بخشی از مقاله
چکیده
جمعیت شهری در دنیا به شدت رو به افزایش است و این افزایش جمعیت، چالشهایی را برای توسعه پایدار به همراه داشته است که از آن جمله می توان به کمبود مسکن به ویژه برای طبقات فقیر اشاره کرد. در کشور ما نیز در حال حاضر 71/5 درصد جمعیت در نقاط شهری ساکن هستند و مسکن شهرنشینان به یکی از موضوعات اساسی در جامعه تبدیل شده است. در این پژوهش بحث عوامل موثر بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج بررسی و مطالعه شده است.
روش تحقیق در مقاله حاضر به روش توصیفی - تحلیلی شکل گرفته و به منظور جمع آوری داده های آن از روش اسنادی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است و روش تجزیه تحلیل به روش AHP در نرم افزار GIS می باشد.
با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش مکانیابی مسکن مهر در شهر یاسوج به توجه به اصول شهرسازی و معیارهای مکان گزینی مسکن جانمایی نشده و مجتمعهای مسکن مهر اجراشده در شهر یاسوج به ویژه مسکن مهر احداث شده در نزدیکی شهرک صنعتی بلکو و سروک از وضعیت مناسبی به ویژه از جهت دسترسی و فاصله از مراکز صنعتی و قرار گرفتن در قلب زمین های کشاورزی و دیگر معیارهای موثر بر مکانیابی بخوردار نمی باشند.
.1 بیان مسأله :
مکان یابی مناسب زمین در توسعه شهری یکی از مهم ترین عامل ایجاد مسکن است. عوامل و نیروهای گوناگونی در مکان گزینی و شکل پذیری سکونتگاه ها دخالت دارند. مکان گزینی، انتخاب بهترین مکان برای انجام یک فعالیت است که بتواند با استفاده از امکانات موجود بیشترین بهره وری را در راستای اهداف از پیش تعیین شده تأمین نماید. انتخاب یک موقعیت مکانی از بین گزینه های موجود نیازمند شناخت و ارزیابی دقیق مناطق با استفاده از مدل ها و ابزارهای مناسب می باشد، تئوری های مکان گزینی سعی دارند با ارایه معیارها و زیرمعیارهای پیشنهادیشان و همچنین تعیین عوامل مؤثر بر تصمیم گیری و بیان راه حل های منطقی، تصمیم گیرندگان و برنامه ریزان را در انتخاب مکان یا مکان های مناسب یاری نمایند.
نیاز به مسکن دو بعد کمی و کیفی دارد. در بعد کمی نیاز به مسکن، به فقدان سرپناه و میزان دسترسی به مسکن و در بعد کیفی مسایل و پدیده هایی مطرح می شوند که به بی مسکنی، بدمسکنی و تنگ مسکنی منجر می شوند. وجود واحدهای مسکونی نامناسب موسوم به بدمسکنی، از معضلات اجتماعی جوامع امروز است. عدم مکان یابی صحیح مناطق مسکونی برای تأمین کمبود مسکن و عدم توجه صحیح به معیارهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی وغیره، موجب عدم تحقق کامل اهداف پیش بینی شده برای طرح های مزبور و در نهایت هدر رفتن هزینه های صرف شده و یا نارضایتی ساکنان خواهد شد. لذا مکان یابی صحیح مسکن یکی از مهم ترین بخش های برنامه ریزی مسکن است و صرف زمان و هزینه برای آن موجب موفقیت بیشتر طرح های مسکن و کاهش هزینه های آتی می گردد.
حال با توجه به موارد فوق در این پژوهش محقق به دنبال پاسخگویی به این سوال می باشد که آیا سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر شهر یاسوج به درستی انجام شده است؟ مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی مسکن کدامند؟ مهمترین معیارها جهت انتخاب سایت مناسب برای اجرای پروژه مسکن مهر کدامند؟ آیا پروژه مسکن مهر شهر یاسوج قبل از اجرا به درستی مکانیابی شده است ؟ نقش مدیران و برنامه ریزان شهری درارزیابی عوامل موثردر مکانیابی کدامند؟ و... بنابراین هدف اصلی این پژوهش سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار برمکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج است.
.2 اهداف تحقیق
- سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار برمکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج
- مطلوبیت وسازکاری در مکانیابی مسکن مهر یاسوج
- بررسی و تدوین روش ها و الگوهای مناسب مکانیابی مسکن
- شناخت نقایص وکاستیهای مکانیابی مسکن
- آشنایی و ارائه الگوی مناسب در بررسی و مکانیابی مسکن
.3 سوالات تحقیق
- آیا سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج به درستی صورت گرفته است؟
- آیا بین عوامل موثر بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر با شاخص های مکانیابی ارتباط معناداری وجود دارد؟
.4 فرضیات تحقیق
-1 به نظر می رسد سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار برمکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج به درستی صورت نگرفته است.
