بخشی از مقاله
چکیده
سازه ی انگیزش پیشرفت تحصیلی در مدرسه به رفتارهایی که به یادگیری و پیشرفت منجر میشود ، اطلاق گردد. ارتقای سطح انگیزهی پیشرفت تحصیلی دانشاموزان یکی از اساسی ترین اهداف نظام تعلیم وتربیت است. دراین مقاله عوامل مؤثر بر انگیزش پیشرفت تحصیلی در سه طبقه شامل عوامل خانوادگی، عوامل آموزشگاهی و عوامل اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است.
از عوامل خانوداگی؛ جو عاطفی خانواده، شرایط خانوادگی، سطح تحصیلات و فرهنگ خانواده و موقعیت اجتماعی- اقتصادی خانواده مورد بررسی قرار گرفتند. عوامل آموزشگاهی شامل معلمان - اسنادهای دبیران - واکنش دبیران - ، روش تدریس، کیفیت آموزش، ساختارکلاس درس - ، رابطهی عاطفی درون مدرسه، سیستم تشویق و تنبیه و وسایل کمک آموزشی بود که مورد بررسی قرار گرفتند و از عوامل اجتماعی محیط اجتماعی و تعامل با همسالان از عواملی بودند که مورد بررسی قرار گرفتند
با توجه به اینکه انگیزهی پیشرفت تحصیلی را میتوان آموزش داد باید تدابیری اتخاذ گردد تا دانشآموزان به سطح بالای انگیزش تحصیلی ارتقا یابند. در این راستا هماهنگی مدرسه با خانوادهها مؤثر خواهد بود.
مقدمه:
انگیزش پیشرفت یکی از انگیزههای مهم اجتماعی است. پژوهشهای انجام شده در زمینهی انگیزش پیشرفت نشان دادهاند که دانشآموزان از این لحاظ تفاوت زیادی با یکدیگر دارند. بعضی دانشآموزان دارای انگیزش سطح بالایی هستند و در رقابت با دیگران در کارهای خود برای کسب موفقیت به سختی می کوشند بعضی دیگر انگیزش چندانی به پیشرفت و موفقیت ندارند و از ترس شکست آماده خطرکردن برای موفقیت نیستند
ارتقای سطح انگیزهی پیشرفت تحصیلی دانشاموزان یکی از اساسیترین اهداف نظام تعلیم وتربیت است و سعی نظام تعلیم و تربیت بر این است که با افزایش این انگیزه دانشآموزانی موفق با عملکرد بالا تربیت نمایند. نظام تعلیم وتربیت با شناسایی عوامل موثر بر انگیزش پیشرفت در دانشآموزان سعی دارد از بیعلاقگی، افت تحصیلی که عمدهترین مشکلات دانش آموزان هستند پیشگیری نماید برای رسیدن به این هدف باید نظام اموزشی برنامهریزی دقیق و منظمی را تدارک ببیند.
بهرامی و رضوان - 1385 - به این نتیجه رسیدند که بین متغیر ساختار کلاس درس، روش تدریس، آراستگی
دبیر، سیستم تنبیه و تشویق، نظام ارزشی مدرسه و روابط عاطفی درون مدرسه با انگیزش پیشرفت رابطه معنا دار وجود دارد.
قورچائی، ایوب - 1392 - نشان داد متغیرهای شرایط مطلوب آموزشگاهی، نحوهی تدریس معلم، جو کلاس و مدرسه، شیوهی رهبری معلم، تشویق و تنبیه آموزشگاه و فغالیتهای فوقبرنامه ارتباط معنیداری با انگیزش تحصیلی دارند.
نتایج تحلیل رگرسیون دایری پور - 1391 - نشان داد که متغیرهای پیشبین، عوامل فردی - عزت نفس تحصیلی، سلامت روان و خودپندارهی تحصیلی - %14/2 ، عوامل درونمدرسهای - عملکرد رفتاری، آموزشی معلم و فضا و امکانات آموزشی مدرسه - %21/7 و عوامل برونمدرسهای - حمایت اجتماعی والدین و همسالان - %31/5 از واریانس متغیر ملاک - انگیزش پیشرفت تحصیلی - را تبیین کردهاند.
همچنین نتایج تحلیل مدل پیشنهادی با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد که متغیرهای پیشبین %54 از واریانس متغیر ملاک را تبیین کردهاند که در سه سطح عوامل فردی ، درون و برون مدرسه ای، سطح سوم یعنی عوامل برون مدرسهای سهم بیشتری را در پیشبینی متغیر ملاک یعنی انگیزش پیشرفت تحصیلی به خود اختصاص داده است.
نتایج پژوهش عباسزاده و همکاران - 1389 - نشان میدهد که بین متغیرهای امکانات مدارس، عوامل روانی، عوامل گروهی، سطح تحصیلات، عوامل مدیریتی - آموزشی، عوامل فیزیکی، سن و انگیزش تحصیلی همبستگی معنیداری وجود دارد. علاوه بر آن، انگیزش تحصیلی دانشآموزان به تفکیک پایههای تحصیلی، جنس، رشتههای تحصیلی متفاوت است.
