بخشی از مقاله
چکیده معنای: زندگی یکی از موضوعات فلسفی، روان شناختی و دینی انسان خصوصاً در دوران عصر جدید و عصر پیشرفت همه جانبه علوم و فنون می باشد بطوری که با تغییر و تحول سبک های زندگی و با پیچیده شدن و چند بعدی شدن زندگی، معنای زندگی هم پیچیده شده و در ساحت های جدیدی از جمله علوم ارتباطی، جامعه شناسی و سیاست قابل بحث و بررسی است که در چه نوع جامعه و الگوی سبک زندگی اجتماعی، سیاسی و شرائط اجتماعی، معنای مطلوب زندگی، فراهم و معنادار می شود،و از آنجائی که زندگی در متن یک واقعیت عینی ارتباطی، اجتماعی در درون فرد به وجود می آید و عوامل بیرونی تأثیر بسیار مهم در زندگی و خوشبختی و سعادت انسان دارند.
بالطبع اگر هنجارهای اجتماعی و اصول اخلاقی و عدالت و حقوق افراد جامعه رعایت نشود داشتن زندگی معنادار امکان پذیر نخواهد بود، بر این اساس در دنیای معاصر که سبک زندگی اسلامی و به تبع آن معنای زندگی در جامعه اسلامی دستخوش تغییرات و تحولات متعدد شده است و شاهد آسیب شناسی جدّی در آن هستیم، این سوال مطرح می شود که چه نوع الگویی می تواند آن را باز تولید کند.
بر این اساس این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی و از طریق مطالعه کتابخانه ای در پی پاسخ به این سؤال، الگوی حیات طیبه و تبیین شاخص ها و ویژگی های آن از جمله سعادت محوری، ایمان به خدا و عمل صالح، عقلانیت و خرد ورزی در ابعاد مختلف زندگی را به عنوان سبک زندگی اسلامی که هماوردی لازم با دیگر سبک های زندگی در دوران جدید را داشته و معنای زندگی و شور و شوق و امید را به انسان به ارمغان می آورد ارائه داده است، بطوری که ترسیم روشنی از سامان دهی امور مادی و معنوی انسان را در ابعاد مختلف زندگی، وضع قوانین، برپائی عدالت، تأمین آزادی، امنیت، رشد و تعالی و عقلانیت، رعایت حقوق اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و در یک معنا توسعه و تعالی چند جانبه به انسان و جامعه او را ارائه می دهد و در نهایت نمودهای معنای زندگی را در قالب رضایتمندی، بهره مندی ازلذائذ زندگی، رفاه، فایده مندی، شادکامی و شکوفائی استعدادها و دستیابی به اهداف خصوصاً خشنودی و قرب الهی را فراهم می سازد.
هر کس کار شایستهای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حال یکه مؤمن است، او را به زندگی پاک - حیات طیّبه - زنده میداریم و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام میدادند، خواهیم داد« مقام معظم رهبری - مدظله العالی - در خصوص اهمیت سبک زندگی اسلامی از سال ها قبل سخنان مهمی را مطرح کرده اند.ایشان در این مورد می فرمایند: »یکی از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامی عبارت است از سبک زندگی کردن، رفتار اجتماعی، شیوهزیستن - اینهارهٌعب اخرای یکدیگر است - این یک بُعد مهم است؛ این موضوع را می خواهیم امروز یک قدری بحث کنیم.
ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم - که هدف انسان، رستگاری و فلاح و نجاح است - ، باید به سبک زندگی اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگاری معنوی اعتقادی هم نداشته باشیم، برای زندگی راحت، زندگی برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی، باز پرداختن به سبک زندگی مهم است. بنابراین مسئله، مسئلهاساسی و مهمی است.1« ایشان در مورد اینکه مسئله سبک زندگی بخش حقیقی و اصلی تمدن اسلامی است.
