بخشی از مقاله
چکیده
بدون شک، هیچ عاملی تاکنون در زندگی اجتماعی بشر و بطور کلی در همهی فعالیتها و کارهای گروهی و مشارکتی، به اندازهی اتحاد و ائتلاف و وحدت و صمیمیت پیشبرنده و نقشآفرین نبوده است. یعنی اساس و زیر بنای همهی پویاییها، پایداریها، پیروزیها و پیشرفتهای همه جانبهی یک ملت و جمعیت، بدون هیچ اغراق و مبالغهای، وحدت و یکپارچگی آن ملت است. و در مقابل، هیچ عاملی هم به اندازهی اختلاف و تفرقه عظمت، امنیت پایدار و موجودیت امتی را با خطر و تهدید مواجه نمیسازد.
لذا با قبول این واقعیتهایمهمّ و انکار ناپذیر، لازم است که همهی فِرق و مذاهب اسلامی با تکیه بر اصول و باورهای مشترک در بین خودشان، بنیههای وحدت و صمیمیت خود را روز به روز مستحکم نموده و در برابر توطئهها و تهدیدات نظام سلطه، با عزم راسخ و در یک صف واحد به مبارزه و مجاهدت برخیزند.
با همین ایده و انگیزه، در این نوشتار هم سعی شده است که با تحقیقات و مطالعات تاریخی در جهان اسلام، عوامل و شرایط مؤثر در تحکیم و تقویت وحدت امت اسلامی بصورت عملی و کاربردی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. بدان امید که بتواند در این رابطه، مفید واقع و مقبول افتد.
-1 مقدمه
در دوران معاصر با وجود این همه اطلاعات و ارتباطات، واقعا غیر قابل تصور است که کسی پیدا شود و از آسیبها و تهدیدات تفرقه و اختلافات قومی و مذهبی بین ملل مختلف در جهان بیخبر باشد. موضوع ایجاد تفرقه و دامن زدن به آن، الان بعنوان یکی از کارآمدترین و تأثیرگذارترین روشها و تاکتیکهای جنگ نرم از سوی قدرتهای استعماری و سلطهطلب بشمار میآید، که در سطح بسیار وسیعی مورد استفاده قرار میگیرد.
در طی مباحث آینده، به جزئیات مسأله بیش از این پرداخته خواهد شد. ولی در اینجا بصورت خیلیکلّی و اجمالی عرض میشود که این قدرتهای بزرگ و توسعه طلب از راه ایجاد اختلافات قومی و مذهبی ...، چقدر در این مدت، توانستهاند که در بین ملتها و پیروان مذاهب مختلف، تنش و درگیری بوجود آورند و متعاقب آن، یک منطقه بلکه بالاتر از آن، اوضاع کلی جهان را با بحرانهای شدید و غیر قابل مهار مواجه سازند تا از این طریق بتوانند به اهداف شوم خود دسترسی پیدا کنند.
زیرا ملتهای متحد و منسجم، همواره مانند سدی نفوذناپذیر در برابر اینگونه تهاجمات میتوانند ایستادگی و مقاومت نمایند. به همین خاطر است که از چنین اتحاد و انسجامی، همیشه نگران هستند و آن را مانع پیشروی-های خود به سوی اهداف استعماری و سلطهی مورد نظرشان تلقی میکنند و با هر وسیلهای میخواهند آن را از پیش پای خود بردارند. با این ملاحظات است که ما میخواهیم در این اوضاع نگران کنندهی جهان، سهمی از وظایف خود را ایفاء نماییم.
-1-1 هدف اصلی تحقیق
هدف اصلی تحقیق، هشدار و آگاهی بخشی به همهی اقوام و پیروان مذاهب مختلف اسلامی، در جهان است که با تمسک به اصول و مبانی مشترک، پیوندهای ملی و مذهبی خود را هرچه بیشتر مستحکم نموده و همچون سدّی نفوذناپذیر در برابر نقشهها و توطئههای شوم قدرتهای بزرگ و استعماری ایستادگی نموده و کوچکترین امکان رخنه برای غارت منابع مالی، معنوی و فرهنگی خود را به آنان ندهند.
-2-1 روش تحقیق
با عنایت به ماهیت موضوع، روشی که در اینجا به عنوان روش مناسب و کارآمد به نظر رسیده، روش گردآوری اطلاعات و تحلیل و تکمیل آنهاست یا به عبارت دیگر »روش کتابخانهای« است.