-2 بین عوامل موثر بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر با شاخص های مکانیابی ارتباط معناداری وجود دارد.
.5 دادهها و روش پژوهش
دستیابی به هدفها ی علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود؛ مگر زمانی که با روششناسی درست صورت پذیرد. به ،عبارت دیگر پژوهش از حیث روش است که اعتبار ؛ابدی یم نه موضوع پژوهش
با توجه به فرضیه ماهیت آنها، روش پژوهش حاضر، از لحاظ هدف کاربردی و از حیث شیوه مطالعه به روش توصیفی از نوع پیمایشی شکل گرفته است. به منظور گردآوری اطلاعات، این پژوهش از روش اسنادی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و گزارش ها و اسناد تصویری مانند نقشه ها ی تفکیکی و پایه رقومی و غیرقومی و همچنین روش میدانی شامل مشاهدات میدانی و برداشت کاربری های پیرامونی طرح مسکن مهر استفاده شده است. در این راستا، ابتدا معیارها و استانداردهای مربوط به مکان یابی کاربری های مسکونی بیان می شوند و سپس تناسب مکانی سایتهای مسکن مهر ارزیابی شده. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از مدل سلسله مراتبی AHP و قابلیت های نرم افزار GIS و اکسپرت چویس استفاده شده است.
.5 مبانی نظری پژوهش
آنچه در سال های اخیر به نام طرح مسکن مهر در وزارت مسکن و شهرسازی مطرح شده است، تجربه ای جدید برای تأمین مسکن گروه های کم درآمد بوده است - نسترن و رعنایی، . - 113 :1389 در مطالعه طرح جامع مسکن که سند راهبردی اجرایی آن در سال 1385 تدوین و نهایی شد، 55 برنامه در قالب 9 محور پیش بینی شده بود که یکی از برنامه های آن در محور مسکن گروه های کم درآمد، برنامه واگذاری حق بهره برداری از زمین موسوم به مسکن مهر بود.
مسکن مهر به منظور ایجاد زمینه و بسترسازی برای تأمین مسکن مناسب برای آحاد ملت و به ویژه اقشار کم درآمد، تقویت نقش حاکمیتی دولت در امر تأمین مسکن های و در راستای حصول به عدالت اجتماعی و توانمندسازی گروه کم درآمد با رویکرد تقویت تعاونیهای مسکن، خیرین مسکن ساز و نهادهای حمایتی، حصول مدیریت یکپارچه و منسجم، کاهش سهم زمین در قیمت تمام واحد مسکونی و حمایت و هدایت انبوه سازی، در قالب بند»د« تبصره 6 قانون بودجه سال 1386 کل کشور با پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی به عنوان متولی برنامه ریزی و هدایت بخش مسکن، تهیه شد
-6 موقعیت محدوده مورد مطالعه
شهر یاسوج مرکز شهرستان بویراحمد است. شهر یاسوج در موقعیت جغرافیایی30 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 51 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. این شهر از شمال به ارتفاعات دنا، از جنوب به کریم آباد، خلف آباد، نجف آباد، از طرف مشرق به محمودآباد و از شمال غربی و مغرب به مهریان، شرف آباد و بلکو محدود می شود. شهر یاسوج در سال 1342 با اهداف سیاسی و اداری پایه ریزی شد و در سال 1344 به عنوان مرکزیت فرمانداری کل انتخاب گردید. مساحت شهر یاسوج در سال 90 ،1801 هکتار و جمعیتی بالغ بر108505 نفر و 26104 خانوار بوده است. این شهر از چهار ناحیه و 23 محله تشکیل شده است.
شکل . - 1 - نقشه موقعیت محدوده مورد مطالعه
.7 تجزیه و تحلیل موقعیت مکانی مسکن مهر یاسوج با مدل سلسله مراتبی AHP
در این مطالعه به منظور اطمینان از مقایسات انجام گرفته و ضرایب تعیین شده، ده نفر از اساتید و دانشجویان به عنوان کارشناس انتخاب و هر یک از آنها معیارها را به صورت جداگانه مورد مقایسه زوجی قرار دادند. سپس از تعدیل و تلفیق این نظرات، ماتریس نهایی مقایسه زوجی معیارها به دست آمد.از میان معیارهای مورد مطالعه، معیار سازگاری از دید کارشناسان بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده و بیشترین تأثیر را در تعیین اولویت مسکن مهر در شهر یاسوج دارد.