نصری و همکاران - 1392 - نشان داند تأثیر جو عاطفی با مقدار اثر 0/56 و شرایط اقتصادی با مقدار اثر 0/41 بر انگیزش به صورت مستقیم تأثیرگذار بود. شرایط اجتماعی، شرایط فرهنگی و جو عاطفی نیز به ترتیب با مقدار اثر 0/36، 0/39 و 0/89 بر انگیزش به صورت غیرمستقیم تأثیر داشتند. همچنین شرایط خانوادگی 19 درصد از متغیر انگیزش را تبیین و پیشبینی میکند.
کاوسیان و همکاران - 1386 - به این نتیجه رسیدند که متعیرهای خودپنداره تحصیلی، نگرش دانشآموز به ادامه تحصیل و پاداشهای اجتماعی بهترین پیشبینیکنندههای انگیزش تحصیلی درونی دانشآموز هستند. و متعیرهای خودپنداره تحصیلی، نگرش دانش آموز به ادامه تحصیل و پاداشهای اجتماعی بهتر توانستهاند انگیزش تحصیلی بیرونی دانشآموز را تبیین کنند.
عوامل موثر بر انگیزه بسیار وسیع و گسترده میباشند و شناسایی این عوامل در رفع مشکلات و نارساییهای موجود در سیستم آموزشی مهم است. در ادامه عوامل خانوادگی، آموزشگاهی و اجتماعی بررسی میشود.
عوامل مؤثر بر انگیزهی تحصیلی دانشآموزان
-1 عوامل خانواگی
خانه و خانواده مکانی است که فرد با تمام تجربههای دیگر لحظههای اجتماعی و زندگی خود بدان باز میگردد. آسایشگاهی است که در آنجا همهی افتخارات و موفقیتهایش را به نمایش میگذراد. به بیان دیگر خانه برای فرد مکانی است که او تجربههایش را مورد ارزیابی قرار میدهد به خاطر آن ستایش و تحسین و تشویق میشود و یا آنرا به بوتهی فراموشی میسپارد و فقط به عنوان یک تجربه از آن درس میآموزد. در مورد تأثیر خانواده بر انگیزهی پیشرفت تحصیلی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
الف - جو عاطفی خانواده
رابطهی فرد با والدین و جو عاطفی خانواده به طور کلی در رفتار فرد تأثیر دارد. وقتی احتیاجات اساسی دانشآموز در خانه تأمین نمیشود یا محیط دیکتاتوری خانواده حالت بدبینی و خصومت در وی نسبت به هم ایجاد میکند، نباید انتظار داشت که چنین دانشآموزی به طور عادی در کلاس به سر ببرد و مطالب درس را خوب بیاموزد. نظر والدین دانشآموز نسبت به مدرسه و تعلیم و تربیت در رفتار او تأثیر دارد. وقتی پدر و مادر تعلیم و تربیت را وسیلهی ترقی میدانند و این امر را به فرزند خود میآموزند کودک نیز با طرز فکر مساعد به مدرسه و کارهای تعلیماتی نگاه میکند و خود را برای تحصیل و یادگیری امور مختلف آماده میسازد. بنابراین جو عاطفی خانواده و تجربیاتی که فرد در خانه کسب میکند در نحوه فکر و رفتار او در مدرسه نیز تأثیر دارد
ب - شرایط خانوادگی
از دیدگاه کودکان و نوجوانان خانه و خانوادهی خوب و سالم که در آن فرزندان میتوانند به بهترین شکل رشد و پرورش یابند، دارای شرایط و ویژگیهایی است که به پارهای از مهمترین آنها در زیر اشاره میشود:
- کودک در آن مورد پذیرش و کانون عشق و توجه باشد و خود نیز به خوبی از آن آگاه باشد.
- نسبت به پدر ومادر و دیگر اعضای خانواده احساس تعلق و پیوستگی کند و خود را بخش مهمی از شبکه خانوادگی به حساب آورد.
- به او مسئولیتهای متناسب با تواناییها و سنش داده شود.
- از آزادی متناسب با سن و نیازهای خود در چهارچوب ضوابط اخلاقی و تربیتی متعادل برخوردار باشد.
- بتواند از آنچه را که احساس میکند بدون ترس و واهمه برای پدر و مادر خود بیان کند.
- احساس کند که پدر و مادر بیشترین تلاش خود را برای تربیت او و برادران و خواهرانش به کار میبرند.
- پدر و مادر، انتظارات و توقعات خود از فرزندانشان را متناسب با سن و تجربهی کودک و آنچه خود عملاً به آنها آموختهاند، تهیه و تنظیم کنند.
- از آنجا که پارهای از تحصیل و یادگیریها به دلیل بینالمللیتجربگی و ناآگاهی کودک همیشه قرین با موفقیت نخواهد بود پدر و مادر سعی کنند بیشتر بر موفقیتهای او تکیه کنند تا بر شکستها و خطاهای او.
