بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین اهداف و شرط بقاء و تداوم حیات هر سازمانی ارتقای سطح بهرهوری آن سازمان است. امروزه نقش و اهمیت نیروی انسانی در فرآیند توسعه و تولید و ارائه خدمات در جوامع بشری به عنوان مهم ترین عامل مشخص شده است ..بدون نیروی انسانی اثربخش، تحقق اهداف برای هیچ سازمانی میسر و ممکن نخواهد بود. سیاستگذاران و مدیران افزایش بهرهوری را گاه به عنوان ابزار و گاه به عنوان هدف مورد توجه قرار میدهند. در نظام صنعتی امروزی تلاش در شناخت بهرهوری و تعیین عوامل موثر در افزایش آن، یکی از شرایط ضروری برای تحقق رشد و توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی میباشد.
امروزه بهرهوی،شاخص استفاده مؤثر، مفید و کارا از منابع گوناگون، صرفاً به عنوان یک معیار یا شاخص اقتصادی مطرح نیست، بلکه به عنوان یک فرهنگ و نگرش به کل زندگی است که جنبه های مختلفی را دربر گرفته و منشاء بسیاری از تغییرات و تحولات اساسی است.هدف این مطالعه بررسی اثر متغییر های سبک رهبری،سطح تحصیلات،مشارکت کارکنان ،رضایت شغلی،شرایط محیطی وشناخت شغل بر بهرهوری نیروی انسانی در دانشگاه علوم و تحقیقات تهران است.
آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه با طیف پنج گزینه ای لیکرت و با استفاده از نرم افزار SPSS در سال 1395-96 گردآوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این تحقیق از نظر هدف، از نوع کاربردی و از نظر روش توصیفی از توع همبستگی محسوب میشود. در پایان این تحقیق سعی شده تا پیشنهاداتی برای ارتقا بهرهوری منابع انسانی زیر مجموعه آن سازمان، ارائه گردد.
.1 مقدمه و بیان مسئله
بهره وری از جمله ساز و کارها و مولفههایی است که زمان بردار و کهنه شونده نیست بلکه دائما باید مورد توجه و نظر سازمان باشد و این بخاطر آن است که در بهرهوری مزیت رقابتی حاصل میشود در بهرهوری باید وضعیت موجود وگلوگاه های موثر بر بهرهوری را بخوبی شناخت، وضعیت مطلوبی را طراحی کرد و نظام بهبود دائم بهرهوری را ایجاد و بکار بست. بهرهوری رمز حیات مستمر سازمانها وبرپایی موسسات است. امروزه بهرهوری فراتراز یک معیار وشاخص اقتصادی است و به عنوان یک رویکرد جامع یک فرهنگ ونگرشی نظام گرا ویک کلی از همه اجزا مطرح است.
به طوری که میتواند هر یک ازجنبه های اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی کشور، سازمان و یا حتی افراد را تحت تاثیرقرار دهد.در میان عوامل تولید، عامل نیروی انسانی برخالف سایر منابع از سطح درک و شعور برخوردار است و بر استفاده بهتر از سایر عوامل تولید نیز اثرگذار است و یا به عبارتی، مهمترین اهرم اصلی در افزایش و کاهش بهرهوری سازمان ها میباشد. لذا از جایگاه ویژهای در بهبود بهرهوری برخوردار بوده و باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
نقش منابع انسانی در ارتقاء بهرهوری سازمان های خدماتی به دلیل تولید و ارائه مستقیم خدمات توسط نیروهای انسانی اهمیت بیشتری مییابد و به کارگیری نیروی انسانی با انگیزه، توانمند و بهرهور، علاوه بر ارائه خدمات باکیفیت، میتواند از سایر منابع درون سازمانی به نحو احسن و مطلوب استفاده نماید و انواع جنبه های بهرهوری را محقق سازد و نهایتا سازمان را بهرهور کند. اما اینکه چه عواملی بر ارتقاء بهرهوری نیروی انسانی موثر است و یا اینکه چگونه نیروی انسانی درون سازمان های خدماتی بهرهور میشوند، سوالی است که پاسخ آن در موسسات و سازمانهای مختلف به تناسب مأموریت آنها، سبک و نوع مدیریت مدیران آنها و حتی نیازهای کارکنان آنها گوناگون است. حتی اگر عوامل موثر بر ارتقاء بهرهوری در سازمان ها مشابه باشد اما مطمئنا شدت و میزان تاثیر آنها بر بهرهوری کارکنان یکسان نیست و باید در سازمان های مختلف میزان تأثیر این عوامل بررسی شود.
