بخشی از مقاله
چکیده
کانهزایی مس قشلاق واقع در شرق زنجان و در زیر پهنه طارم از پهنه زمینساختی-رسوبی البرز قرار دارد. سنگهاي میزبان این کانهزایی عمدتاً گدازههاي آندزیتی، آندزیت بازالتی و بازالت بوده که با سنگهاي آذرآواري مانند توف بلورین، توف بلورین خردهسنگی، توف خردهسنگی و توف خاکستر همراهی میشوند. این توالی آتشفشانی-آذرآواري معادل سازند کرج به سن ائوسن میباشد. کانیهاي موجود در گدازههاي بازیک تا حدواسط میزبان کانهزایی شامل الیوین دگرسان شده، پیروکسن، پلاژیوکلاز و به مقدار کم آمفیبول است.
کوارتز، اپیدوت، کلسیت، کلریت و سریسیت کانیهاي ثانویه حاصل از هوازدگی و دگرسانی هستند. از بافتهاي متدوال در سنگهاي آتشفشانی بازیک تا حداسط مورد مطالعه میتوان به بافتهاي پورفیریتیک، گلومروپورفیریتیک، کومولوفیریک و بادامکی - آمیگدالوییدال - اشاره نمود. کانهزایی مس در منطقه قشلاق بیشتر بصورت رگه-رگچهاي، پرکننده فضاي خالیو ندرتاًافشان دیده میشود. مس طبیعی، کالکوسیت و به مقدار کم کالکوپیریت، کوپریت، بورنیت، مالاکیت و آزوریت کانههاي موجود در کانهزایی مس قشلاق هستند. دگرسانیهاي قابل مشاهده شامل کوارتز-اپیدوتی، کلریت-اپیدوتی و کربناتی میباشند.
مقدمه
کانهزایی مس قشلاق در منطقه طارم و در شرق زنجان قرار گرفته است - شکل . - 1 این منطقه بر اساس تقسیمات زمینساختی -رسوبی در پهنه البرز-آذربایجان - نبوي، 1355، - Alavi, 1991 و در زیر پهنه طارم قرار میگیرد. منطقه طارم داراي پتانسیل بالایی از کانهزاییهاي فلزي مس، سرب-روي، آهن و طلا میباشد.
از جمله این کانهزاییها، میتوان به کانسار مس ماري - حاتمی، 1390؛ حاتمی و همکاران، - 1391، کانسار مس دهنه - موسويمطلق و همکاران، - 1387، کانسار مس خلیفهلو - فیضی و خاکزاد، - 1376، کانسار مس ماهین طارم سفلی - هادي، - 1379، کانسار اپیترمال مس- طلاي گلوجه - مهرابی و همکاران، - 1388، کانسارهاي اکسید آهن- آپاتیت طارم - Nabatian et al, 2012, 2014, 2015 - ، کانسار چند فلزي - مس، سرب، روي - لوبین-زرده - حسینزاده و همکاران، - 1393، کانسار مس – طلاي لهنه - زمانیان و همکاران، - 1394 و کانسار سرب و روي چومالو - ابراهیمی و همکاران، - 1392 اشاره نمود . یکی دیگر از کانسارهاي فلزي موجود در این پهنه کانسار مس قشلاق است که صرفاً بر روي آن یک سري فعالیتهاي اکتشافی انجام شده، ولی تاکنون مطالعه علمی دقیقی بر روي آن انجام نگردیده است. مقاله حاضر نتیجه مطالعهاي است که بر روي این کانهزایی شروع شده و ادامه دارد.
زمینشناسی منطقه
با توجه به نقشه 1/100000 طارم - امینی، - 1379 مجموعه سنگهاي آتشفشانی-رسوبی ائوسن - توالی آتشفشانی-رسوبی معادل سازند کرج - داراي بیشترین گسترش در منطقه مورد مطالعه است. هیرایاما و همکاران - 1966 - ضخامت توالی آتشفشانی-رسوبی ائوسن در کوهاي طارم را 3800 متر گزارش نموده و این مجموعه را به دو عضو کردکند و آمند تقسیم نمودند. عضو آمند به ضخامت 1400 متر بهطور عادي بر روي عضو کردکند که ضخامت2400 متر دارد واقع شده است. در منطقه قشلاق سنگهاي میزبان کانهزاییعمدتاً گدازههاي آندزیتی، آندزیت بازالتی و بازالت بوده که با سنگهاي آذرآواري مانند توف بلورین، توف بلورین خردهسنگی، توف خردهسنگی و توف خاکستر همراهی میشوند.
روش مطالعه
پس از انجام بازدیدهاي صحرایی از سنگهاي آتشفشانی میزبان کانهزایی جهت انجام مطالعات سنگشناسی و از مواد معدنی به منظور انجام مطالعات کانهنگاري نمونهبرداري گردید. سپس از سنگهاي میزبان و مواد معدنی مقاطع نازك و مقاطع نازك صیقلی تهیه گردید. البته در این مقاله در خصوص ویژگیهاي میکروسکوپی کانهها بحث نشده است.
سنگنگاري
سنگهاي میزبان کانهزایی درکانسار مس قشلاق عمدتاًگدازههاي بازیک تا حدواسط شامل بازالت، آندزیت بازالتی تا آندزیت بوده که با سنگهاي آذرآواري نظیر توف بلورین، توف بلورین خردهسنگی، توف خردهسنگی و توف خاکستر همراه هستند. کانیهاي موجود در گدازههاي بازیک تا حدواسط میزبان کانهزایی شامل الیوین دگرسان شده، پیروکسن، پلاژیوکلاز و به مقدار کم آمفیبول است.
کوارتز، اپیدوت، کلسیت، کلریت و سریسیت کانیهاي ثانویه حاصل از هوازدگی و دگرسانی هستندالیوین. غالباً ساباتومورف بوده و به کانیهاي ثانویه ایدنگسیت، کلریت، سرپانتین و اکسیدهاي آهن تبدیل شده است - شکل 2 الف و ب - . پیروکسن سنگهاي مورد مطالعه ساباتومرف - شکل 2 الف - تا اتومورف - شکل 2 ب - بوده - Shelley, 1993; Best and Christiansen, 2001 - و از نوعکلینوپیروکسن و احتمالاً اوژیت است.
برخی بلورهاي پیروکسن داراي زونیگ و ماکل میباشند - شکل 2 ب - . همچنین در برخی از بلورهاي پیروکسن خوردگی و نفوذ خمیره سنگ به داخل بلور مشاهده میگردد - شکل 2 ب - . بلورهاي پلایوکلاز غالباً ساباتومورف بوده و برخی از آنها بافت غربالی دارند - شکل 2 پ - . از بافتهاي متدوال در سنگهاي آتشفشانی بازیک تا حداسط مورد مطالعه میتوان به بافتهاي کومولوفیریک - شکل 2 الف - ، گلومروپورفیریتیک - شکل 2 ب - ، پورفیریتیک، و بادامکی - آمیگدالوییدال - اشاره نمود. سنگهاي آذرآواري منطقه قشلاق معمولاً داراي قطعات خردهسنگی و یا بلورهاي خرد شده - شکل 2 ت - هستند.
دگرسانی و کانهزایی
دگرسانیهاي همراه با کانهزایی در کانسار مس قشلاق شامل دگرسانی کوارتز-اپیدوتی - شکل 3 الف - ، دگرسانی کلریت-اپیدوتی - شکل 3 ب - و دگرسانی کربناتیشدن است.
