مقاله فضای مجازی و تأثیر پدافند غیر عامل

بخشی از مقاله

چکیده

فضای سایبر یا مجازی محیط الکترونیکی واقعی است که ارتباطات انسانی به شیوه ای سریع، فراتر از مرزهای جغرافیایی و با ابزار خاص خود، در آن زنده و مستقیم روی می دهد. قید واقعی بودن مانع از این است که تصور شود مجازی بودن این فضا به معنای غیر واقعی بودن آن است؛ چرا که در این فضا نیز همان ویژگی های تعاملات انسانی در دنیای خارج مانند مسئولیت وجود دارد.

فضای سایبر در واقع یک محیط است که در آن مجموعه ای از ارتباطات صورت می گیرد، گرچه ممکن است در همه حال بر خط نباشد ولی زنده و واقعی و مستقیم است. از این رو توجه به امنیت در فضای سایبر اهمیت بالایی دارد. پدافند غیر عامل به عنوان نوعی دفاع غیر نظامی که به جنگ افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات جلوگیری نمود و یا میزان آن را به حداقل ممکن کاهش داد، راهکار مناسبی در جهت فراهم نمودن امنیت در فضای سایبر محسوب می شود. در این مقاله به بررسی تأثیر پدافند غیر عامل بر موضوع امنیت فضای مجازی پرداخته می شود.

.1 مقدمه

بهترین ویژگی شبکه های رایانه ای اشتراک منابع سخت افزاری و نرم افزاری و دستیابی سریع و آسان به اطلاعات است. کنترل دستیابی و نحوه ی استفاده از منابعی که به اشتراک گذاشته شده اند، از مهم ترین اهداف یک نظام امنیتی در شبکه می باشد. با گسترش شبکه های رایانه ای نگرش نسبت به امنیت اطلاعات و سایر منابع به اشتراک گذاشته شده وارد مرحله جدید گردیده است

امروزه تهدیدات جدید در قالب جنگ نرم متوجه افراد، جامعه، نظام سیاسی و حکومت است که بدون استفاده از شیوه ها و تجهیزات نظامی با پیچیده ترین روش ها و به کمک ابزار های جدید مانند ماهواره و اینترنت به تخریب و تهدید جامعه می پردازد. از این رو موضوع پدافند غیر عامل با هدف جلوگیری و یا کاهش این خسارات لازم است در تمامی زیر ساخت های کلیدی و مراکز مهم مورد توجه قرار گیرد. با توجه به اینکه میزان جنگ سخت در میان دولت ها و ملت ها رو به کاهش است و با توجه به بروز شیوه های جدید تهدید در میان ملت ها و دولت ها در قالب جنگ نرم، لازم است ضمن حفظ آمادگی در مقابل جنگ های نظامی به بررسی وضعیت جدید نیز پرداخته شود

در این مقاله در ابتدا مفاهیم پایه در فضای سایبر بررسی شده و سپس موضوع پدافند غیر عامل و نقش آن در ایجاد امنیت در فضای سایبر مطرح می گردد.

.2 پیشینه تحقیق

با توجه به اهمیت موضوع امنیت فضای سایبر در همه زمینه ها و نقش پدافند غیر عامل در این رابطه، تحقیقات بسیاری در ارتباط با این موضوعات انجام شده است. به عنوان مثال در [3] موضوع تأثیر امنیت سایبری بر موسسات تجاری مورد بررسی قرار گرفته است.

سازمان پدافند غیر عامل در [4] موضوع پدافند غیر عامل را بررسی نموده و به طور کلی اقدامات و اصول آن را بیان نموده است. مسئله جرایم سایبری، چالش های مبارزه با آن، راهبردهای ضد جرایم، رویکردهای قانون گذاری و واکنش های حقوقی در [5] بررسی شده است.

.3 امنیت اطلاعات:

امنیت اطلاعات به حفاظت از اطلاعات و به حداقل رساندن خطر افشای اطلاعات در بخش های غیر مجاز اشاره دارد. امنیت اطلاعات مجموعه از ابزار ها برای جلوگیری از سرقت، حمله، جنایت، جاسوسی و خرابکاری و علم مطالعه روش های حفاظت از داده ها در رایانه ها و نظام های ارتباطی در برابر دسترسی و تغییرات غیر مجاز است

.4 فضای سایبر:

