بخشی از مقاله
چکیده
بررسی حاضر، یک مطالعه مروری است که به بررسی انواع درمانهای اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی میپردازد. توسط دو دانشجو معلم با هدف آشنایی خود و سایر معلمان از این اختلال و درمانهای آن است. اطلاعات موجود بر اساس کتابهای فارسی و ترجمه شده لاتین در زمینه کلیات اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی میباشد و تاکید بر مقالاتی که در این زمینه منتشر شده اند بوده است.
اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی که ADHD نامیده میشود یک اختلال عصب رفتاری و تحولی دوران کودکی است که با سه ویژگی اصلی یعنی نارسایی توجه، بیش فعالی و تکانشگری توصیف میشود. رایجترین خصوصیات کودکان مبتلا به این اختلال کمبود توجه / بیش فعالی، حواس پرتی و تکانشی است. عواملی از قبیل ژنتیک، محیط و عوامل عصب زیست شناختی سبب به وجود آمدن ADHD میشوند. درمانهای گوناگونی جهت کاهش نشانه های ADHD وجود دارد که این درمانها در دو طبقه عمده درمانهای دارویی و روانی - اجتماعی قرار دارند. نتیجه گیری میشود که از بین درمانهای اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی دارودرمانی خصوصا ریتالین و آموزش مدیریت والدین موثرترین روشها میباشد.
-1مقدمه
اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی که ADHD نامیده میشود یک اختلال عصب رفتاری و تحولی دوران کودکی است که با سه ویژگی اصلی یعنی نارسایی توجه، بیش فعالی و تکانشگری توصیف میشود و 3 تا 7 درصد کودکان سنین مدرسه را مبتلا میسازد
طبق گفته بارکلی - 2005 - میتوانیم بگوییم شیوع اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی در ایالت متحده آمریکا حدود 7 درصد و در سطح بین المللی بین 2 تا 29 درصد گزارش شده است. ADHD دارای سه زیرگروه با غلبه بیش فعالی - تکانشگری، با غلبه کم توجهی و نوع مختلط - هم دارای علایم بیش فعالی، تکانشگری و هم کم توجهی - میباشد. رایجترین خصوصیات کودکان مبتلا به این اختلال، کمبود توجه / بیش فعالی، حواس پرتی و تکانشی است
عواملی از قبیل ژنتیک، محیط و عوامل عصب زیست شناختی سبب به وجود آمدن ADHD میشوند. تاکنون درمان قطعی برای اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی ارائه نشده است اما درمانهای گوناگونی جهت کاهش نشانه های ADHD وجود دارد که این درمانها در دو طبقه عمده درمانهای دارویی و روانی - اجتماعی قرار دارند. شایعترین درمان دارویی این اختلال استفاده از داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی است و از بین داروهای محرک متیل فنیدات - ریتالین - بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد
درمانهای روانی- اجتماعی شامل: درمانهای رفتاری شناختی، بازی درمانی، رفتار درمانی، رویکرد درمانی، گروه درمانی، قصه درمانی، روش دوسا، موسیقی درمانی، ورزش درمانی. از شیوه های جدید برای درمان این اختلال، نوروفیدبک است. شیوه هایی که به تازگی برای بهبود ناهنجاری های الکتروانسفالوگرام به کار گرفته میشود، بیوفیدبک الکتروانسفالوگرام یا »نوروفیدبک« است
-2پیشینه
درباره مقایسه انواع درمانهای اختلال نقص توجه / بیش فعالی تاکنون پژوهشهایی صورت گرفته است همچون»مقایسه اثربخشی روشهای مختلف در درمان اختلال نقص توجه / بیش فعالی کودکان« از سید داوود مفتاق، دکتر نوراالله محمدی، دکتر احمد غنی زاده، دکتر چنگیز رحیمی و آرش نجیمی که در سال 1390 به چاپ رسید نتیجه گیری شد در خصوص شدت بی توجهی کودکان روش خودآموزی کلامی، در خصوص شدت بیش فعالی - تکانشگری کودکان مداخله آموزش رفتاری مادران و در خصوص شدت کلی علائم اختلال نقص توجه - بیش فعالی کودکان دو روش آموزش رفتاری مادران و دارودرمانی موثرترین و کارآمدترین روشهای درمانی میباشد.
پژوهشی دیگر با عنوان مقایسه تاثیر ریتالین، نروفیدبک، آموزش مدیریت والدین و تعامل سه روش بر علائم کلی در اختلال بیش فعالی - نقص توجه و کیفیت رابطه مادر - فرزندی از دکتر کتایون خوشابی، دکتر محمد مهدی شمسایی، دکتر محسن جدیدی، حمیدرضا نیکخواه، شهلا بسته حسینی و غفار ملک خسروی در سال 1392 به این ترتیب نتیجه گیری شد ترکیب درمانها و سپس ریتالین در اکثر شاخصها اثربخشی بیشتری دارند.
