بخشی از مقاله
چکیده :
فرایند خلاقیت یکی از ابعاد خلاقیت در سازمان است وبه این معنی است که راه حل های خلاق برای مسائل چگونه شکل می گیرد وچه قدم هایی در این مسیر برداشته می شود و چگونه ایده ها ومحصولات خلاق طی زمان به وجود می آیند - پلسک ،. - 1996 عده ای از دانشمندان وصاحب نظران مانند هیکس - 1991 - 2،فلد من - 1989 - 3 وگریفینو مورهد - - 1989فرایند خلاقیت را فرایند حل مساله می دانند. در الگوهای پیشنهاد شده ی آن ها،یافتن مساله،پیش بینی راه حل ها ودر نهایت حل مساله از ارکان خلاقیت می باشد
.در حقیقت تفکر خلاق نیز در نهایت می خواهد مسائل زندگی را با بهترین ونو ترین شکل آن حل کند. هدف این پژوهش بررسی و مطالعه ی الگوهای پیشنهادشده ی والاس ، اسبورن ، فلد من ، آمابیل ، استین ، روسمن ، وفریتز و آلبرشت در زمینه ی فرایند خلاقیت می باشد .
مقدمه :
اگر با تامل در مجموعه ی دستاوردهای فرهنگی بشر نظری بیفکنیم به راحتی در می یابیم که حتی ساده ترین ابزار ولوازم موجود در این مجموعه که امروزه مورد استفاده ی قرار می گیرد نیز حاصل خلاقیت و نو آوری اندیشمندانی بوده است که در طول سالهابا پردازش اندیشه هاو نظریه ها و ابتکارها به شکل امروزی در آمده است.
خلق فکر ، ایده و مفاهیم نو همواره اساس اختراعات ، اکتشافات و پیدایش راههای مناسب برای حل مسائل و مشکلات در زندگی انسان به شمار می آیند . جوامع پیشرفته و متمد ن گذشته وحال پیوسته به ارزش و اهمیت این جنبه از توانائیها ی ذهنی و فکری انسان توجه نموده و در صدد تقویت آن برآمده و از این طریق به توسعه ، رفاه ، ترقی و خوشبختی نائل آمده اند .چراکه بقول ارسطو » ابتکار یگانه عامل موثر در پیشرفت انسان به شمار می آید «
خلاقیت از جمله مسایلی است که در باره ی ماهیت وتعریف آن در بین محققان وروان شناسان اختلاف نظر وجود داردودر واقع» خلاقیت یکی از واژه های مبهم ،پیچیده وچند بعدی است.
گیلفورد - 1950 - 3 معتقد است خلاقیت مجموعه ای از توانایی هاوخصیصه ها است که موجب تفکر خلاق می شود
از نظرمازلو خلاقیت یکی از ویژگی های افراد خود شکوفا است این افراداصیل،مبتکر ونوآورند.او خلاقیت را به نگرش بی تعصب و مستقیم به فعالیت تشبیه کرده است ومی گویدخلاقیت بیشتر یک گرایش،بیان سلامت روان ومربوط به شیو ه ی ادراک و طرز واکنش به جهان است تا آفریده ی هنری. بر اساس این تعریف هر کسی در هر شغلی که فعالیت دارد می تواند از خود خلاقیت نشان دهد
از نظر مایر - 1983 - 5 و وایزبرگ - 1995 - 6خلاقیت توانایی حل مسایلی است که فرد قبلا"آنها را نیاموخته است .در این تعریف به دو عنصر از خلاقیت اشاره گردیده است-1 راه حلی که منجر به حل مساله ای می شود.-2راه حل برای فردی که مساله را حل می کندتازگی دارد.بنابراین راه حل های ارایه شده برای فردی ممکن است خلاق وبرای فردی غیر خلاق باشد.
اکاف ورگارا - 1981 - 7خلاقیت راتوانایی رفع قید وبند هایی که عادت وسنت اعمال کرده جهت یافتن پاسخ های تازه برای مسا ئل می دانند - صادقی مال امیری ،ص . - 6در این تعریف به وجودمساله وتوانایی حذف موانع خلاقیت اشاره گردیده است.لوتانز - 1995 - 9خلاقیت را ایجاد ترکیبی از راه حل ها توسط افراد یا گروه هادر یک روش جدید می داند. - صادقی مال امیری ،ص - در این تعریف منظور از خلاقیت ارایه راه حل های نو وجدید توسط افراد یا گروه می باشد.
رابرت گانیه - 1984 - 8 خلاقیت رانوع ویژه ای از حل مساله می داند. - سیف ،روان شناسی پرورشی ،ص - 591 گاردنر - 1993 - 9گفته است: » فرد خلاق کسی است که به طور مرتب به حل مساله می پردازد، تولیداتی می آفریند،ودر حوزه های معینی به ابداع سوالات جدیدی می پردازد که اصالت وتازگی داردو بعدا "در فرهنگ وجامعه ی معین مورد پذیرش قرار می گیرد - .«لطف آبادی،ص - 201در این تعریف مقوله ی حل مساله از جایگاه مهمی برخوردار است. آدمیذاتاً خلاق متولد می شود .
