بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با هدف شناخت چگونگی فردگرایی در خانواده ی ایرانی در گذشته و حال و آسیب های ناشی از آن در خانواده و جامعه ی کنونی ایران با روش مطالعه ی کتابخانه ای نوشته شده است و محقق تلاش نموده تا نوع فردگرایی ایرانی را از گذشته های دور تا جامعه ی کنونی بررسی نموده و آسیب های ناشی از آن را برشمرد. در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ این سئوال هستیم که: نوع فردگرایی در خانواده ی ایرانی در گذشته و حال چگونه است و فردگرایی چه آسیب هایی را با خود به دنبال دارد؟
بر همین اساس در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که: فردگرایی در جامعه ی ایرانی در سال های دور به روش فردگرایی غربی بعد از قرن 17 میلادی نبوده و به صورت سلطه و قدرت فردی بوده است که این شیوه ی زندگی هم، ناشی از نوع حکومت ها در ایران بوده، با این حال منفعت شخصی که مشخصه ی اصلی فردگرایی غربی می باشد در فردگرایی ایرانی در دوره های گذشته به دلیل زندگی جمعی و قبیله ای و عشیره ای وجود نداشته و همه ی اعضا بخصوص پدر خانواده تمام تلاش خود را برای موفقیت خانواده به کار می گرفته است.
ولی در جامعه ی کنونی ایران نیز با تبعیت از زندگی غربی، خانواده های گسترده جای خود را به خانواده های هسته ای داده اند و نمود اصلی فردگرایی - منفعت شخصی - نیز در بین اعضای خانواده رشد نموده است. همچنین فردگرایی عامل بسیاری از بیماری ها و اختلالات روانی در جامعه ی امروزی می باشد. در این پژوهش سه مورد از مشکلات و بیماری های ناشی از اختلال فردگرایی "خودخواهی"، "خودشیفتگی" و "انزواطلبی" مورد بررسی قرار گرفت و فاصله گرفتن از این اختلالات روانی نیز منوط به حل مشکل فردگرایی می باشد.
مقدمه
»والذین یقولون ربّنا هب لنا من أزواجنا و ذریاتناقرّه أعین واجعلنا للمتقین إماماً« - فرقان، » . - 74
وکسانی که می گویند خدای ما، ما را از همسرانمان نور چشممان ببخش و ما را رهبر پرهیزکاران گردان.« این آیه بر اهمیت خانواده و پیش آهنگی آن در تشکیل جامعه نمونه انسانی اشاره دارد، چنان که پیوندهای سالم و درخشان خانوادگی را ایده آل پرهیزکاران معرفی می کند.
زندگی خانوادگی از احساس مشترک زن و مرد نسبت به یکدیگر سرچشمه می گیرد و با تولد فرزندان و برقراری روابط سببی و نسبی و عشق و محبت به یکدیگر دوام می یابد. این احساس نیاز مشترک تنها منبعث از غریزه جنسی به عنوان غریزه حیوانی نیست، بلکه سکون، آرامش، عشق و محبت را نیز شامل می شود. تفاوت انسان ها از جهت استعداد های جسمی، روحی و احساسی که براساس قوانین جهان آفرینش پایه ریزی شده است، امری طبیعی است و افراد انسانی را به یکدیگر نیاز مند ساخته است و آنان را به زندگی اجتماعی دعوت می نماید.
اثرات مدرنیته در چند دهه ی اخیر به قدری سریع اتفاق افتاده که جامعه را دست خوش تغییرات عمده و جدی کرده است. این تحولات و دگرگونی های اقتصادی و اجتماعی به نوبه ی خود زمینه ساز تغییرات مهمی در میان اقشار جوان شده، تا جایی که صحبت از جهانی شدن فرهنگ شده است.
یکی از تحولاتی که خانواده از آن مصون نمانده رشد فردگرایی بوده است.
تاریخچه ی فرد گرایی به زمان باستان بر می گردد، اما در معنای جدیدش، از زمان انقلاب صنعتی نشأت می گردد. فردگرایی به دنبال جنبشی که در جوامعی با سلطه و هدایت سنت به وجود آمد و با تأکید بر روی حق تشخیص و قضاوت فردی و در کشمکش و رؤیارویی با باورها و نهادهای با اهمیت آن جامعه همراه بود. ... قرن پنجم قبل از میلاد، یونان با یک فرو ریختگی و پاشیدگی سنت نشان خورده است.
