بخشی از مقاله
چکیده
امروزه خلاقیت و نوآوری نقش مهمّی را در تو سعهی پایدار رو ستایی ک شور ایفا میکند و نهادهای مروّج توسعهی روستایی، کارآفرینی روستایی را مداخلهای راهبردی میدانند که میتواند فرآیند توسعهی روستایی را ت سریع بخ شد. در این میان، عوامل متعددی وجود دارند که بر کارآفرینی رو ستایی اثرگذار میبا شند. در خ صوص عوامل مؤثر بر تو سعهی کارآفرینی مطالعات متعددی تو سط محققان در ک شور انجام شده ا ست.
مسئلهای که وجود دارد این است که هرکدام از این مطالعات از یک بعد مسئله را بررسی نمودهاند؛ بهعبارتدیگر جمعبندی جامع و کاملی از مطالعات صورت گرفته در این زمینه انجام نشده است؛ لذا مطالعهی فوق باهدف جمعبندی این مطالعات و اولویتبندی عوامل مؤثر بر توسعهی کارآفرینی روستایی انجام شد. جهت بررسی این هدف از روش فراتحلیل استفاده گردید. جامعهی آماری موردمطالعه، مقالات موجود در پایگاهای اطّلاعاتی داخل ک شور با کلیدواژهی کارآفرینی رو ستایی بود که درنهایت از کل مقالات، تعداد - n=52 - مقاله مرتبط و میدانی موردبررسی و تحلیل قرار گرفت.
نتایج پژوهش نشان داد که مهمترین عوامل تو سعهی کارآفرینی رو ستایی در ایران که در مطالعات ا شاره شده ا ست، برح سب فراوانی به ترتیب عبارتاند از: ویژگیهای فردی، عوامل زیر ساختی و محیطی، برخورداری از سرماییه اوّلیه، افزایش اعتبارات و تسهیلات، عوامل اجتماعی، برنامههای آموزشی، عوامل قانونی، عوامل سازمانی، عوامل فرهنگی و نهادی.
-1 مقدمه
امروزه یکی از مهمترین عوامل برای رشد و توسعهی جوامع مختلف، ایجاد اشتغال و رفع بیکاری است - Celik and . - Tatar, 2011 ازاینرو برای دستیابی به توسعه در سالهای اخیر، کارآفرینی بهعنوان یک نیروی اصلی برای رشد اقتصاد جهانی مطرح گردیده - McStay, 2008 - و بهعنوان یک پدیدهی نوین اقتصادی در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها نقش مؤثر و کلیدی یافته و ازجمله مقولات مهم و تحولآفرین آغاز هزارهی سوم موردتوجه خاصی قرار گرفته است - میرسپاسی و همکاران، 1387 و احمدپور داریانی، . - 1381
در حقیقت کارآفرینی با ایجاد فرصتهای جدید، شرایطی را فراهم میکند تا ازیکطرف باعث شود افراد درآمد و سرمایهی خود را افزایش دهند و از طرف دیگر با ایجاد مؤسسات جدید و کسبوکارهای کوچک و متوسط باعث بهبود استانداردهای زندگی شوند - Yonca and Akdeniz, . - 2006 ازاینرو در تعریف کارآفرینی میتوان بیان داشت، کارآفرینی فرآیندی است که طیف وسیعی از فعالیتها ازجمله نوآوری، خلق یک سازمان، خلق دیدگاههای جدید، اکتشاف فرصتها، موقعیتها و خطرپذیری را شامل میشود . - Nasution & et.al, 2011 -
همچنین در تعریفی دیگر، کارآفرینی بهعنوان مشخصهی مدیران و مالکان کسبوکارهای فردی تعریف میشود که در آن کارآفرین با توسعهی واکنشهای نوآور به مصاف عدم اطمینان محیطی میرود - Osman . - and Murat, 2011 در ایران نیز شرایط اقتصادی بهگونهای است که توسعهی کارآفرینی میتواند فرصت مناسبی را برای مواجهشدن با بحرانهای موجود، اشتغالزایی، افزایش قابلیتهای تولیدی و خدماتی فراهم کند - صابر، . - 1381
اما نکتهای که اهمیت موضوع کارآفرینی را دوچندان میکند، کمبود فرصتهای شغلی و وجود بیکاری بهمراتب بیشتر در روستاهای کشور است که پیامدهای آن مشکلات متعددی را هم در روستاها و هم در شهرها به وجود آورده است - دادورخانی و همکاران، . - 1390 اقتصاددانان بر این باور هستند که اگرچه کارآفرینی تنها راهکار برای اشتغالزایی و افزایش درآمد جامعهی روستایی نیست، اما بهعنوان مهمترین عامل توسعهی اقتصادی روستاها محسوب میشود . - Laukhanen, 2003 - برای حل این معضلات تاکنون راهبردهای متفاوتی در دورههای مختلف برای توسعهی روستایی مطرح شده است.
