بخشی از مقاله
چکیده
ذخیره مس تنگگورک در 45 کیلومتری شمال باختری شهرستان دهبید در پهنه ساختاری سنندج- سیرجان جنوبی در مجموعه سنگهای دگرگونی به سن تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین قرار گرفته است. ویژگیهای سنگ شناختی منطقه بر پایه مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی نشانگر انواع واحدهای سنگی دگرگون شده - کوارتزیت، میلونیت، اسلیت، فیلیت، دولومیتها و آهکها و ماسهسنگهای دگرگون شده و متاولکانیکها - و سنگهای آذرین اسیدی تا حد واسط - توف، ایگنمبریت، ریوآندزیت، داسیت، ریولیت، آندزیت، لاتیت - همراه با اکسیدهای آهن میباشد.
ماده معدنی به صورت رگهای شکل و کانهزایی، در امتداد گسلهای اصلی منطقه رُخ داده است. زمینشیمی میانبارهای سیال کانی کوارتز نشان میدهد که دمای همگنشدگی سیال گرمابی در گستره دمایی بین 174 تا 394 درجه سانتیگراد، شوری 1/6 تا 11/8 درصد وزنی معادل NaCl و فشار کمتر از 1600 بار بوده است. این پژوهش نشان میدهد که منشا اصلی سیالات سازنده ذخیره از نوع گرمابی-دگرگونی بوده است. به نظر میرسد سامانههای رگهای فلزدار در کمپلکس دگرگونی میزبان، طی بالازدگی، سردشدگی و شرایط شکنا تشکیل شدهاند و سامانههای شکستگی عامل اصلی مهاجرت سیالات کانسنگساز بودهاند.
مقدمه
محدوده مورد پژوهش از نظر تقسیمات کشوری در استان فارس قرار دارد. این ذخیره در عرضهای جغرافیایی 30°42´ تا 30° 48´ شمالی و طولهای 53°04´ تا 52°53´ شرقی و در برگه 1 /100000 زمینشناسی اقلید واقع شده است - شکل. - 1 دسترسی به محدوده از مسیر جاده اصلی شیراز - اصفهان و از راه فرعی شهرستان سورمق امکان-پذیر است. این منطقه از لحاظ ساختاری در کمربند دگرگونی سنندج- سیرجان قرار گرفته است.
کمربند سنندج - سیرجان باریکهای از جنوب غربی ایران میانی است که در شمال خاور راندگی اصلی زون زاگرس قرار دارد. ویژگیهای سنگ شناختی و ساختاری سنندج - سیرجان معرف یک گودی ژرف - Trough - و یا کافت میانه بلوک در سپر پرکامبرین ایران و عربستان است . - Alavi, 1994; Mohajjel et al., 2003 - در این منطقه مجموعههای دگرگونی پالئوزوئیک و مزوزوئیک به صورت تراشههای ساختاری به طور متناوب کنار هم قرار گرفتهاند.
حوضههای مزوزوئیک به صورت گودالهای نسبتاً باریک و طویل درون سنگهای به سن پالئوزوئیک قرار گرفته و توپوگرافی فعلی این محدوده نیز چنان است که مجموعههای پالئوزوئیک مناطق فرابوم و مجموعههای مزوزوئیک، فروبومها را تشکیل میدهند. ویژگیهای سنگ شناختی اصلی این محدوده شامل واحدهای دگرگونی - کوارتزیت، میلونیت، اسلیت، فیلیت، دولومیت-ها و آهکهای دگرگون شده، متاولکانیکها و ماسه سنگهای دگرگون شده - و سنگهای آذرین فلسیک تا حد واسط - توف، ایگنمبریت، ریوآندزیت، داسیت، ریولیت، آندزیت، لاتیت - همراه با اکسیدهای آهن میشود .
