بخشی از مقاله
چکیده
یکی از روش های موثر به منظور رهایی از تنگناها و بحران هایی که ناشی از روند توسعه ی اقتصادی و اجتماعی هستند، نحوه ی استفاده ی به جا و شایسته از سرمایه های انسانی است. از سوی دیگر در دنیای پر از رقابت امروز بسیاری از شرکتها، مدیریت HSE را به عنوان جز جدایی ناپذیر و ضروری سازمان خود دانسته اند. بنابراین، مالحظه همزمان موضوعات بهداشت، ایمنی و محیط زیست، عالوه بر حذف فعالیت های موازی به 1 دلیل ایجاد تعادل فنی و اقتصادی سبب سهولت در افزایش بهره وری و توسعه پایدار نیز می گردد.
با توجه به وجود رابطه معنی دار بین رضایت شغلی با عملکرد HSE کارکنان، هر چه در یک سازمان به شاخص های رضایت شغلی کارکنان توجه بیشتری مبذول گردد، عملکرد HSE کارکنان بهتر خواهد شد. بنابراین هدف ما در این پژوهش، بررسی عملکرد فاکتور ایمنی از HSE، در رضایت شغلی کارکنان یک سازمان است. بدین منظور، ابتدا به بررسی کلی این موضوع پرداخته و سپس برخی از مقاالت ارائه شده در این زمینه را مورد بررسی قرار میدهیم.
.1 مقدمه
سرمایه انسانی به عنوان یکی از مهمترین سرمایه ها و ارکان هر سازمانی است. چرا که حیات یک سازمان وابستگی زیادی به مهارتها و آگاهیهای مختلف کارکنان دارد و با بهینه شدن این مهارتها، قابلیت سازگاری سازمان با محیط نیز بیشتر میشود . بنابراین، آموزش منابع انسانی در ایجاد دانش و مهارتهای ویژه نقش به سزایی دارد و از سوی دیگر باعث میشود که افراد در ارتقاء سطح کارآیی و اثر بخشی سازمان سهیم باشند و خود را با فشارهای متغیر محیطی وفق دهند.
مفاهیمی مانند استرس شغلی و رضایت شغلی در دنیای متغیر و رقابتی کنونی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا در صورت توجه خاص به این مفاهیم در دنیای حاضر، میتوان از بقیه سازمانهای رقیب، از نظر پتانسیل و عملکرد و رضایت، سبقت گرفت. امروزه صنایع مختلف نقش انکارناپذیری را در ارتقا و رشد اقتصادی و تولید جوامع ایفا می کنند. در مقابل صنایع بزرگی مانند شرکتهای تولید خودرو، صنایع متوسط و کوچکی نیز وجود دارند که سهم زیادی از فعالیت های تولیدی و اقتصادی را به خود اختصاص داده اند.
در صنایع متوسط و کوچک به دلیل وجود دالیل مختلفی نظیر مسائل مالی، هزینه ای و نوسانات بازار، گاهی اوقات موضوع ایمنی و سالمت کارکنان مورد غفلت قرار میگیرد . بنابراین، رضایت از شغل از جمله مهمترین فاکتورها در جهت اجرا و عملکرد بهتر و در نتیجه افزایش بهره وری و سودآوری سازمان میباشد .به عالوه، رضایت شغلی در کاهش حوادث و صدمات 2 ناشی از کار نیز نقش حائز اهمیتی است و ضمن حفظ سالمت نیروی انسانی، هزینه های ناشی از حوادث و صدمات را نیز کاهش می دهد .
در نتیجه، انگیزه کارکنان افزایش یافته و بهبود عملکرد کارکنان، تاثیر به سزایی در خروجی کیفیت سازمان خواهدگذاشت. براساس تحقیقی صورت گرفته در فنالند ، کارکنانی که رضایت شغلی کمتری دارند، بیشتر دچار حادثه شده و یا با حادثه با شدت بیشتر روبرو میشوند.]1[ به منظور سوق دادن جامعه به سوی ارزش های اجتماعی متعالی، شناخت آگاهی ها، نگرشها و رفتارهای اجتماعی ضروری است.