با توجه به محدودیت منابع مانند بودجه و زمان برای ارتقاء بهرهوری نیروی انسانی در سازمانها، شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر آن، برنامهریزی مقابله با کاهش بهرهوری و ارتقاء آن، شامل طرحریزی راهبردهای مناسب ارتقاء بهرهوری نیروی انسانی را هدفمند میکند. کارمندانی که دارای انگیزه، ابزار و محیط مناسبی هستند، دو تا سه برابر کارمندانی که به آنها انگیزه لازم داده نمیشود و یا برای انجام مؤثر کارهایشان با موانع سازمانی دست به گریبان هستند، بازدهی دارند
تاکنون در خصوص عوامل موثر بر بهرهوری نیروی انسانی به تحقیق درباره دلایل ارتقای آن پرداختهاند از جمله سوتر مایستر2،هرسی و گلداسمیت3 میتوان اشاره کرد. به عقیده شولتز - 4مشهور به پدر تئوری سرمایه انسانی - سرمایه نقش مهمی را در توسعه اقتصادی ایفا میکند و بزرگترین سرمایه انسان است، انسانی که سالم، دانا و دارای دانش و مهارت باشد.در چند دهه گذشته توسعه سریع اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشور ها رخ داده است، کشور هایی دارای منابع مادی و طبیعی چندانی نبودهاند، اما امروزه در ردیف کشورهای توسعه یافته قرار دارند، در حالی که کشور هایی با منابع بسیار غنی، همچنان در حال توسعه می باشند.
روشن است که عامل اصلی توسعه،بهرهوری نیروی انسانی میباشد. کشورهای پیشرفته، نیروی انسانی و توسعه آن را در کانون هدفهای اصلی خود قرار دادهاند - اسمیت ادوارسون5، . - 2008 تجربه نشان داده است که جوامعی که بر کیفیت نیروی انسانی، یعنی داشتن انسان های سالم و با تخصص و مهارت بالا تاکید و توجه کردهاند، به پیشرفتهای چشمگیری نائل شدهاند. ارتقاء بهرهوری عوامل تولید از مسایل بسیار مهم در اقتصاد بشمار میآید چرا که با هزینه کردن بهینه نهاده ها میتوان به ستانده های بیشتری دست یافت و این موضوع به عنوان مزیت رقابتی برای کشورها مطرح میباشد. در این راستا ضروری است عوامل موثر بر بهره وری مورد توجه بیشتری واقع شده و در خصوص آن برنامهریزی های دقیق و مبسوط صورت گیرد .
افزایش سهم بهرهوری در رشد اقتصادی در هر بخش و زیر بخش مربوطه، مستلزم افزایش شاخصهای بهرهوری کار، سرمایه وکل عوامل تولید میباشد. در این میان اهمیت بهرهوری عامل انسانی از سایر عوامل تولید به نحو شاخصی برجسته تر و از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که این عامل، خود در به کارگیری سایر عوامل تولید، نقش بسیار حائز اهمیتی را ایفا مینماید و اصلاً بدون توجه به این عامل، سایر عوامل تولید هیچ ارزشی نخواهند داشت.