گسل های این منطقه بیشتر به صورت راندگیهایی مشاهده میشوند که واحدهای سنگی مختلف را بر روی هم و به سمت جنوب غرب حرکت دادهاند. روند اصلی گسلهای این محدوده شمال غرب- جنوب شرق است. مهمترین گسل این منطقه و محدوده تنگگورک، گسل اقلید است که از جنوب شهر اقلید میگذرد و سراسر منطقه را در برمیگیرد. در سطح این گسل واحدهای قدیمیتر از کرتاسه بر روی رسوبات کربناتی کرتاسه رانده شدهاند. بیشترین تراکم گسلها در این محدوده در شرق آن مشاهده میشود. به نظر میرسد ارتباط مشخصی بین تراکم گسلها و کانهزایی در منطقه وجود داشته باشد.
روش مطالعه
نمونههای سنگی طی پیمایش سامانمند در راستای طولی و عرضی محدوده کانهزایی شده بر اساس تغییرات سنگ شناختی برداشت شدند. مطالعات کانیشناختی و کانهنگاری با استفاده از روشهای معمول میکروسکوپی بر روی 5 مقطع نازک و 7 مقطع صیقلی و 4 مقطع نازک صیقلی از نمونههای شاخص با استفاده از روشهای میکروسکوپ نوری بازتابی و انکساری انجام گرفت.
به منظور انجام مطالعه ریزدماسنجی میانبارهای سیال، 4 نمونه مقطع دوبر صیقل از کانی کوارتز همزاد با کلکوپیریت تهیه و پارامترهای دما- فشارسنجی در آزمایشگاه آذین زمین پویا به کمک صفحه THMS600 گرم کننده و منجمد کننده مدل Linkam نصب شده روی میکروسکوپ Zeiss اندازهگیری شدند. دامنه اندازهگیری دستگاه -196 تا +600 درجه سانتیگراد است.
این دستگاه مجهز به دو کنترلگر سرمایش - LNP - و گرمایش - - TP94، مخزن ازت - برای انجماد - و مخزن آب - برای خنک کردن دستگاه - است. مطالعات سنگنگاری مرتبط با بزرگنماییهای 500 تا 1250 و کالیبراسیون دستگاه در مرحله گرمایش با استفاده از نیترات سدیم با نقطه ذوب 414 و دقت ±0/6 درجه سانتیگراد و در مرحله سرمایش از هگزان با نقطه ذوب 94/3 و دقت ± 0/2 درجه سانتیگراد صورت گرفت.
بحث
پتروگرافی میانبارهای سیال:
کانهزایی سولفیدی مس در منطقه بیشتر به صورت رگه- رگچههای کوارتزی مشاهده میشود. بنابراین به منظور مطالعه میانبارهای سیال، از این کانی استفاده گردید. میانبارهای سیال مطالعه شده بیشتر از نوع اولیه و به مقدار کمتر، ثانویه کاذب، مطابق معیارهای رودر - Roedder, 1984 - هستند. براساس پتروگرافی میانبارهای سیال، و طبق روش ردهبندی بر مبنای ترکیب سیالات - Shepherd et al., 1985 - ، دو گروه اصلی میانبارهای سیال در نمونه های کوارتز همزاد با کلکوپیریت تشخیص داده شد:
الف - گروه اول شامل میانبارهای دو فازی مایع- گاز - LH2O>VCO2 - میباشد - شکل2 الف - . این نوع از میانبارهای سیال از یک فاز آبگین همراه با گاز CO2 تشکیل شده و معمولا نیمه شکلدار، کشیده و کروی هستند. اندازه آنها بین 3 تا 6 میکرون تغییر میکند.
ب - گروه دوم شامل میانبارهای سیال سه فازی گاز- مایع - آب - - مایع کربن دیاکسید - - LCO2+LH2O+V می باشند - شکل2 ه - . در این گروه دو نوع میانبار سیال غنی از مایع - L>V - و غنی از بخار - L<V - تشخیص داده شد. از نظر حجمی درصد فاز مایع به فاز بخار بیشتر است و حجم عمدهای از میانبارها را تشکیل میدهند. این میانبارهای سیال وزن مخصوص پایینی نیز دارند.
