بخشی از مقاله
چکیده:
هدف مقاله حاضر بررسی عوامل و تکنیک های موثر شکوفاسازی خلاقیت و نوآوری در سازمانهای پویا است. لذا سعی گردیده ضمن پرداختن به مفهوم شناسی خلاقیت و نوآوری ، تکنیک ها ،زمینه ها و بسترها و موانع آن به بررسی عوامل اثرگذاردر توسعه خلاقیت و نوآوری سازمانی در یکی از مراکز خدمات درمانی مورد بررسی قرار گرفته شود.
جامعه آماری پژوهش، شامل تمامی کارکنان شرکت های هواپیمایی در کشور است که 108 نفر آنان به پرسشنامه ها پاسخ دادند. روش پژوهش پیمایشی و کاربردی است و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود و به وسیله آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
بر این اساس، یافته های تحقیق بیانگر این است که بین خلاقیت به عنوان متغییر وابسته و فرهنگ سازمانی، استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و عوامل اشتراک و تسهیم دانش، اختصاص پاداش برای کارکنان، استراتژیها و سیاستهای دانش محور، حمایت مدیریت ارشد، مدیریت منابع انسانی به عنوان متغییرهای مستقل شرکت هواپیمایی کشور رابطه مثبت و معناداری وجوددارد. این تحقیق می تواند کمک شایانی به مدیران و کارکنان در جهت بهبود خلاقیت و نوآوری سازمانی و راه کار های پیشنهادی تحقیق را در جهت ترغیب و تشویق خلاقیت در سازمان بکار گیرند.
-1مقدمه
از عمده ترین جریانهای حاکم بر حیات بشری در آغاز هزاره سوم میلادی فرآیند نوآوری و خلاقیت است که اساس و بستر ساز تغییر و تحول و دگرگونی است - طاهری و دیگران. - 1389:46 در جهان پیچیده و پر شتاب امروز،عوامل بیشماری بر تغییر و تحولات سازمان اثر گذارند.چهار عامل عمده ،که حداکثر اثر را بر سازمانها وارد می آورند،عبارتند از:
-1فشار جدید رقابت جهانی
-2محو شدن مرز و بوم بازار تجارت
-3شتاب پیشرفت تکنولوژی
-4دگرگونی سریع در ارزش ونحوه زندگی مصرف کنندگان کالا.
سازمان های موفق جهان برای مقابله با این عوامل ،به خلاقیت و نوآوری به عنوان فعالیتی حیاتی روی آورده اند
نظر به اینکه خلاقیت در سازمانها هنوز نهادینه نشده و برای آن نیز تقاضای موثری وجود ندارد و از طرفی تغییرات و تحولات فزاینده محیطی،برای ادامه حیات سازمان ها راهی به جز خلاقیت باقی نگذاشته است لذا شناخت و به کارگیری صحیح خلاقیت از اهمیت به سزایی برخوردار بوده ،اغلب سازمانها و مدیران آنها ،نادانسته، به جای ایجاد زمینه ظهور و بروز و ارتقا،خلاقیت کارکنان خود را سرکوب می کنند این امر از این لحاظ اهمیت دارد که اگر خلاقیت سرکوب شود، راه ایده های تازه بسته و در نتیجه سازمانها از دست یابی به توسعه باز خواهند ماند
امروزه سازمانهای موفق سازمانهایی هستند که مدیران و کارکنان آن بر اساس راهبرد سازمان همواره در یک رقابت پویا به دنبال نوآوری و خلاقیت باشند و تفکر در نیروهای سازمان به صورت یک عادت و وظیفه سازمانی تلقی گرددبرای ایجاد و تداوم نوآوری و شکوفایی در سازمان بایستی عادت به تفکر را در کارکنان و مدیران ایجاد کرد،چرا که خلاقیت با تفکر به وجود می آید و ارزش تفکر به قدری زیاد است که در تعالیم اسلامی ارزش یک ساعت تفکر ،بر 70 سال عبادت بدون تفکر برتری داده شده است
نوآوری به عنوان مسئله ای مهم برای افراد،نهادها و روی هم رفته ،برای همه ی جوامع به دلیل ارتباط آن با انعطاف پذیری و تولید بسیار مهم و اساسی است و مهمترین عامل در رشد و پیشرفت بشر در تمام زمینه ها نوآوری و خلاقیت است به همین دلیل نوآوری عامل مهمی در بقای سازمان ها در محیط پر رقابت کنونی است
خلاقیت و نوآوری برای سازمانهایی که به منظور پاسخگویی به الزمات یک محیط پیچیده پیوسته در حال تغییر تلاش می کنند، حائز اهمیت بسیار است و مدیران خوب باید به تشویق خلاقیت فردی و گروهی درمحیط کارشان علاقمند باشند . چرا که خلاقیت و نوآوری لازمه بقای هر سازمانی است و سازمانهای غیر خلاق طی زمان از صحنه محو می شوند و اگر چه چنین سازمانهایی ممکن است در مقطعی از عمر خود در عملیاتی که در گیر آن هستند موفق باشند ولی سرانجام مجبور به تعطیلی یا تغییر سیستم می گردند.
معهذا توانایی های خلاقیت و نوآوری افراد غالبا به واسطه مدیریت ضعیف و روشهای سازمانی دچار انسداد می شود . چرا که خلاقیت و نوآوری در محیط باز و آزاد سازمان بارورمی گردد یعنی محیطی که کشف نظریات جدید و ارائه راه های جدید را تقویت نماید - احسانی قدس و سید عباس زاده ،ص 2 ،. - 1391 در این مقاله پس از مروری بر مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیق به بررسی عوامل اثرگذار بر خلاقیت و نوآوری پرداخته شد و در نهایت به ارائه پیشنهادات می پردازد.