جامعه ی یونانی در این زمان از فرد گرایی اشباع گردید. این قالب ذهنی به بهترین شکل در ایدآل خود پسندگی و کف نفس که عنصری در سیرت سقراطی به شمار می آید، آشکار است که پس از سقراط نیز ادامه یافت و از سوی »کلبیون« روش زندگی گردید. این امر خود را در پرتویی کمتر مطلوب، در گروهی از سوفسطائیان پایان قرن پنجم نیز نشان می دهد. در واقع می توان گفت: فرد گرایی یونانی از فرد گرایی مدرن حکایت می کند.
در اواخر قرن هفدهم و قرن هیجدهم شیوه ی جدیدی از تحلیل در منطق و ریاضی بوجود آمد و فرد به عنوان یک موجود جوهری تلقی گردید و مقولات جمعی از او مشتق شد و تفکر سیاسی روشنگری، اساساً این مدل را دنبال کرد. استدلال از افرادی شروع شده بود که وجود ابتدایی و مقدماتی دارند و قوانین و اشکالات جامعه از آن ها بوسیله ی فرمانبرداری، یا بوسیله قرارداد و توافق، یا بوسیله ی برداشت جدیدی از قانون طبیعی در تفکر لیبرال مشتق شده بود. در واقع برداشت مدرن از فرد، نتیجه ی توسعه ی مرحله ی معینی از تفکر علمی و مرحله هایی از تفکر اقتصادی و سیاسی است.
آغاز قرن هفده میلادی آغاز ظهور و نمو فلسفه فردگرایی یا اصالت فرد است. مفاد این اصل این است که هر یک از افراد بشر با توجه به استعدادها و تمایلات طبیعی که واجد آن میباشد، به عنوان شالوده جامعه به شمار میرود و در این جهت تفاوتهای نژادی، قومی، زبانی، مذهبی و ... تأثیرگذار نیست تنها از این حیث که فرد بشر یک انسان است و در امیال بشری با دیگران اشتراک دارد، به عنوان شالوده اجتماع به شمار میرود
فردگرایی، ویژگی بارز جامعه های صنعتی است. مردم جامعه های مزبور تمایل به خویشتن یابی به عنوان یک هدف شخصی دارند. علاقه ها و تمایلات فردی مهم تر از تعهد های سنتی می باشند تا در آن مجبور نباشند از افراد مریض خردسال، مسن و یا معلولین نگهداری و مواظبت کنند و یا مجبور نباشند هزینه های زن و فرزندان را برای مدت طولانی - عمر - تحمل نمایند.
یکی از ابعاد گوناگون زندگی خانوادگی - اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی - بعد فرهنگی است، که فرهنگ و سنت را در خانواده و جامعه مورد توجه و اهمیت قرار می دهد و وجودش برای دست یابی و رسیدن به آرامش و هدف زندگی انکار ناپذیر است. توجه به این مقوله در زندگی اهمیت فراوان دارد و برای پرداختن به آن لازم است شرایط زندگی خود را در موقعیت کنونی با خواسته ها، علایق و وابستگی ها در زندگی گذشته مورد مقایسه قرار دهیم.
با این حال، زندگی در وضعیت فعلی در ایران در حال گذر از زندگی جمعی و خانواده ی بزرگ به زندگی فردی و خانواده های کوچک و کم جمعیت و هسته ای است. با این وجود تمایل به سوی این نوع زندگی بدون شک دلایل و عوامل گسترده ای دارد و ریشه یابی این عوامل از ضروریات جامعه ی کنونی ما می باشد. پس مطالعه و بررسی عوامل فرهنگی از جمله فردگرایی در حال رشد و توسعه در بین خانواده های ما ایرانیان، می تواند باعث شناسایی آسیب ها و زدودن آنان از زندگی خانواده های ایرانیان گردد، تا در ادامه ی آن خانواده هایی با استحکام و پویایی بیشتر را در جامعه ی خود ایجاد نماییم، تا افراد خانواده لذت بیشتری از زندگی در خانواده و با اعضای خانواده خود داشته باشند.
به این ترتیب سئوال اصلی این پژوهش » آسیب های فردگرایی در خانواده ی ایرانی با هویتی ایرانی - اسلامی چگونه است و چرا در دهه های اخیر گرایش به سمت فردگرایی در خانواده ی ایرانی گسترش یافته است؟« می باشد. برای پی بردن به پاسخ این پرسش نیاز است که وضعیت خانواده های ایرانی را از گذشته تا حال مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم گرایش به سمت زندگی فردگرایانه در بین اعضای خانواده های ایرانی پیشینه ای سنتی دارد یا نوگرا و همچون بسیاری از ناسازگاری های فرهنگی در جامعه وارداتی از کشور های غربی می باشد.