همچنین پژوهشهای دیگری از جمله »مقایسه اثربخشی نروفیدبک، ریتالین و درمان ترکیبی در کاهش علائم کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی - کمبود توجه از حمید یعقوبی، علیرضا جزایری، کتایون خوشابی، بهروز دولت شاهی و زهرا نیکنام در سال 1387 نتیجه گرفته شد نروفیدبک میتواند در شرایطی که بیمار به دارو پاسخ نمیدهد یا از عوارض جانبی آن رنج میبرد به عنوان روش درمانی جایگزین مطرح باشد. و به این ترتیب پژوهشهای متعددی حول محور این موضوع صورت گرفته است ولی این مقاله در خصوص اینکه تقریبا به مقایسه تمامی روشهای درمانی پرداخته است میتواند تازگی داشته باشد.
حال به بررسی درمانهای اختلال نارسایی توجه - بیش فعالی میپردازیم:
بازی درمانی
بازی درمانی روشی است که به وسیله آن، ابزارهای طبیعی بیان حالت کودک، یعنی بازی، به عنوان متددرمانی وی به کار گرفته میشود تا به کودک کمک کند فشارهای احساسی خویش را تحت کنترل قرار دهد
نتایج پژوهش - بخشایش و میرحسینی، - 1393 مبتنی بر تاثیر بازی درمانی بر علائم اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی نشان داد که افزایش عملکرد تحصیلی کودکان در دروس قرآن، دینی، ریاضیات و تربیت بدنی تاثیر مثبت داشته، ولی در عملکرد تحصیلی کودکان در دروس فارسی، علوم، انضباط و عملکرد کلی تاثیر چندانی نداشته است. در نتیجه بازی درمانی را میتوان به عنوان یک روش اثربخش در کنار سایر روشهای درمانی بر کاهش نشانه های اختلال بیش فعالی / کمبود توجه کودکان و بهبود عملکرد تحصیلی آنها به کار برد.
همچنین انجام بازی درمانی واستفاده از تقویت مثبت در کودکان ADHD منجر به رفتارهای جرات مندانه در این گروه از کودکان میشود و همین امر سبب افزایش اعتماد به نفس این کودکان میشود. به نظر میرسد که این رویکرد درمانی به طور غیر مستقیم منجر به افزایش اعتماد به نفس این کودکان میگردد. بنابراین، میتوان از بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی - رفتاری برای کودکان ADHD ، در کنار درمان دارویی، جهت افزایش عزت نفس آنها استفاده نمود
نتایج پژوهشی با هدف بررسی اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی - رفتاری - CBPT - ، بر اضطراب و عزت نفس 12 - 7 سال ADHD نشان داد که CBPT باعث افزایش عزت نفس گروه آزمایشی میشود که این امر در طول اجرای جلسات بازی درمانی و پس از آن قابل مشاهده بود. والدین پس از اجرای جلسات بازی درمانی بازخوردهای مثبتی در خصوص تعاملات با کودک خود ارائه میدادند که به نظر میرسد همین بهبود تعاملات در افزایش عزت نفس و ارتقا خودباوری کودکان نقش داشته باشد
بازیهای رایانهای شناختی باعث بهبود حافظه کاری، توجه وانعطاف پذیری شناختی در کودکان مبتلا به ADHD میشود. بازی های رایانه ای منجر به کوتاه شدن زمان واکنش کودکان و کار با آن، بهبود مهارتهای تحلیل اطلاعات و افزایش فعالیت قشر پیش پیشانی کودکان دارای اختلال ADHD میشود
رفتاردرمانی
رفتاردرمانگری یکی از شیوه های درمانگری واجد حمایت تجربی برای درمان اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی است - پلهام و همکاران، 2000، ویمت و لاستسن، 2003، به نقل از میرنسب، منصور، افروز، غباری بناب و به پژوه، . - 1386 در این شیوه، بر اهمیت پیامدهای رفتاری در کنترل توجه، برانگیختگی، پیروی از قواعد، کوشش تحصیلی و تعاملات اجتماعی تاکید میشود
مطالعه ای مبنی بر " اثر بخشی درمانگری رفتاری و شناختی - رفتاری بر کاهش نشانه های بالینی اختلال نارسایی توجه / فزون کشی کودکان " انجام شد که یافته های این مطالعه، الزامهایی را برای بررسی اثربخشی دراز مدت درمانگریهای رفتاری و شناختی - رفتاری بر کاهش نشانه های بالینی اصلی اختلال نارسایی توجه / فزون کنشی و تعمیم آنها از موقعیت مدرسه محوری به موقعیت خانه دارد - میرنسب، میرمحمود، منصور، محمود، افروز، غلامعلی، غباری بناب، باقر، به پژوه، احمد، . - 1386 - نریمانی، بگیان کوله مرز، احدی و ابوالقاسمی، - 1393 پژوهش در رابطه با اثربخشی آموزش رفتاردرمانی دیالکتیکی گروهی بر کاهش نشانه های اختلال نقص توجه / بیش فعالی و بهبود کیفیت زندگی دانش آموزان مورد بررسی قرار دادند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی گروهی یکی از رایجترین روشهای درمانی که میتواند در حوزه اختلالات رفتاری کودکان دارای کاربردهای وسیعی باشد. رفتاردرمانی دیالکتیکی رویکردی شناختی - رفتاری است که ابتدا برای درمان اختلال شخصیت مرزی - BPD - 1 ابداع شد. نتایج پژوهش نشان داد که رفتاردرمانی دیالکتیکی گروهی، موجب کاهش نشانه های نقص توجه، بیش فعالی و تکانشوری دانش آموزان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است