بدین ترتیب که ابتدا اطلاعات و مطالب مورد نیاز از طریق مراجعه به منابع مربوطه، جمع آوری و سپس مورد تحلیل قرار گرفته و احیاناً در مواردی هم که به هر دلیلی، اطلاعات گردآوری شده ناتمام باشند، تهیهکنندهی مقاله، با تکیه بر مبانی مسلّم دینی، تاریخی و توان علمی خود نسبت به تکمیل آنها، مبادرت خواهد کرد.
-2 اختلاف و تفرقه، راهکارها و راهحلهای آن
در این قسمت بحث، ضرورت دارد که با توجه و تأمل کافی به راهکارهای عملی و کاربردی موضوع »تفرقه و اختلافات« پرداخته شود. زیرا هدف اصلی این مقاله نیز همین است کهبتوانیم عملاً به ارائهی راهحلهایی برسیم که بتواند درصدی از این همه اختلافات و درگیریها را که متأسفانه روز به روز هم در حال گسترش است، کاهش دهد. با این حال، مجری طرح امیدوار است که با ارائهی راهکارهای مورد نظر و نیز حسن توجه خوانندگان و مخاطبان عزیز از سوی دیگر، موفق شود در انجام این وظیفهی بسیار مهم و حساس، مسؤولیت خود را ایفاء نماید.
اینک، به هرکدام از این راهکارها و راهحلهای مورد نظر، بطور جداگانه و با اندکی توضیحات، به ترتیب زیر اشاره میگردد:
-1-2 تربیت و سازندگی اخلاقی
بعنوان اولین و مهمترین گام در زمینهی جلوگیری از تفرقه و فتنههای ناشی از آن که باید برداشته شود، مسألهی تربیت و سازندگی اخلاقی آحاد جامعه است. زیرا بخش مهمی از اختلافاتی که در میان ملتها و جمعیتها به وجود میآید ریشه و منشأش بر میگردد به سوء تربیت افراد. یعنی کسانی که از لحاظ تربیت و سازندگی اخلاقی دارای نقایص و کمبودهایی هستند، غالباً دست به اختلاف و تفرقه میزنند و به دنبال آن، فتنهها، آشوبها و قتل و غارتهایی را موجب میشوند. اما بر عکس، افراد تربیت یافته و خود ساخته، هرگز به خاطر هواهای نفسانی، به خود چنین اجازهای نمیدهند اتحاد و ائتلافی که در میان جمعیتی به وجود آمده است، آن را به پراکندگی و اختلاف و نزاع تبدیل نمایند بلکه میکوشند با ایجاد صلح و آشتی و صمیمیت، یکپارچگی آن را حفظ نمایند.
مطالعهی تاریخ گذشتگان و مشاهدهی حوادث و اتفاقات روزمره، پذیرش این حقیقت را بر همه، مقدور میسازد. علاوه بر آن، در قرآن وَمجیدماتَفَرﱠقوُا - سورهیشوری،اِلّا آیهمِنی 14بَعدِ: ما جاءَهُمُ العِلمُ بَغیاً بَینَهُم ... - نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
اگر برای بررسی بیشتر موضوع، وضعیت اخلاقی و شخصیتی آن کسانی که با ایجاد اختلاف و تشکیک و تزلزل در افکار و عقاید تودههای مردم، دست به فرقهسازی زدهاند مورد مطالعه قرا دهیم حتماً به این واقعیت اعتراف و اذعان خواهیم کرد که بنیانگذاران این جریانهای انحرافی و فتنهانگیز در طول تاریخ، چه طیف افراد بودهاند.
بعنوان نمونه، از خوانندگان عزیز درخواست میکنم بروند قدری وضعیت اخلاقی محمّد علی باب، بنیانگذار فرقهی ضالّهی بابیت و محمد بن عبد الوهّاب، احیاء کنندهی آیین وهابیت را مورد دقت قرار دهند و ببینند که اینها از لحاظ تربیتی چه وضعی داشتهاند و چگونه به آسانی آلت دست کشور استعماری انگلستان شده و در اجرا و پیاده کردن نقشهی آنان، با ایشان همکاری کردهاند و الان مکتبی را به وجود آوردهاند که در جهان اسلام، بعنوان بزرگترین و خطرناکترین کانون ترس و وحشت، بلای جان مسلمانان شده است و از لحاظ ترس و وحشت و انجام عملیاتهای تروریستی گوی سبقت را از دیگران ربودهاند و علاوه بر آنامّ،ت متحد و منسجم مسلمان را پاره پاره کرده و قدرت و عزت آنان را پایمال نمودهاند.
