بخشی از مقاله
چکیده
از موضوعات مهم در ادیان توحیدی تقرب به خدای متعال و رستگاری ابدی از طریق این نزدیکی است. در مسیحیت موضوع تقرب به خدای متعال و آشتی کردن با او و تشبه به مسیح، اقنوم دوم تثلیث، موضوعی محوری است و کمال یک مسیحی محسوب می شود
این نزدیک شدن دارای ابعاد گوناگون و رویکردهای متفاوت است. یکی از ابعاد قابل توجه این است که با توجه به اینکه نجات و کمال مسیحی در گرو فیض و برگزیدگی الهی و عمل نجاتبخش و حیاتبخش تجسد و تصلیب مسیح است، یعنی به بیانی دیگر، وابسته به عوامل بیرونی و اعطایی است، جایگاه اختیار، عمل نیک و شریعت در رستگاری و کمال چیست.
کتاب مقدس مسیحی و نیز مفسران آن، از جمله کلیسای کاتولیک بر این باورند که اختیار و مسئولیت انسان و به تبع آن، عمل نیک و نیز عمل به شریعت تأثیری در رستگاری او ندارد. بررسی ابعاد این مسأله با رویکرد کتابمقدسی هدف این نوشتار است.
مقدمه
همه ادیان و مکاتب هدفی نهایی را برای انسان در نظر میگیرند، هرچند مصداق آن متفاوت است. در مسیحیت نیز بحث رستگاری، سعادت و کمال انسان، که از منظر دینی، تقرب به حق تعالی است، مطرح است. یکی از ابعاد این مسأله نقش انسان در نیل به تقرب و کمال است. جایگاه اختیار و مسئولیت انسان در برابر رستگاری و نجات و کمال خویش پیوسته مد نظر ادیان و مکاتب و بحثبرانگیز بوده است.
در ادیان الهی که هم سخن از ایمان به خدا و معاد و ماوراء طبیعت و هم سخن از عمل نیک بر مبنای ایمان پیش میآید، نقش خود انسان در رستگاری خویش بیشتر به چشم میآید. در ادیان توحیدی عموماً باور بر این است که این انسان است که نقش اساسی در سعادت و کمال خویش ایفا میکند؛ هرچند توفیق الهی نیز رفیق راه اوست. اما شاید بتوان مسیحیت را در این زمینه استثناء دانست، زیرا در این آیین نقش خدا و مسیح در رهایی و کمال او بسیار پررنگ و برعکس، نقش خود انسان در نجات و کمال خویش، که نیل به قرب الهی است، بسیار کمرنگ است.
بررسی اعطایی یا اکتسابی بودن کمال یک مؤمن مسیحی یا قرب به خداوند، هدف این نوشتار است. آنچه در ادامه کار خودنمایی میکند، جایگاه اختیار و مسئولیت انسان و به دنبال آن، جایگاه عمل نیک، شریعت و دنیا در نیل به کمال است که باید مورد بررسی قرار گیرد.
ما این بحث را با رویکرد الهیاتی و کتابمقدسی و تفسیری پیش میبریم، زیرا با بررسی کتابهای کلامی و تفسیری و نیز الاهیاتی، به این نکته پیمیبریم که بیشترین مطالب در باب »قرب به خدا«، تحت عنوان یک موضوع را میتوان در کتب عرفانی و اخلاقی یافت و بیشترین سخن را عرفا مطرح کردهاند و این موضوع در نگاه الاهیاتی و تفسیری توجه اندکی را به خود جلب کرده است.
یک نکته بایسته توجه درباره این رویکرد این است که در کلسیای کاتولیک آنچه مهم است و حرف اول را میزند، کلیسا و الهیدانان آن است و کتاب مقدس بدون اظهار نظر و تفسیر کلیسا قابل استناد و ارجاع نیست. به بیان دیگر، مفسر و مبین کتاب مقدس کلیسا است، از اینرو آموزههای مختلف مطرح در کتاب مقدس را باید از منظر دیدگاه رسمی کلیسا جست. این فرقه هر چند به کتاب مقدس احترام و توجه دارد، اما نظر رسمی مسیحیت در مورد آموزههای دینی و الاهیاتی را کلیسا اعلام میدارد. اما در پروتستان تأکید اصلی بر کتاب مقدس و ظاهر آن است و هیچ تفسیری برتر از ظاهر خود کتاب مقدس نیست، به همین دلیل آنان آموزههای الاهیاتی را مستقیم از کتاب مقدس اخذ میکنند و به کسی اجازه نمیدهند که قیم و مبین کتاب مقدس باشد.
اسباب نیل به قرب الهی
مطابق الاهیات رسمی کلیسای کاتولیک، خداوند آدم را بر صورت خود و شبیه خود - پیدایش، - 27 :1 و فرزند خود آفرید . - Chapman, 2000: 853 - اما آدم با گناه نخستین از خالقش دور و بیگانه شد. او دعوت شده تا با بازگشت مجدد، نمونه خدایی را عمق بخشد و مقدس شود - رومیان، . - 7 :1 او باید بیاموزد که دوباره به جانب خداوند گام بردارد و تصویر الهی را با تمام شکوه و جلالش, در روحش بازگرداند. انسان فقط هنگامی انسان است که مانند خدا شود و با خدا در دوستی و محبت سلوک کند.
در این الاهیات مراحلی برای نزدیک ساختن انسان دور شده از خدا به خدا مطرح میشود. نقطه عطف این نزدیک شدن، فیض و برگزیدگی خدا و تجسد و فدیه عیسی مسیح - ع - است.
فیض و برگزیدگی
اصول دین مسیحی برای رستگاری انسان مبتنی بر فیض و لطف خداوند متعال است:
خدا ما را نجات داد و به یک زندگی مقدس دعوت کرد و این در اثر اعمال ما نبود، بلکه بر طبق نقشه خود خدا و فیضی است که او از ازل در شخص مسیح عیسی به ما عطا فرمود
به سبب گناه آدم ابوالبشر, ارتباط معنوی همه انسانها با خدا قطع شد. بنابراین انسان برای بازگشت به سوی خدا به تنهایی و از طریق توبه و انجام اعمال نیک قادر به اصلاح این ارتباط گسسته نیست. برای انسان یک راه بازگشت به سوی خدا و تقرب به او باقی میماند و آن راهی است که خود خداوند برای بشر هموار میسازد، زیرا عقل انسان با گناه نخستین چنان تاریک شده که بدون نور ایمان مصون از خطا و اشتباه نیست زیرا که محض فیض نجات یافتهاید بوسیله ایمان و این از شما نیست بلکه بخشش خداست و نه از اعمال
مطابق الهیات پولسی، مردم نمیتوانند فیض را دریافت دارند، تنها کاری که میتوانند بکنند تشکر در مقابل فیض اعطایی است . درجات یک مسیحی هم تنها به فیض خدا وابسته است نه به تلاش خود شخص فیض، که عطیه روحالقدس و مساعدت تعالیبخشِ خدا در کارهای انسان است، باعث تولد جدید و تحقق حیات فوق طبیعی برای وی میشود
