بخشی از مقاله
چکیده
یکی از آفت های بزرگ آموزش و پرورش و جامعه که همه ساله به میزان زیادی امکانات، منابع و استعدادهای بالقوه انسانی و اقتصادی را تلف می کند؛ و تاثیرات غیرقابل جبرانی در ابعاد فردی و اجتماعی به جای می گذارد پدیده ترک تحصیل دانش آموزان است که اثرات نامطلوب زیادی در بردارد و این پژوهش برآنست که با شناسایی عوامل های که باعث ترک تحصیل دانش آموزان دختر در استان سیستان و بلوچستان می گردد و ارائه پیشنهادهایی جهت پیشگیری و کاهش آن منجر گردد؛
در این پژوهش ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته است که در ابتدا محقق از طریق مبانی نظری و پیشینه تحقیق و سپس مصاحبه با مدیران، معلمان ، والدین و دانش آموزان به گردآوری اطلاعاتی در زمینه عوامل مؤثر بر ترک تحصیل دانش آموزان دختردوره ابتدایی پرداخته و سپس براساس اطلاعات بدست آمده از مصاحبه های فوق اقدام به طراحی پرسشنامه ای به منظور شناسایی مهمترین عوامل موثر بر ترک تحصیل دانش آموزان در دوره ابتدایی کرده است.
در این پژوهش جامعه آماری تحقیق شامل مدیران، معلمان، والدین و کلیه دانش آموزان ترک تحصیل کرده تا قبل از سال تحصیلی 1394-95 در دوره ابتدایی استان سیستان و بلوچستان می باشد، نمونه مورد پژوهش مدیران، معلمان، والدین و افراد ترک تحصیل کرده در دوره ابتدایی استان سیستان و بلوچستان می باشند که بصورت نمونه در دسترس انتخاب می شوند.
مقدمه
در دوران کنونی آموزش و پرورش یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی هر کشور به شمار می رود که نقش بسیار اساسی در رشد و توسعه ی اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی هر کشور دارد. استقلال و تداوم بدیهی زندگی هر انسانی به حساب می آید.و طبق ماده 20 اعلامیه حقوق بشر که در سال 1948 به تصویب رسید، همه افراد حق دارند از آموزشهای مقدماتی عمومی رایگان بهره مند شوند.
ادامه تحصیل در جهان به عنوان یک ارزش شناخته می شود و جامعه ایران نیز به عنوان یک جامعه در حال پیشرفت از این قاعده مستثنی نیست. و در اصل سی ام قانون اساسی جهموری اسلامی ایران نیز اصلی تحت عنوان حقوق ملت آمده است که دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان همه ملت را تا پایان دوره متوسطه فراهم کند و وسایل و تسهیلات تحصیل دوره عالیه را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.
آموزش و پرورش مهمترین دستگاه متولی آموزش نیروی انسانی می باشدکه نجات دهنده ی هر جامعه از رکود و انحطاط و توسعه دهنده ی آن در جهت ترقی و پیشرفت است و به عنوان یکی ازمهمترین نهادهای اجتماعی نقش تعیین کننده ای در تربیت افراد و جامعه دارد و این آموزش و پرورش است که مسولیت عظیم باروری، رشد و شکوفایی همه جانبه استعدادهای نسل کنونی و آتی جامعه را به عهده دارد.
این نهاد در نیل به اهداف خود از مشکلات فراوانی رنج می برد که یکی از مهمترین مسائل نظام های آموزش و پرورش در جهان "ترک تحصیل" یا "اتلاف در آموزش" می باشد که هر ساله مبالغ مادی، معنوی، و انسانی قابل توجهی از این بابت تلف می شود؛ خصوصاُ در کشورهای جهان سوم بدلیل محدود بودن منابع و امکانات و لزوم صرفه جویی در هزینه های آموزش و پرورش و رفع این معضل ضروری بنظر می رسد، که لازم است با اتخاذ تدابیر مناسب تا حد امکان ترک تحصیلی را کاهش داد و به گسترش بیشتر آموزش و پرورش و بهسازی آن پرداخت.
با وجود تمام قانون گذاریها و تشکیل انجمن های ملی و بین المللی از حمایت حقوق کودک برای آموزش باز هم شاهد ترک تحصیل بسیاری از افراد هستیم، که پیامدهای بسیار زیانباری بر فرد و جامعه دارد، پیامدهای آشکار ترک تحصیل عبارتنداز بین رفتن سرمایه های هنگفت ملی، اتلاف وقت و انرژی بدون حصول نتیجه، پایین آمدن سطح سواد و کم شدن تعداد افراد تحصیل کرده که هر یک می توانند در پیشرفت های اقتصادی و اجتماعی جامعه مثمر ثمر باشند. علاوه بر اینها، باید به عوارض پنهان ترک تحصیل از قبیل اختلالات روانی همانند، افسردگی1، اضطراب2، عدم اعتماد بنفس و پرخاشگری که در دوران بلوغ به میزان بالایی را سبب می گردد، اختلافات خانوادگی و مسایل عاطفی اشاره نمود
بنابراین تحقیق برای شناخت و تجزیه و تحلیل علل ترک تحصیل برای برنامه ریزی بهتر و افزایش کارایی نظام آموزش و پرورش ضروری می باشد، با یافتن علل و عوامل ترک تحصیلی و کاهش کارایی نظام آموزشی، راه هایی مقابله با آن مشخص می شود، با شناخت عوامل و راه هایی مقابله با آن، با نگرشی سریع و دقیق می توان از اتلاف منابع مالی و انسانی تا حد زیادی جلوگیری کرد. جوامعی که اهمیت این موضوع را دریافته اند قسمتی از منابع خود را برای بازیافت حجم عظیمی از منابع مالی و انسانی ، به پژوهش و بهسازی عملکرد نظام آموزشی اختصاص می دهند ترک تحصیل، امروزه یکی از نگرانی های مهم جامعه و دست اندرکاران تعلیم و تربیت است.
