بخشی از مقاله
چکیده
بحث از عوامل استحکام نهاد خانواده و عواملی که آن را سست می کنند ضروری است، زیرا تهاجم فرهنگی و پیشرفت های علمی در کنار عواملی دیگر سبک زندگی اسلامی را در وجوه مختلف ، از جمله خانواده با مشکل مواجه نموده ، از این رو بیان راهکارهای استحکام نهاد خانواده ، ضروری هستند.خانواده اولین ومهم ترین واساسی ترین نظام اجتماعی است که بشر با آن در ارتباط است ونیاز های یک خانواده در درجه ی اول همان نیازهای مذهبی ودر درجه ی دوم نیازهای روحی وروانی همچون مهرورزی،مودت،همدلی که ارتباط مستقیمی با نیازهای مذهبی دارد ودر درجه ی سوم نیاز های اقتصادی است.
جنبه های سه گانه نشان دهنده تاثیر ایمان در تقویت بنیان خانواده واز بین بردن تهدیدات آن است. تقویت باورهای دینی و سبک زندگی مطلوب اسلامی با استفاده از شیوه های خوب و زیبا و نشان دادن چهره زیبا از دین ضروری می نماید. گذشته از آن که انجام کارهایی، همچون زینت و آراستگی زوجین، وفاداری، صداقت و..در استحکام نهاد خانواده مؤثر هستند، آرزوی خوبی ها برای خانواده در استحکام نهاد خانواده تأثیر گذار است، از همین رو به دعای خوب برای اعضای خانواده تشویق شده است، زیرا در ایجاد محبت نقش بسزا دارد.
متون اسلامی ، عوامل تضعیف بنیاد خانواده و عوامل استحکام آن بیش از تشکیل خانواده را مد نظر قرار داده اند که مؤید دشوار بودن استحکام نهاد خانواده است.با توجه به نقش تأثیر گذار ساده زیستی ، پرهیز از چشم هم چشمی ، عفت زن و مرد و.. در استحکام نهاد خانواده ، پرهیز از تجمل گرایی و برنامه های مخرب کانال های ماهواره ای ضروری است.
.1 مقدمه:
با توجه به تغییر شیوه زندگی که به دلیل پیشرفت های علمی و تهاجم فرهنگی حادث شده ، شیوه های سنتی از جمله شیوه و سبک زندگی اسلامی دستخوش تغییر واقع شده و همه حوزه های جامعه و زندگی ، از جمله خانواده را با مشکل مواجه کرده ، از این رو برای مقابله با مشکل یاد شده بیان عوامل استحکام خانواده از نگاه قرآن وحدیث وهم چنین آسیب های موجود در عصر جدید وراهکارهای اسلام برای برون رفت از این مشکل ضروری می نماید.
گرچه تحقیق های پراکنده ای پیرامون برخی از عوامل استحکام نهاد خانواده انجام شده و در منابع اسلامی اشاره هایی به آن صورت گرفته، اما تحقیق مستقل و بایسته ای که عوامل استحکام نهاد خانواده و عوامل تضعیف کننده آن را دربر داشته باشد، وجود ندارد، از این رو تحقیق حاضر که با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده به این امر اختصاص یافته تا به پرسش هایی ، مانند:»عوامل استحکام نهاد خانواده از دیدگاه اسلام کدام هستند؟«،» از دیدگاه اسلامی چه عواملی نهاد خانواده را سست می کنند؟« ، » ایمان و سبک زندگی اسلامی چه نقشی در استحکام نهاد خانواده دارند.؟« و...پاسخ گوید.
.2مفهوم خانواده
خانواده مهم ترین زیر بنای نظام اجتماعی بشری است ومنبع ومنشاءپیدایش همه ی کنش ها و واکنش های انسان در برخورد با نظام های دیگر است.اما خانواده چیست؟آیا مفهوم عام یا خاص آن مد نظر شارع است؟خانواده از نظر عرف عبارت است از: زن، فرزندان و خویشاوندان مرد و زن ودر اصطلاح شرعی، خانواده جماعت و گروهی هستند که زیربنای جامعه را تشکیل می دهند، بنای آن بر روابط همسری بین زن و مرد استوار است و پیامد آن فرزندانی است که به وجود می آیند.
کلمه » الاسره « در لغت خانواده و خویشان مرد است از سوی دیگر، این کلمه به معنای زره سخت و محکم نیز به کار رفته است از این رو خانواده خویشانِ نزدیک همچون زرهی هستند که خود را با آنان نگه داشته و به پشتیبانی آنان خود را حفظ می کنند.این کلمه در قرآن به کار نرفته اما کلمه »اهل«که گاهی مفهوم خانواده وگاهی مفهوم همسر را می دهددر قرآن به کاررفته است
خانواده از نظر کارکرد، ساخت، روابط اعضا، شیوه ی معیشت و اقتدار، انواع مختلفی به خود دیده و به اشکال متنوعی درآمده است،در یک تقسیم بندی کلی می توانیم خانواده را به دسته های مختلفی تقسیم کنیم که در ذیل به آنها اشاره می شود.
