بخشی از مقاله
چکیده
رشد فیزیکی شهر یکی از نمودهای مهم فرایند شهرنشینی در جهان می باشد. که بعنوان یکی از موضوعات اساسی در تحلیل مطالعات شهری به حساب می آید. مهاجرت های بی رویه، افزایش جمعیت، هر چند به عنوان علت های اولیه گسترش فیزیکی شهرها محسوب می شوند، اما عوامل فضایی متعددی بر توسعه کالبدی شهرها موثر می باشند. شهر اردبیل به عنوان مرکز استان اردبیل در طی چند دهه اخیر رشد و گسترش قابل ملاحظه ای را تجربه نموده است. بر این اساس بررسی عوامل موثربر توسعه فیزیکی شهر اردبیل به عنوان هدف اصلی تحقیق مد نظر قرار گرفته است.
نتایج حاصل از پژوهش که به روش توصیفی B تحلیلی انجام شده است. نشان می دهد که در رشد شهر اردبیل عواملی چون توپوگرافی مناسب، منابع آبی کافی، و خاک با کیفیت بعنوان عوامل طبیعی، کشاورزی، صنعت، گردشگری و راههای ارتباطی، بعنوان عوامل اقتصادی، و از لحاظ اجتماعی رشد طبیعی جمعیت، مهاجرت و هم چنین از نظرسیاسی برنامه هاو سرمایه گذاری های دولت و مرکز استان شدن شهر اردبیل در رشد این شهر تاثیر بسزایی داشته اند.
مقدمه
در این که شهرها چگونه بوجود آمده اند شاید آن را بتوان فق در حیطه تصور جستجو نمود تا استنتاج حقایق قابل مشاهده اما تنها چیزثابت درباره شهرها آن است که دایم درحال تغییر هستند
توسعه فیزیکی شهر فرایندی پویا و مداوم است که طی آن محدوده فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهت های عمودی و افقی ازحیث کمی و کیفی افزایش می یابند
بنابراین یکی از ویژگی های مهم فرایند شهر نشینی در جهان، گسترش سریع فیزیکی شهرهای آن است در ا ثر تحولات جدید شهرها به سرعت تغییر و دگرگونی پذیرفته اند این دگرگونی به شکل افزایش سریع جمعیت ورشد فیزیکی شهرها به صورتی نامتعادل و ناهماهنگ بوده است
چنانچه توسعه فیزیکی موزن و متعادل صورت گیرد مطلوب خواهد بود اما در صورتی که توسعه فیزیکی در بخش های مختلف ناموزون و ناهماهنگ باشد موجب ناپایداری شهری می شود - عظیمی آملی، 140،. - 1388 آنچه مسلم است مجموعه ای از عوامل و نیروهای طبیعی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی شهرها را در ابعاد مختلف جمعیتی، فیزیکی و اجتماعی دگرگون می سازند
شهرها با توجه به مقر جغرافیایی که در آن واقع شده اند ممکن است برای توسعه آتی خود با پدیده های ژئو مورفولوژیک مختلفی مواجه باشند این پدیده ممکن است اسباب گسترش شهر را فراهم کنند یا به عنوان تنگنا در توسعه و عمران شهری مطرح شوند
از طرف دیگر با نگاهی به روند توسعه فیزیکی شهرها به ویژه در نیمه دوم قرن حاضر معلوم می شود که زمین قابل سکونت تحت تاثیر عواملی چون ازدیاد جمعیت، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، گستردگی و پر شمار شدن واحدهای تولیدی، خدماتی و مسکونی، تغییر الگوی مصرف زمین، زمین خواری و سوء مدیریت و مانندآن با آهنگی سرسام آور افزایش می یابد
دردهه های اخیر عناصرسیاست گذاری نیز به توسعه هرچه بیشتر لگام گسیخته شهر کمک نموده است
گروهی از عناصر سیاست گذاری موثر در توسعه فیزیکی شهرها عبارتند از: به وجود آمدن اشتغال، رفاه اجتماعی، پیشرفت های فرهنگی و علمی و اقتصادی
در طی سالهای اخیر شهر اردبیل از نظر فیزیکی با رشد قابل ملاحظه ای روبرو بوده است و با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر که بر روی یک دشت ساخته شده و این یک امتیاز برای رشد شهر محسوب می شود، عوامل دیگری نیز در رشد سریع کالبدی آن دخالت داشته اند از اینرو در این تحقیق سعی شده عواملی که روند توسعه فیزیکی شهر اردبیل را موجب شده اند مورد بررسی قرار گیرند.