فضای سایبر یا همان سایبر اسپیس عبارتی است که در دنیای اینترنت، رسانه و ارتباطات بسیار شنیده شده است. فضای سایبر در معنا مجموعه ای از ارتباطات انسان ها از طریق کامپیوتر و وسایل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی است. فضای سایبر مشتق شده است از لغت یونانی Kybernetes به معنای سکاندار یا راهنما که اولین بار توسط نوربرت وینر در سال 1948 استفاده شده است

سایبر پیشوندی است برای توصیف یک شخص، یک شی، یک ایده و یا یک فضا که مربوط به دنیای کامپیوتر و اطلاعات است. در طی توسعه ی اینترنت واژه های ترکیبی بسیاری مانند فضای سایبر، شهروند سایبر، فرهنگ سایبر و ... به وجود آمده است 

.5 امنیت و فضای سایبر:

امنیت فضای سایبر به دلیل اتکای بیش از حد تمامی بازیگران سیاسی آن، بی تردید مقوله ای استراتژیک قلمداد می شود و به همین دلیل است که در ارزیابی از تهدیدات امنیتی ملی و بین المللی مفهوم امنیتی فضای سایبر وارد اسناد پایه ای امنیت شده است

به طور کل امنیت شامل سه عضو پایه ای می گردد: محرمانگی، یکپارچه گی و در دسترس بودن [9] محرمانگی به این معنا که داده هایی که در فضای سایبری در حال انتقال هستند توسط مهاجمین خوانده نشوند در غیر این صورت محرمانه بودن آنها نقض می گردد. یکپارچگی به این معنا که در حین انتقال داده ها در فضای سایبری اطلاعات توسط مهاجمین دستکاری و تغییر داده نشود و منظور از دسترس بودن این است که مهاجمان نتوانند با استفاده از حملات، منابع اطلاعاتی را از سرویس دهی به دیگران باز دارند تا تبادل اطلاعات به درستی انجام شود.

برقراری امنیت در فضا سایبر با توجه به ماهیت آن کار دشواری است. به همین دلیل از فضای سایبر می توان مانند ابزار های جنگ متعارف برای حمله به تشکیلات دولتی، نهادهای مالی، زیرساخت های انرژی و حمل و نقل ملی استفاده کرد. باید توجه کرد که ناامنی در فضای سایبری صرفاً شامل ناامنی در سیستم های اطلاعاتی نیست بلکه شامل زیر ساخت هایی می شود که به نحوی با فناوری اطلاعات در ارتباط اند. زمانی که هدف گروه های معاند از بین بردن زیر ساخت ها یا جاسوسی باشد حملات سایبری بهترین نوع حمله محسوب می شوند. همچنین پنهان بودن حملات سایبری و عدم شناسایی قطعی مهاجم خود انگیزه ای برای استفاده از این نوع حملات است 

.6 جنگ نرم :

جنگ نرم نوعی چالش و درگیری بین کشور ها است که در حوزه ی سخت افزاری و تسهیلات نظامی قرار نمی گیرد بلکه در حوزه محتواها و برنامه ها و نرم افزار ها قرار می گیرد که عمدتاً از جنس رسانه ها است. بنابراین هر گونه تقابل میان کشور هایی که با هم رقابت یا دشمنی دارند و در آن از ابزار های رسانه ای، ابزار های سایبری و نرم افزاری استفاده می شود، در دنیا به عنوان جنگ نرم تلقی می گردد. هدف اصلی این نوع جنگ تأثیر گذاری بر افکار عمومی کشور های هدف و به هم زدن سیستم اطلاع رسانی داخلی کشور های مورد نظر است. جنگ نرم در تمام طول تاریخ وجود داشته و حتی زمانیکه ابزاهای تکنولوژیکی مثل رادیو، تلویزیون و ماهواره نبوده اند جنگ نرم در چار چوب جنگ افکار و جنگ روانی وجود داشته است

.7 جنگ نرم در فضای سایبری: الف - نشانه شناسی جنگ نرم:

جنگ نرم انعکاس قدرت نرم در محیط تنازع منطقه ای و بین المللی است. جلوه های تعارض میان کنشگران به میزان زیادی متأثر از ماهیت قدرت در عرصه سیاست جهانی است. در شرایطی که مؤلفه های قدرت بخش کشور ها مبتنی بر منابع مادی، نظامی و اقتصادی است، جلوه های تعارض میان کنشگران نیز بر اساس مؤلفه های دیپلماسی، تهدید، اجبار و جنگ سخت خواهد بود. اما در صورتی که مؤلفه های قدرت بخش کشور ها بر اساس قدرت نرم و بهره گیری از توانایی جذب و امتناع دیگران برای دست یابی به اهداف مطلوب باشد، در نتیجه نشانه های رفتاری تعارض میان کنشگران مبتنی بر جلوه های نرم افزاری مانند دیپلماسی عمومی و جنگ رسانه ای خواهد بود.