الف - خانواده از نظر کاربرد:-1خانواده ی زیستی: گروه متشکل از پدر و مادر و فرزندان -2خانواده آماری: افرادی که با هم در زیر یک سقف زندگی میکنند و دور یک سفره غذا میخورند و اقتصاد مشترک دارند.
ب - خانواده از نظر کارکرد:ا-خانواده جهت یابی: خانوادهای که کودک در آن به دنیا میآید و بزرگ میشود و گرایشها و سوگریهای خود را از آن کسب میکند.-2خانواده فرزندزایی: خانوادهای که زن و شوهر و فرزندان آنان تشکیل میشود و کارکرد اصلی آن تولیدمثل است.
ج - خانواده از نظر شیوه معیشت:-1خانواده شهری -2خانواده روستایی -3خانواده عشایری
د - خانواده از نظر ساخت:-1خانواده ی هسته ای: خانوادهای است مرکب از یک زن و یک مرد با تعدادی فرزندان ازدواج نکرده. در خانواده هستهای حداکثر دو نسل وجود دارد و از نظر قدرت تصمیمگیری ممکن است مستقل، نیمه مستقل و وابسته به شبکه خویشاوندی و خانواده گسترده باشد.
-2خانواده ی گسترده: خانوادهای است که از یک زن و مرد اصلی، فرزندان ازدواج کرده و نکردهٔ آنان، همسر و کودکان فرزندان ازدواج کرده و خویشاوندان و وابستگان دیگر تشکیل میشود.
-3خانواده ی با ملحقات: ونهای از خانواده هستهای است که یک یا چند نفر از خویشاوندان زن یا شوهر با اعضای آن زندگی میکنند. از نظر اقتدار داخل خانواده و اداره امور آن، اعضای خانواده تابع خانواده اصلی - هستهای - و رئیس آن هستند و همین نکته است که تمایز آن را با خانواده گسترده نشان میدهد.
-4خانواده ی ناقص: خانوادهای است که بنا بهدلایلی، یکی از عناصر اصلی و ارکان خانواده - مرد، زن و کودک - را نداشته باشد. از خانوادههای ناقص میتوان به-1 خانواده نخستین:زن و شوهری جوان نوپیوند و بدون فرزند، -2خانواده سومین:خانواده زن و شوهر سالخورده که فرزند آنها پس از ازدواج خانواده را ترک کردهاند،-3خانواده بیفرزند:خانوادهای که بهعلت عقیم بودن مرد و نازائی زن فرزندی ندارد و-4خانواده گسسته یا از هم گسیخته :خانوادهای که بهعلت مرگ یکی از زوجین یا طلاق یا ترک و یا طرد خانواده و مهاجرت و غیره، زن یا شوهر را نداشته باشد.
.3عوامل استحکام خانواده:
عوامل متعددی در استحکام خانواده نقش دارد وتقسیم بندی این عوامل نیاز به بررسی جامع یک جامعه از جنبه ی نظام های متفاوت هم چون بررسی فرهنگ،مذهب،تاریخ،اقلیم وشرایط جغرافیایی و...داردواین بررسی نیاز به صرف وقت،هزینه،نیروی انسانی متخصص دارد اما اگر بخواهیم یک خانواده در جامعه ی اسلامی را از نظر پارامترهای استحکام آن وپارامترهای به خطر انداختن خانواده بررسی کنیم چنین می توان اعلام نمود که مهم ترین عوامل به این طریق تقسیم می شود:
- 1 پیوند ومودت: خداوند انسان را با اندکی تفاوت ساختمانی و عاطفی،در دو جنس آفرید و آرامش و نیک بختی آنان را در پیوستن به هم و ازدواج قرار داد.از نگاه قرآن،خانواده،مرکزاصلی محبت و دوستی است.
و از نشانه های او این که از نوع خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد.آری در این نعمت برای مردمی که می اندیشند قطعا نشانه هایی است. قرآن در این آیه،هدف ازدواج را سکون و آرامش دانسته است و با تعبیر پر معنای »لتسکنوا« نکته های بسیاری را بیان کرده است.آرامشی که مد نظر در این آیه تنها از طریق ازدواج وتعامل با جنس مخالف ایجاد می شود واین بدین معنا نیست که انسان در زندگی نمی تواند آرامشی کسب کند بلکه کسب آرامش از طرق مختلف، هم چون رابطه با پدر ومادر وخواهران وبرادران وهم چنین در ارتباط به دوستان صمیمی ایجاد می شود ولی آرامش که خداوند آن را برای مرد وزن مورد هدف قرار داده درکنار یکدیگر ودر رابطه با هم تحقق می یابد واین رحمتی از جانب پروردگار است