از جمله این موارد میتوان به رضایت شغلی، کار و رابطه فرد با سازمان و عملکرد کارکنان اشاره کرد.]2[ رضایت شغلی، در واقع نگرش کلی انسان ها نسبت به شغلشان و نتیجه ای از باورهای مثبت و منفی فرد نسبت به ابعاد کارش است. رضایت شغلی را به عنوان عاملی روانی شناخته شده و نوعی سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال می باشد. به عبارت دیگر، اگر شغل مورد نظر لذت مطلوب را به فرد بدهد، در این حالت فرد از شغلش راضی است. ولی اگر شغل مورد نظر رضایت و لذت مطلوب را به فرد ندهد، در این حالت فرد از شغل خود راضی نبوده و درصدد تغییر آن بر می آید .]3[
در صورت وجود سازگاری بین توقع و انتظارات انسان با پاداشهایی که به واسطه کار به دست می آورد، رضایت شغلی حاصل خواهدشد. رضایت شغلی مجموع نگرشهای مثبت فرد نسبت به شغلش بوده و به معنای دوست داشتن وظایف شغلی و شرایطی است که اشتغال در آن انجام می گیرد. به طور کلی میتوان گفت که رضایت شغلی از چالش برانگیزترین مفاهیم سازمانی و پایۀ بسیاری از سیاست ها و خط مشیهای مدیریت برای افزایش بهره وری و کارآیی سازمان میباشد. از طرفی، در دنیای پر رقابت امروز بسیاری از سازمان ها پی برده اند که باید مدیریت HSE را جز جدایی ناپذیر و ضروری خود قرار داده و به آن همانقدر اهمیت و بها دهند که به دیگر مدیریتهای سازمان می دهند.]2[
بنابراین، هدف ما در این مقاله، ابتدا بررسی کلی مفهوم رضایت از شغل بوده و ابتدا اهمیت این موضوع را بررسی می کنیم. سپس، به بیان اهمیت مدیریت HSE در این زمینه می پردازیم و برای این موضوع، اثر عملکردی ایمنی و استرس شغلی را در فراهم آوردن رضایت شغلی بررسی می کنیم. سپس به بررسی برخی مقاالت تحقیقاتی در این زمینه می پردازیم. در نهایت نیز به بحث در مورد کاربرد مدیریت HSE در ایران پرداخته و نتیجه گیری میکنیم.
.2 رضایت شغلی کارکنان در سازمان های مختلف
رضایت شغلی معموال به واکنش های موثر کارکنان به شغلشان، براساس عوامل مختلف گفته می شود. مطالعه در مورد رضایت شغلی دارای سابقه طوالنی است به طوری که از زمان هرزبرگ مفهوم رضایت شغلی به صورت چشم گیری مورد چالش قرار گرفته است. با این حال، این مفهوم، همچنان مبهم است. رضایت شغلی شاخصی از بهداشت و سالمتی فردی و کاری است و در زمره مهمترین ابعاد نگرشهای شغلی و حرفه ای قرار دارد که ماهیتی رفتاری، شناختی و عاطفی دارد.]4[ در مدلهای سنتی، رضایت شغلی متأثر از احساسات افراد نسبت به شغلشان میباشد .
در این مدل ها رضایت یا عدم رضایت از شغل به ماهیت شغل محدود نمی شود، بلکه انتظاراتی که افراد از شغل خود دارند نیز بر روی رضایت تأثیرگذار خواهد بود .همچنین نظریه مازلو، رضایت شغلی از دیدگاه پاسخ به نیازها مورد توجه قرار گرفته است؛ اما 3 این دیدگاه نیز بیشتر بر روی نیازهای زمینه ای تأکید داشته و در خصوص فرآیندهای شناختی اظهارنظر نکرده است.]1[
مطالعات زیادی به بررسی ارتباط بین سالمت روان و تنش های شغلی با رضایت پرداخته اند. در این زمینه فرضیه های گوناگون مرتبط با رضایت شغلی و سالمت عمومی نیز بررسی شده و ارتباط منفی رضایت شغلی با سطح سالمت عمومی، به اثبات رسیده است.]5[ از لحاظ نظری، رابطه میان استرس شغلی با رضایت شغلی به این مسئله بازمی گردد که شرایط استرس آور برای افراد، در درجه اول تضعیف انرژی روانی-عاطفی و سپس این تضعیف انرژی - عاطفی ، به تدریج زمینه کاهش رضایت شغلی را فراهم میسازد.]4[
با گسترش صنایع و فعالیت افراد در آنها، بروز تنش، اضطراب و سایر مسائل مربوط به سالمت روان نیز گسترش یافته و متخصصان بایستی در کنار بررسی و کنترل سایر آالینده های شغلی، به این عوامل نیز جهت هر چه ایمنتر شدن محیط های کاری توجه نمایند. نیروی انسانی انگیخته شده برای انجام وظایف شغلی، خود مهم ترین عامل بهره وری است که ایجاد رضایت شغلی و سالمت روحی و جسمی در فراهم آوردن آن مؤثر است. برای رسیدن به این هدف و کاهش استرس در کارکنان، توجه به برآوردن نیازهای شغلی آنها در محیط کار ضروری است و تنها مدیرانی در این زمینه موفقند که فضای روانی مناسبی درون سازمان بوجود آورده باشند .از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سالمت روانی کارکنان به اندازه تولید و بهره وری مورد تاکید قرار گیرد.]6[