می فرمایند: »ما اگر پیشرفت همه جانبه را به معنای تمدن سازی نوین اسلامی بگیریم - بالاخره یک مصداق عینی و خارجی برای پیشرفت با مفهوم اسلامی وجود دارد؛ این جور بگوییم که هدف ملت ایران و هدف انقلاب اسلامی، ایجاد یک تمدن نوین اسلامی است؛ این محاسبهدرستی است این تمدن نوین دو بخش دارد: یک بخش، بخش ابزاری است؛ یک بخش دیگر، بخش متنی و اصلی و اساسی است. به هر دو بخش باید رسید.
آن بخش ابزاری چیست؟ بخش ابزاری عبارت است از همین ارزش هایی که ما امروز به عنوان پیشرفت کشور مطرح می کنیم: علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسی و نظامی، اعتبار بین المللی، تبلیغ و ابزارهای تبلیغ؛ این ها همه بخش ابزاری تمدن است؛ وسیله است. البته ما در این بخش در کشور پیشرفت خوبی داشته ایم. کارهای زیاد و خوبی شده است؛ هم درزمینه سیاست، هم درزمینهمسائل علمی، هم درزمینهمسائل اجتماعی، هم در زمینه اختراعات - که شما حالا اینجا نمونه اش را ملاحظه کردید اما بخش حقیقی، آن چیزهایی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد؛ که همان سبک زندگی است که عرض کردیم.
این، بخش حقیقی و اصلی تمدن است؛ مثل مسئله خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسئله خط، مسئلهزبان، مسئلهکسب وکار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسی، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رئیس، رفتار ما با مرئوس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مأمور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ اینها آن بخش های اصلی تمدن است، که متن زندگی انسان است.2«
حال در این نوشتار با توجه به متن آیات قرآن و همچنین تاکیدات مقام معظم انقلاب ضرورت بازتولید سبک زندگی اسلامی لازم به نظر می رسدکه برای این منظور ابتدا تحلیل مفهومی از معنای زندگی و سبک آن و مخصوصا ارتباط آن با دین صورت گرفته و بعد الگوی تعریف شده آن در قرآن یعنی " حیات طیبه " و بعضی از شاخصهای مهم آن تبیین و توضیح داده شده است.
معنای زندگی
معنای زندگی یکی از مهمترین موضوعات فلسفی، روانشناختی ، جامعه شناسی و دینی انسان در دوران جدید و عصر صنعتی شدن جوامع و پیشرفت همهجانبه علمی و فنآوری است. که در دو نگاه کلی و دو پارادایم علمی مورد بررسی قرار گرفته است: در یک طرف اعتقاد به اصل ایمان به خداوند متعال و معنابخش بودن دنیا و مراتب وجود و سرنوشت او قرار دارد و در طرف دیگرپایبندی بر تفکر اومانیسم و خود بنیاد بودن انسان و انکار هر نوع معنی و اینکه زندگی انسانی مبتنی بر بهره مندی مادی و لذت گرایی دنیوی می باشدو امور متعددی مانند ناکامیها، شکستها و ناتوانی انسان ازتفسیر آنها او را در ورطه پوچ-انگاری قرار داده است و معلوم می شود مهمترین عامل این بی معنایی، ضعف یا عدم ایمان دینی میباشد.
انسانی که خدا را فراموش کرده است، به تعبیر قرآن کریم، حقیقت خود را فراموش و گم کرده است، و طبیعتا زندگی برایش بیمعنا می شود. پس دو نظریه عمده در باب معناداری زندگی وجود دارد. نظریهای که محور معنادارای را در امور الهی و معنوی جستوجو کرده و نظریه ای که معناداری زندگی را در امور مادی جستوجو میکند.. 3 نظریه مادیگرایانه تفسیری مادی از زندگی را نشان میدهد. نگرشی که غرب در باب ساحت فراطبیعی عالم دارد 4. این رویکرد، واقعیت اجتماعی و فرهنگ غربی را بهوجود آورده و هر چیزی با آن سنجیده میشود.