در ایران از اهمیت بهرهوری نیروی انسانی غفلت صورت گرفته به همین علت و با توجه به نقش مهم بهرهوری نیروی انسانی در پیشرفت کشور ،در این پژوهش به بررسی عوامل موثر در بهرهوری نیروی انسانی پرداخته میشود. ادامهی مطالب ارائه شده در این پژوهش بدینصورت سازماندهی میشود: در بخش دوم مختصری درمورد مفاهیم بهرهوری، نیروی انسان، سازمان، مشارکت، بهرهوری نیروی انسانی،عوامل موثر بر افزایش بهرهوری و عوامل بازدارنده بهرهوری نیروی انسانی بیان شده است. بخش سوم به روش تحقیق پرداخته خواهد شد، در بخش بعدی به تحلیل داده ها و در بخش پنجم نیز به نتیجهگیری و پیشنهادها اختصاص یافته است.
بهره وری به طور کلی به عنوان یک معیار اندازه گیری میزان خروجی تولید به نسبت هر واحد از ورودی تعریف میشود
بهره وری عبارت است از نسبت بین کلیه ستادههای محسوس به نهادههای محسوب
بهره وری از مفاهیمی است که بسیار خلط و اشتباه درک شده است. از اینرو نخست به برداشتهای نادرست این مفهوم اشاره میشود :بهرهوری، کارکردن زیادتر نیست؛ بهرهوری،کاهش هزینهها نیست؛ بهرهوری، کاهش کارکنان نیست؛ بهرهوری، کار اضافی برای مدیران نیست؛ بهرهوری، استخدام متخصصان جدید نیست؛ بهرهوری، بهکارگیری فناوری جدیدی نیست؛ بهرهوری، هدف نهایی نیست؛ بهرهوری، عملکرد نیست؛ بهرهوری، خروجی نیست؛ بهرهوری، ظرفیت تولید نیست؛ بهرهوری، سودآوری نیست
بهره وری عبارت است از، به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی تمهیدات به طریق علمی، مدیران و مصرف کنندگان. در تعاریف دیگر، بهرهوری نیروی انسانی را حداکثر استفاده مناسب از نیروی انسانی به منظور حرکت در جهت اهداف سازمان با کمترین زمان و حداقل هزینه دانسته اند - عسگریان و جوادپور،. - 1391 بهرهوری بصورت مجرد قابل حصول نیست زیرا تابعی است از عوامل مختلف که می توان به این صورت بیان کرد
P=F - L,QL,K,WP,M - یعنی بهرهوری تابعی است از تعداد نیروی انسانی - L - ،کیفیت نیروی انسانی - - QL، حجم سرمایه گذاری - - K،نرخ دستمزد ها - WP - و سطح انگیزش افراد - - Mکه این سطح انگیزش خود تابعی است از رهبری - - LD،محیط کاری - - WE،سطح دستمزد ها و پاداش ها - - R،ارزش های دریافتی از کار انجام شده - - Vو میزان رشد و پیشرفت شخصی - - Gیا بعبارت دیگر - M=F - LD,WE,R,V,G بدین ترتیب مشاهده می شود که برای دستیابی به بهرهوری در هر زمان بایستی به عوامل زیادی توجه کرد
برخی بهره وری را مرکب از کارایی، اثربخشی و توانایی تغییر متناسب با اقتضائات داخلی و خارجی سازمان میدانند
در مدل کانن، عوامل موثر بر بهبود بهرهوری نیروی کار عبارتند از نظام شایسته سالاری، نظام پاداش و خدمت ، حقوق ماهانه مکفی، فوق العاده ها ی شغلی و مزایای بازنشستگی ، آموزش و بالنده کردن نیروی کار ، بهبود اوضاع کاری و رفاه کارکنان، کارگروهی، نظام پیشنهادات، مشارکت و گردش شغلی کارکنان
سومانث نسبت به بهره وری دیدگاه کاملا فیزیکی داشته و بهرهوری را مقایسه بین ورودی های فیزیکی و خروجی های فیزیکی سازمان می داند -
بهره وری عبارت است از نسبت برون داد به کل یا قسمتی از منابع استفاده شده است.