ب - تصویر سازی در جنگ نرم:

ماهیت فناوری های اطلاعات و ارتباطات به گونه ای است که این فناوری به یکی از ضرورت های زندگی بشر مبدل گشته، همه گیر و فراگیر شده است. به همین دلیل تشخیص مرز میان اطلاعات درست و نادرست دشوار و گاهی اوقات غیر ممکن می گردد. بنابراین جنگ اطلاعاتی، با کمک گرفتن از فناوری اطلاعات، امکان تحریف واقعیت ها را افزایش می دهد.

پدافند:

پدافند در مفهوم کلی، دفع، نفی کردن و یا کاهش تأثی اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف خودی است. پدافند به دو بخش تقسیم می گردد: عامل و غیر عامل پدافند عامل: عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن و به کارگیری جنگ افزار های مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی وی می باشدیا عبارتست از به کارگیری مستقیم جنگ افزار، به منظور خنثی نمودن و یا کاهش اثرات عملیات خصمانه ی هوایی، زمینی، دریایی، نفوذی، خرابکارانه و عملیات تروریستی دشمن بر روی اهداف مورد نظر می باشد

پدافند غیرعامل: به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم بکارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی بر تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری نمود و یا میزان خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد [11] یا مجموعه اقدامات غیر مسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها و تاسیسات، تجهیزات و شریان های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن می گردد

مجموعه روش هایی که دشمن در جنگ نرم از آن استفاده می کند: -1 روش هایی که موجب تغییر در بینش افراد می شود و در نظام فکری و اعتقادی آنها دگرگونی ایجاد می کند. -2 روش هایی که موجب دگرگونی در گرایش های دینی و ملی افراد می شود. -3 روش هایی که موجب تغییر در کنش و رفتار افراد جامعه می شود که بارز ترین نمود آن توسعه و ترویج فساد و بی بند و باری، گسترش فحشا، ابتذال و ... است. در راستای مقابله با جنگ نرم امکان استفاده از پدافند غیر عامل کاملاً میسر است. پدافند غیر عامل یا مدیریت جامع بحران در عرصه دفاع و در مواجهه با جنگ نرم، از انعطاف و سیالیت لازم برخوردار بوده و به مسائلی می پردازد که موجب کاهش صدمات و شکاف ها در باور های نیک افراد جامعه در حین جنگ و پس از آن خواهد شد.

نقش پدافند در جنگ نرم

روش های پدافند غیر عامل جنگ نرم باید تضمین کننده موارد زیر باشد: -1 اطلاع رسانی برای ایجاد آمادگی دائمی در مردم -2 جلب اعتماد عمومی به منابع اطلاع رسانی داخلی -3 تمرکز زدایی و توزیع مراکز اطلاع رسانی برای ارائه کمک های اولیه جنگ نرم -4 مقاوم سازی فکری مردم برای کاهش خسارت جنگ نرم -5 ایجاد سوء ظن دائمی نسبت به دشمن -6 تقویت اعتماد به نفس مردم به داشته های فرهنگی و ملی خود -7 تقویت مسئولیت پذیری نسبت به سرنوشت کشور.

به طور کلی باید عنوان داشت پدافند غیر عامل باید بتواند در مقابل اقدامات شناسایی و تهاجمی دشمن مقاومت نموده و باعث بروز گزینه های زیر شود: -1 کاهش آسیب پذیری های زیر ساخت های حیاتی و حساس در بخش فرهنگی و تبلیغاتی -2 پایداری ملی و کاهش آسیب پذیری -3 مقاوم سازی ساختار فرهنگی کشور -4 مدیریت بحران دفاعی، عملیات فرهنگی و روان -5 فرهنگ سازی ملی در مورد پدافند غیر عامل-6 ساماندهی توانمندی های فرهنگی- تبلیغاتی پراکنده در راستای اهداف دفاعی

.8 جنگ هوشمند و نقش پدافند غیر عامل

جنگ هوشمند ترکیبی از جنگ نرم و سخت است. در این نوع نبرد نخست حملات جنگ نرم در سایه ایجاد وحشت از تهاجم نظامی انجام می شود. هدف از جنگ نرم در این حالت ترساندن مردم، منفعل کردن یکپارچگی ملی و تشویق به سازش است.