-2 مروری بر مبانی نظری
2-1مفهوم و ماهیت خلاقیت و نوآوری خلاقیت همواره مفهومی اسرار آمیز ،وسیع و بسیار پیچیده بوده است. تحقیق در مورد خلاقیت و عناصر تشکیل دهنده آن،بیش از یک قرن پیش توسط دانشمندان علوم اجتماعی شروع شد،ولی انگیزه اساسی برای پژوهش بیشتر در سال 1950توسط گیلفورد ایجاد گردید - همان منبع - اما صاحب نظران این حوزه تلاش کرده اند که با شناخت عناصر و ویژگی های خلاقیت ،سطح پیچیدگی نظری آن را تا حد ممکن کاهش دهند - صادقی مال امیری و رییسی،. - 1389:99خلاقیت به شیوه های گوناگون قابل تعریف است. در زیر برخی از مهمترین آنها اشاره می شود:
هربرت فوکس 1معتقد است که "فراگرد خلاقیت عبارت است از هر نوع فراگردی تفکری که مساله ای را به طور مفید و بدیع حل کند.همچنین به اعتقاد جرج سیدل ،"توانایی ربط دادن و وصل کردن موضوع ها ،صرف نظر از اینکه در چه حوزه ای یا زمینه ای انجام گیرد،از مبانی بهره گیری خلاق از ذهن است". اریک فروم نیز معتقد است که خلاقیت توانایی دیدن - آگاه شدن - و پاسخ دادن است".
نویسنده دیگری، خلاقیت را ایجاد آنچه قبلا وجود نداشته می داند و برای آن ماهیتی جدید خواه در ذهن خواه در عین قائل است و یکی دیگر از نویسندگان خلاقیت را درخشش یک اندیشه و به وجود آمدن نظر و ایده ای نو ی داند. خلاقیت نگاهی کنجکاو و کاوشگر به پدیده ای قدیمی است که آنرا می یابد و آشکار می کند - الوانی،223، - 1389 پیتر دراکر2 نیز معتقد است که :" در خلاقیت همانند کوششهای دیگر نیاز به استعداد ،دانش و مهارت دارد
همچنین مفهوم خلاقیت به توانایی هایی اطلاق می شود که فرد بتواند افکار جدید و مفیدی را ارائه دهد.بتواند روابطی نو و مهمی را به روشنی درک کند و بتواند سئوالات بی سابقه اما را مهمی را مطرح سازد. لذا خلاقیت را شاید بتوان برترین سطح یاد گیری بشر ،بالاترین توانمندی تفکر و محصول نهایی ذهن و اندیشه انسان دانست
در مجموع ویژگی های خلاقیت را می توان به صورت زیر بر شمرد :
-1 خلاقیت فرآیندی فکری روانی است،
-2 محصول خلاقیت می تواند به شکل یک اثر ،ایده راه حل،یک مشی یا هر چیز دیگر ی ظهور کند.
-3محصول خلاقیت پدیده ای نو و جدید است - نوآوری -
-4محصول خلاقیت علاوه بر جدید بودن دارای ارزش نیز هست،
-5خلاقیت یک توانایی عمومی است و در همه افراد کم وبیش وجود دارد
-6خلاقیت قابل پرورش است و با محیط اجتماعی ارتباط مستقیم دارد
2-2 تفاوت نوآوری و خلاقیت
خلاقیت و نوآوری آن چنان بهم عجین شده اند که شاید به دست دادن تعریف مستقلی از هر کدام دشوار باشد،خلاقیت پیدایی و تولید یک اندیشه و فکر نو است در حالیکه نوآوری عملی ساختن آن اندیشه و فکر است. نوآوری نیز مانند واژه خلاقیت دارای تعاریف متعدد و متنوعی است که به دیدگاهی بستگی دارد که از آن دیدگاه تعریف می شود. پیتر دراکر نیز نوآوری را تغییری که ابعاد تازه ای از عملکرد را موجب می شود تعریف می کند
به عبارت دیگر خلاقیت اشاره به قدرت ایجاد اندیشه های نو دارد و نوآوری به معنای کاربردی ساختن ان افکار نو و تازه است - الوانی1389، - 223نوآوری به عنوان جز اساسی مو فقیت هر سازمان محسوب می شود که موجب ایجاد و تولید مستمر ایده های نو می شود،بوز آلن هامیلتون3 معتقد است که نوآوری منبع اصلی ایجاد ارزش و یکی از توانا سازهای مزیت رقابتی در شرکت ها است
در حالی که خلاقیت یک فراگرد یا فعالیت ذهنی - عقلانی - برای بوجود آوردن یک اندیشه جدید و بدیع می باشد، نوآوری تبدیل خلاقیت - اندیشه نو - به عمل یا نتیجه - سود - است و بنا به باور لوسیر4 به کارگیری یک ایده جدید است.
به طورکلی تعریف نوآوری یکی ازموارد زیر را شامل می شود:
نوآوری در خروجی ها: نوآوری در محصولات،خدمات و امور توزیع محصولات و خدمات.
نوآوری در ورودی ها: نوآوری در مواد مصرفی مورد استفاده، نوآوری در منابع و شیوه های تامین آنها. نوآوری در فرایندها: نوآوری در فرایندهای تکنولوژیک نوآوری در مهارت ها و رویه های اجرایی انجام امور.
2-3عوامل موثر برشکل گیری فرآیند نوآوری در سازمان :
2-4 زمینه ها و بستر سازی خلاقیت:
نتایج و تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد خلاقیت زمانی در میان اجتماعی از انسان ها متجلی می شود که آنها از مرحله همدلی با یکدیگر گذر کرده باشند . دراین مرحله ،افراد به سرنوشت یکدیگر حساس بوده و در جهت رشد هم می کوشند