همه ساله تعداد زیادی از دانش آموزان در کشورهای مختلف جهان با پدیده ای به نام ترک تحصیل مواجه اند. این پدیده علاوه بر زیان های هنگفت اقتصادی که برای خانواده ها دارد، سلامت روحی دانش آموز را نیز مخدوش می نماید. ترک تحصیل علاوه بر آثار سوء اقتصادی در شکل ملی، تأثیری ناگوار بر سلامت روانی دانش آموزان داشته و نگرانی نامطلوبی برای خانواده ها به دنبال دارد. ترک تحصیل روندی است که به مرور زمان شکل میگیرد. از این دیدگاه، علایم خطر برای دانشآموزانی که در معرض ترک تحصیل قرار دارند، از سالهای دبستان به چشم میخورد که یکی از معضلات آموزش در جهان می باشد.
از آنجایی که عوامل متعددی وجود دارند که بر آموزش و پرورش تاثیر می گذارند و این عوامل بیش از پیش بر تعداد ترک تحصیل دانش اموزان می افزاید، در استان سیستان و بلوچستان نیز به دلیل نبودن تحقیقات کافی در این زمینه و مشخص نبودن وضیعت استان که چه میزان ترک تحصیل دانش آموزان در دوره ابتدایی وجود دارد و نیز به دلیل شرایط و ویژگی های خاص منطقه از جمله:
پراگندگی بیش از حد جمعیت ، صعب العبور بودن مناطق و راههایی وستایی ، فقر فرهنگی و میعشت ضیعف اقتصادی خانواده ها و تعصبات قومی و منطقه ای به ویژه در مورد دختران ، مساله ترک تحصیل وضیعت دیگری دارد و عواملی که باعث ترک تحصیل دانش آموزان می شوند شناخته شده نیستند ؛ بطوری که در سال های اولیه ی دوره ی آموزش ابتدایی شاهد میزان بالایی از ترک تحصیل دانش آموزان در آن هستیم. با توجه به دامنه اثرات ناشی از آن این پژوهش برآنست که تا با شناسایی علل و ریشه های آن و نیز سهم هر یک از آنها در استان و ارائه پیشنهادهایی جهت حذف یاکاهش آن اقدام نمایند. تا با کاربست آنها توسط مسؤلین و برنامه ریزان آموزش و پرورش استان از اتلاف های سرمایه های مادی و انسانی جلوگیری گردد.
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
ورود به آموزش و پرورش نقطه آغازی برای حرکت در مسیر رشد و بالندگی است، و همواره دغدغه اصلی جامعه و صاحبنطران تعلیم و تربیت، جذب تمامی واجب التعلیمان به نظام تربیتی و حفظ آنها در نظام برای گذراندن مقاطع تحصیلی است؛ اما در بین راه عواملی موجب کند شدن حرکت دانش آموزان در مسیر تحصیل و ترک تحصیل آنان می شود، و باعث افزایش شمار افرادی می شود که از مشارکت در زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود محروم هستند و از جامعه به حاشیه رانده می شوند.
در کنفرانس جهانی "آموزش و پرورش برای همه"3 که هر انسانی حق تعلیم و تربیت رایگان دارد. به ناکافی بودن منابع برای تحقق اهداف و برنامه های تعلیم و تربیت پایه مخصوصآ در کشورهای در حال توسعه اشاره شد و رهبران کشورهای در حال توسعه اغلب اهمیت بررسی و رسیدگی به تعلیم و تربیت پایه را می دانند آنها دریافته اند که خواندن و حساب کردن پیش نیاز و ضرورت اصلی نیروی کار مفید و شایسته است اما آنها همیشه از اینکه سیستم آموزش و پرورش خود را طوری بنا نهند که توانایی فراهم آوردن آموزش و پرورش پایه را برای همه کودکان واجب التعلیم کشورشان داشته باشد عاجز بوده اند و به علت کمبود منابع مالی و انسانی در اختصاص منابع به آموزش و پرورش مشکل دارند.
با توجه به اینکه در حال حاضر به تعلیم و تربیت به عنوان ابزاری برای ارتقاء کیفیت و سطح زندگی نگریسته می شود به همین دلیل جوامعی که در زمینه آموزش و پرورش پایه دست به برنامه ریزی دقیق و جامع و عملی می زنند امکان برخورداری همگان را از تعلیم و تربیت فراهم می کنند
