و به عنوان کارآمدترین شیوه براي جلوگیري از وقوع جرایم علیه تمامیت جسمانی افراد عمل میکند.
روزنه
این مقاله با محور قرار دادن آیات صدو هفتاد و هشتم و صد و هفتاد و نهم سوره بقره به بررسی مسأله تشریع قصاص و فلسفه آن پرداخته است: ابتدا مفهوم شناسی لغات و پیشینه قصاص در ادیان گذشته مورد بررسی قرار گرفته سپس مشروعیت قصاص در قرآن کریم و نکات مطرح در آیه مورد نظر به بحث گرفته شده و به دنبال آن فلسفه و حکمت قصاص که قرآن آن را مایه حیات انسان و جامعه می داند به بوته بررسی قرار گرفته است و در پایان چند شبهه عمده که در مورد مجازات قصاص مطرح است نقد و بررسی گردیده است.
- 1 مفهوم شناسی
- 1-1 قصاص در لغت
قصاص در لغت به دو معنی آمده است است:
الف: بمعنی مقابله بمثل و دنبال کردن یک کار و اثر است قصاص، مقابله بمثل در جنایت عمدى است. قصاص را از آن جهت قصاص گویند که در تعقیب جنایت و در پی آنست
قصاص تتبع و دنبال کردن اثر است، چنان که مادر موسی به خواهر وي گفت: - قُصه - »قصص«11/؛ یعنی او را پیگیري کن. قصاص یا انتقام و قَود، پیگیر خون مقتول شدن است
ب: بمعنی مساوات است.
قصاص در لغت به معناي مقاصه ولی مقتول، نسبت به قاتل یا مقاصه مجروح نسبت به جانی است که این مقاصه در ابتدا به معناي مساوات قاتل و مقتول یا جانی و مجروح در قتل یا جراحت بوده و سپس استعمال آن در هر مساواتی عمومیت یافته است
در جمع میان این دو معانی میتوان گفت هر دو نزدیک بههم و به نوعی به یک معنی بر می گردد. چهآن که هدف از پی گیري و دنبال نمودن قاتل براي اجراي قصاص برپاي قسط و عدل است که همان مساوات میان افراد جامعه است