بیش از این نمیخواهم در این باره، بحث را ادامه دهم زیرا مطلب به قدری روشن است که به قول معروف »چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است«، فقط بعنوان یک راهکار عملی و کاربردی خواستم به ضرورت و اهمیت موضوع، تأکید مجددی داشته باشم که آگاهان، نخبگان و خواص جامعه، بیش از این احساس مسؤولیت نموده در تربیت و سازندگیاخلاقی افراد اهتمام بیشتری به خرج دهند. مخصوصاً دربارهی تحصیل کردگان، لازم است تلاش و همت مضاعفی به عمل آید بدین معنا که قشر تحصیل کرده فقط به جنبههای تعلیمی اکتفاء نکنند بلکه بیشتر از آن، به مسائل اخلاقی و تربیتی توجه کنند و در کنار کسب مهارت و تخصصهای مربوطه، از تعهدات اخلاقی و تهذیب نفس نیز غافل نباشند.
خلاصه، اگر در تربیت و سازندگیهای اخلاقی افراد جامعه کوتاهی شود قطعاً وضعیت امروز و فردای جامعه پر التهابتر و پر مخاطرهتر از دیروز خواهد شد.
-2-2 افزایش بصیرت و سطح آگاهیهای مردم
به دلیل اینکه، ریشه و سرچشمهی بعضی از اختلافات و کشمکشها، جهل و نادانی انسانهاست لذا لازم است عالمان و اندیشمندان جامعه، تلاش کنند و سطح آگاهیهای مردم را ارتقاء دهند تا از طریق جهل و نادانی، افراد دست به نزاع نزنند. البته فرق نمیکند چه اختلافات داخلی باشد یعنی درون یک جمعیت و جماعتی اختلاف و دو دستگی به وجود بیاید و یا اختلافات جنبهی بیرونی داشته باشد و آگاهانه از سوی دشمنان خارجی مدیریت شود. به هر صورت، آگاهی و بصیرت مردم به خوبی میتواند جریان فتنه را که در قالب »تفرقه بینداز و حکومت کن« مطرح شده، خنثی و بیاثر نماید.
شاعر هم به همین موضوع اشاره نموده و عامل جنگ و خونریزی را ندیدن راه حقیقت توسط مردم، بیان میکند - دیوان حافظ، غزل . - 184 جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند به هر حال، بصیرت و هوشیاری مردم در مورد بیاثر نمودن توطئههای تفرقه افکنانهی دشمنان، اعم از داخلی و خارجی عامل مهمی به شمار میآید و نباید مورد غفلت و بیتوجهی قرار گیرد.
-3-2 نقش رهبران و نخبگان جامعه
رهبران و نخبگان جامعه اعم از دینی، علمی و سیاسی که در میان افراد و آحاد جامعه، جایگاه ویژه و ممتازی دارند اگر به موقع و با احساس مسؤولیت اجتماعی، بخواهند مسیر جامعه را به سمت وحدت و همگرایی و همفکری هدایت کنند میتوانند نقش بسیار تعیین کنندهای در این رابطه ایفاء کنند. زیرا رهبران و نخبگان نبض حیاتی افراد را در دست دارند و به خوبی میتوانند از عهدهی رهبری و هدایت آنان برایند.
با توصیههای گفتاری، نوشتاری و اتخاذ شیوههای عملی کارآمد و تأثیر گذار، حرکت جامعه را به سوی اهداف ایدهآل و مشترک راهنمایی کنند. مخصوصاً آن دسته از رهبرانی که نفوذ معنوی و دینی نیز در دل تودههای مردم دارند مثل جریان تحریم تنباکو که با اشارهی یک مرجع دینی چنان آحاد جامعه به سوی وحدت نظر هدایت شدند که در تاریخ، چنین اتفاقی کمتر سابقه دارد و یا از همهی اینها روشنتر و محسوستر نقش رهبری حضرت امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سال 1357 است که در ایجاد اتحاد و همبستگی ملی، کاری معجزهگونه به نمایش گذاشتند.