با این حال خلاقیت در مراحل ابتدایی زندگی تکامل یافته نیست و به همین دلیل نیاز به توجه ، هدایت و تربیت دارد .تعلیم و تربیت برای عملی کردن بایستی فرد را برای کاری آماده کند که هنوز وجود ندارد و ماهیتش را حتی تصور هم نمی توان کرد .این امر تنها به این طریق انجام می پذیرد که به کودکان آموزش داده شود تا آن ها را قادر سازد که اندوخته ی عقلی بشر راصرف مسایل تازه کنند زیرا جامعه برای پیشرفت وتوسعه نیازبه کودکان با انگیزه وخلاق دارد.همچنین به نو جوانان وجوانانی نیاز دارد که چهره ای دیگر از آینده ترسیم کنند و به بزرگسالانی دارد که حامی وسازنده باشند، دستاورد چنین موقعیتی ابتکار و سازندگی است.با توجه به تاثیر خلاقیت در رشد و شکوفایی استعدادهای تا جامعه به خصوص با مبانی نظری - مکاتب و نظریه ها - خلاقیت بیشتر آشنا شده و زمینه های لازم برای رشد وپرورش1تفکر خلاق دانش آموزان فراهم گردد.
– 1 فرایند خلاقیت : فرایند خلاقیت یکی از ابعاد خلاقیت در سازمان است وبه این معنی است که راه حل های خلاق برای مسائل چگونه شکل می گیرد وچه قدم هایی در این مسیر برداشته می شود و چگونه ایده ها ومحصولات خلاق طی زمان به وجود می آیند
عده ای از دانشمندان وصاحب نظران مانند هیکس - 1991 - 1،فلد من - 1989 - 2 وگریفین و مورهد - 1989 - 3فرایند خلاقیت را فرایند حل مساله می دانند. در الگوهای پیشنهاد شده ی آن ها،یافتن مساله،پیش بینی راه حل ها ودر نهایت حل مساله از ارکان خلاقیت می باشد. در حقیقت تفکر خلاق نیز در نهایت می خواهد مسائل زندگی را با بهترین ونو ترین شکل آن حل کند.
-1-1فرایند خلاقیت از دید گاه والاس
فرایند خلاقیت از دید گاه والاس - 2003 - 4شامل چهار مرحله است: -1آمادگی -2نهفتگی -3اشراق -4اثبات
-1آمادگی: آمادگی یک دوره ی کوشش ذهنی خود آگاه است که به جمع آوری داده های مرتبط با مساله می پردازد - صادقی مال امیری، ص - 34 برای ارائه ی یک نظریه ی جدید لازم است فرد بر مقدمات کار مسلط باشد واز یک آمادگی کلی در زمینه های مختلف برخور دار باشد یعنی به جمع آوری اطلاعات در باره ی موضوع مورد نظر با مطالعه ی نظرات وعقاید موجود در باره ی آن موضوع بپردازد
.با طی این فرایند فرد با مشکلات وموانع موجود بیش تر آشنا شده و برای رشد استعداد وافکار خودش به رها سازی افکار دیگران می پردازد.
-2نهفتگی: در این مرحله ظاهرا"نوعی توقف در کار دیده می شود وفرد هیچ گونه سعی وتلاشی برای رسیدن به مساله انجام نمی دهد وحتی به مساله نیز فکر نمی کند با این حال نه تنها مساله فراموش نمی شود بلکه اطلاعات نیز به تدریج در اطراف آن عمیق تر وغنی تر گشته ودر قالب نا خود آگاه پخته تر می شود
-3اشراق : در این مرحله تفکر شکل گرفته وحل مساله مشخص می شود. این مرحله با جنبه های عاطفی همراه است ،چون فرد با حل مساله احساس لذت می کند واین امر کار وتلاش او را افزایش می دهد.
-4اثبات: در این مرحله فرد به ارزیابی آن چه را که به دست آورده است می پردازدوآن را مورد آزمایش قرار می دهددر واقع اهمیت وارزش کار فرد در این مرحله مورد باز بینی قرار می گیرد.
بسیاری از پژوهشگران مراحل خلاقیت والاس را پذیرفته اند ازجمله پاتریک - 1935 - در تحقیقات خود فرایند تفکر خلاق را در نقاشان وشاعران مورد تحقیق قرار دار اکثر آنها اظهار نمودند که مراحل چهار گانه والاس در فعالیت های آنها نمود داشته است
-2-3فرایند خلاقیت از دید گاه فلد من
فلد من به طور کلی سه مرحله آمادگی ،تولید وداوری را برای فرایند خلاقیت در نظر گرفته است.