روش تحقیق
شناسایی و ساخت یکی از مراحل پر اهمیت انجام تحقیقات است. برای به انجام رساندن مرحله شناخت نیاز به بدست آوردن اطلاعات منطقی و به حد کافی آگاهی و اضافه بر مسائل موجود می باشد
جمع آوری اطلاعات مختلف به روش کتابخانه ای بوده است. وبرای جمع آوری داده های مورد نیازدرتحقیق از مقالات، کتب، و نشریاتی که در زمینه رشد شهر ونقش عواملی که در توسعه شهر موثرند مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به موضع پژوهش برای انجام آن از روش تحلیلیBتوصیفی استفاده شده است.
اهداف تحقیق
اگرشهر را به عنوان موجودی زنده در نظر آوریم هر موجود زنده ای علاوه بر اثراتی که بر محیط اطراف خود می گذارد. از آن نیز تاثیر می پذیرد - پور احمد،1376،. - 47 شهرها همواره تحت تاثیر نیروها و عوامل گوناگونی شکل گرفته و گسترش می یابند - واحدیان بیکی،و همکاران، 30،. - 1390با در نظر گرفتن این مسله هدف این پژوهش نیز بررسی عوامل موثر بر توسعه فیزیکی شهر اردبیل می باشد . عواملی که باعث شده شهر اردبیل در چند دهه گذشته رشد قابل ملاحظه ای داشته باشد.
پیشینه تحقیق
بیشتر پژوهش هایی که در رابطه با رشد فیزیکی شهرها انجام گرفته در مورد تاثیرات رشد فیزیکی وتعیین جهات بهینه رشد شهری بوده است و کمتر به صورت موردی در رابطه با عوامل موثر در رشد فیزیکی Bکالبدی شهرها کار انجام شده است از اینرو به تحقیقاتی که در این زمینه کار شده در زیرمی توان به موارد زیر اشاره نمود:
نصیری - - 1380، درمقاله ای روند توسعه شهر ملایر را مورد بررسی قرار داده است. که نتایج آن نشان دهنده حاکم بودن الگوی شعاعی و شطرنجی بر بافت امروزی شهر ملایر می باشد.
حسین زاده دلیر و هوشیار - - 1385، در تحقیقی تحت عنوان: دیدگاهها عوامل و عناصر موثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران، به بررسی عوامل موثر بر رشد فیزیکی شهری پایدار و سود جستن از آن به عنوان ابزاری در توسعه شهری پویا از دیدگاه مبحث توسعه پایدار نگرش سیستمی و ملاحظات زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پرداخته اند.
علی نژاد طیبی - - 1389، به بررسی عوامل موثر بر رشد کالبدیBفیزیکی و سیر گسترش شهر فیروزآباد پرداخته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد، که طرح جامع شهر نقش عمده ای را در جهت دهی توسعه فیزیکی شهر ایفا نموده است.اما توسعه فیزیکی شهر با گسترش کاربریهای خدماتی، تجهیزات شهری هماهنگ نبوده و این کاربریها از پراکنش فضایی متعادلی برخوردار نبوده وحتی با استانداردهای مرسوم نیز مطابقت ندارند و در پایان با استفاده از مدل AHPو ArcGIS اراضی مناسب جهت توسعه آتی شهر مشخص شده است.