تجارب جهانی و شرایط کنونی حاکم بر کشورمان نشان میدهند که ما نیازمند بهکارگیری راهبرد جدیدی برای توسعهی روستاهای کشور هستیم که یکی از مهمترین این راهبردها، توسعهی کارآفرینی روستایی به شمار میرود - دادورخانی و همکاران، . - 1390 در همین زمینه، در تعریف کارآفرینی روستایی میتوان بیان داشت که کارآفرینی روستایی هیچ تفاوتی با مفهوم عام کارآفرینی ندارد، فقط شرایط خاص مناطق روستایی ازجمله بالاتر بودن ریسک، کمبود امکانات و ضعف مدیریت در این نواحی متفاوت با سایر نواحی و فعالیتها است.
بهعنوان راهکاری مناسب برای توانمندسازی و ظرفیتسازی در مناطق روستایی در جهت تغییر الگوی زندگی کنونی، کاهش شکاف شهر و روستا، ایجاد برابری اقتصادی، اجتماعی، محیطی و نهادی و دستیابی به توسعهی پایدار مطرح شده است رکنالدین افتخاری و سجاسی قیداری - 1389 - بیان میدارند، با نگاه به توسعهی پایدار، کارآفرینی در محیط روستا از جنبههای اقتصادی - کمک به ایجاد اشتغال، بهرهگیری از منابع مالی محدود با کمترین میزان ارزبری و کسب درآمد برای خانوارهای فاقد درآمد یا کمدرآمد - جنبههای اجتماعی و نهادی - بهبود عدالت اجتماعی، ارتقای زمینهی مشارکت، هدایت تغییرات اجتماعی، برانگیختن نیروها و استعدادهای بالقوه افراد برای سازندگی و ایجاد انگیزه در جهت خودکفایی - محیطی - رعایت حقوق مکانها، مدیریت منابع، بهرهبرداری بهینه از محیط، حفظ منابع و اکوسیستم سالم - در سیاستگذاریهای کارآفرینی مطرح است.
براون و هافمن 1 - 2011 - نیز در پژوهش خود، کارآفرینی روستایی را بهعنوان راهحلی برای بالا بردن نرخ اشتغال و کاهش بیکاری معرفی میکنند. آنها همچنین بیان میدارند انتظارات افراد از استعداد کارآفرینی با ویژگیهای شخصی، ارزیابی فرد از کارآفرینی و داشتن نگرش مثبت نسبت به ریسک در تعامل است. از دید آنان چنین رویکردی تعجبآور نیست؛ چراکه داشتن نگرش مثبت نسبت به خطر دشوار است.
لذا تمایل به شرکت در رفتارهای مخاطرهآمیز بستگی به شخصیت افراد خود اشتغال و کارآفرین دارد. بهطورکلی پژوهشهای انجام شده در زمینهی کارآفرینی نشان داده است که عوامل و شرایط متعددی بر توسعهی کارآفرینی روستایی تأثیرگذار هستند . - Deakins and Freel, 200 - شناخت این عوامل میتواند سیاستگذاران را در راستای هر چهبهتر سیاستگذاریها و برنامهریزیها در زمینهی افزایش کارآفرینی روستایی نهایتاًو دستیابی به توسعهی روستایی یاری نماید. ازاینرو در پژوهش حاضر از طریق روش فرا تحلیل به بررسی عوامل مؤثر بر توسعهی کارآفرینی روستایی پرداخته شده است.
-2 روششناسی پژوهش
در شناخت واقعیت پدیدههای اجتماعی روشهای متعددی وجود دارد که فراتحلیل1یکی از این روشها به شمار میرود. در این پژوهش، جهت بررسی عوامل مؤثر بر توسعهی کارآفرینی روستایی در ایران از روش فراتحلیل استفاده شده است. فرا تحلیل، نوعی پژوهش درباره پژوهشهای دیگر است. فرا تحلیل را میتوان مطالعه و بررسی نظاممند پژوهشهای گذشته دانست. پژوهشهایی که همه دربارهی یک عنوان خاص به عمل آمدهاند.
هنگامیکه دربارهی یک موضوع خاص، پژوهشهای متعددی صورت گرفته باشد، میتوان همهی آن پژوهشها رامجدداً موردمطالعه قرار داده و با یکدیگر مقایسه کرد و درواقع با استفاده از فنون آماری خاص، نتایج همه آن پژوهشها را با یکدیگر تلفیق و ترکیب نمود و به یک نتیجهی واحد رسید. چنین کاری خود یک پژوهش مستقل محسوب میشود. تفاوت این نوع پژوهش با پژوهشهای دیگر در این است که جامعهی آماری در اینگونه پژوهشها، پژوهشهای قبلی است و واحد پژوهش آن، هر یک از پژوهشهای اولیه و مستقل پیشین است - زاهدی و محمدی، . - 1385
جامعهی آماری تحقیق 180 مقاله از بانکهای اطلاعاتی موجود در داخل کشور با کلیدواژه کارآفرینی روستایی بود. در مرحلهی اول 70 مقاله که با موضوع غیرمرتبط و در مرحلهی دوم تعداد 58 مقاله که بهصورت کتابخانهای بودند، از مجموع مقالات حذف شدند و درنهایت تعداد 52 مقالهی مرتبط و میدانی استخراج و موردبررسی قرار گرفت. سپس عوامل با توجه به تعداد فراوانی طبقهبندی شدند.
