بخشی از مقاله
چکیده:
صنعت گردشگري در بسیاري از کشورها به منزله نمادي از هویت فرهنگی و یکی از بخش هاي مهم اقتصادي محسوب می گردد که اگر به خوبی مورد بررسی قرار گیرد می تواند به درآمد زایی کشور کمک کند. زیرا طی ده سال گذشته یک از پنج شغل ایجاد شده در سراسر جهان در این بخش بوده است که با شرایط قانونی مناسب و حمایت دولتی نزدیک به صد میلیون شغل جدید در آینده ایجاد نمود.
از این رو سیاست گذاران توسعه در کشورهاي جهان، گردشگري را روشی مطمئن با چشم انداز روشن براي توسعه پایدار معرفی کردند و به این صنعت لقب صنعت سفید را دادند چرا که آلودگی محیط زیست ندارد و بدون دود است.
گردشگري روستایی به عنوان یکی از بخش هاي گردشگري علاوه بر حفظ سنت ها و ارزش ها، با ایجاد فرصت هاي شغلی و کسب درآمد محلی و توسعه زیر ساخت هاي زیر بنایی امکان توسعه پایدار و یکپارچه روستایی را فراهم می آورد که می تواند نقش مهمی در کاهش فشار هاي روحی و روانی شهرها و همچنین جلوگیري از مهاجرت هاي بی رویه روستاییان به شهرها ایفا نماید. که با توجه به جهانی شدن شهر یزد فرصت خوبی براي جذب گردشگران به استان یزد به خصوص روستاي تاریخی چم می باشد.
مقدمه
روستا به عنوان یک مکان اقتصادي اجتماعی و سیاسی زیستگاه جماعتی از مردم در خارج از محدوده شهرهاست که داراي فرهنگ مخصوص خود هستند. قرار گرفتن روستاها در بستر طبیعی و برخورداري از بافت و معماري روستایی و همچنین مناظر و چشم انداز هاي طبیعی مهمترین امتیاز هاي روستا محسوب می شود. این خاصیت هاي محلی و جاذبه هاي سنتی از دلایل جذب گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود - بقایی-۴۸۳۱ - .
کشور ایران از نظر جاذبه هاي گردشگري در ردیف دهم و از نظر برخورداري از بیشترین تنوع زیستی کره زمین در ردیف پنجم قرار گرفته است اما از لحاظ جذب توریست در جایگاه مناسبی قرار نگرفته است تا آنجا که سهم درآمد توریستی کشور حدود یک هزارم درآمد جهانی در این صنعت است.که این موضوع باعث شده که مهمترین دغدغه دولت و مسئولین ایجاد اشتغال و افزایش درآمد ارزي باشد
صنعت توریسم به عنوان اشتغالزا ترین صنعت مطرح شده است چرا که سرمایه لازم براي ایجاد اشتغال در این صنعت بسیار کم است. درزمینه قدرت اشتغالزایی این صنعت می توان به این نکته اشاره نمود که در مقابل ورود هر6 نفر جهانگرد به کشور براي یک نفر شغل ایجاد می شود به گونه اي که هم افراد ساده و بدون مهارت و هم صاحبان مهارت هاي گوناگون می توانند در این صنعت مشغول به کار شوند
بخش هاي اصلی صنعت گردشگري که هرکدام قادر به ایجاد شغل می باشند عبارتند از : مکان هاي اقامتی، ارایه دهندگان خدمات حمل و نقل، سازمان هاي ارائه دهنده خدمات به جهانگردان مانند محل هاي تفریحی و گردشگري، سازمان هاي متخصص در امر جهانگردي مانند سازمان ایرانگردي و جهانگردي
شکل .1 راه دسترسی به یزد
گردشگري روستایی در جهان
گردشگري پدیده اي است کهن که از دیرباز در جوامع وجود داشته است و به تدریج طی مراحل مختلف تاریخی به وضعیت کنونی الان رسیده است. واژه گردشگري به قدمت تمدن برمی گردد. بررسی تاریخچه مزبور گویاي این است که گردشگري همیشه با تجربه خوشایند همراه نبوده است.
شروع بازدید از جوامع روستایی توسط شهروندان سایر مناطق چندان مشخص نیست و می توان حدس زد که از زمان شکل گیري شهرها انسان به دلیل روابط اقتصادي و اجتماعی به انگیزه هاي مختلف همیشه در طول تاریخ گردشگري را تجربه کرده است. مهم ترین و اصلی ترین جاذبه گردشگري روستایی خود روستا می باشد. عواملی که باعث جذب گردشگران به روستاها م ی شود عبارت است از: شرایط طبیعی، شیوه زندگی، آداب و رسوم، صنایع دستی و محلی، حیوانات اهلی و بومی، گیاهان خاص دارویی، آثار تاریخی و غذاهاي محلی و سنتی.
گردشگري روستایی در ایران و یزد
گردشگري بزرگترین صنعت خدمات جهانی از نظر درآمدزایی شناخته شده است به طوري که رشد آن تغییرات اقتصادي و اجتماعی زیادي را به دنبال داشته است. آگاهی جوامع از این که گردشگري منبع درآمد ارزي بسیار مناسب و قابل ملاحظه اي در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می دهد، باعث شده که گردشگري مفهوم بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادي و اجتماعی پیدا کند و به عنوان یک صنعت تلقی شود.
ایران جزء ده کشور اول جهان از لحاظ جاذبه ها و تنوع گردشگري است و به لحاظ تنوع آب وهوایی از یک سو و وجود آثار تاریخی و فرهنگی از سوي دیگر، یکی از چند کشور انگشت شمار جهان است که تا کنون از ظرفیت هاي بالقوه خود در این زمینه به نحو مطلوب استفاده نکرده است. اما صرفا یکی از بزرگترین مزایاي کشور در بخش گردشگري آن است که بر اساس آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال 2015 کشور ایران ارزان ترین مقصد گردشگري دنیا بوده که میتوان جاذبه هاي زیادي را براي گردشگري فراهم کرد.
استان یزد نیز که به نام شهر بادگیرها اولین شهر خشت و گل جهان و دومین شهر تاریخی جهان شناخته شده است قابلیت هاي زیادي براي جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد. وجود جاذبه هاي گردشگري متنوعی چون دست نوشته هاي سنگی یافت شده در شیرکوه، سنگ نگاره هاي کوه ارنان و سفال هاي نقش دار کشف شده در نارین قلعه، خانه هاي باستانی و همچنین وجود آیین هاي کهن همچون آیین مهرپرستی و نیایش آناهیتا و کویر هرات و مروست وجود جنگل زاگرسی منحصر به فرد همچنین وجود غارهاي طبیعی مانند غار خانه خدا و بابا زاهد همگی از جاذبه هاي گردشگري استان یزد به شمار می روند.
تاریخچه شهر یزد
واژ ه یزد در لغت به معناي مقدس و پاك بوده و سرزمین مقدس و شهر خدا نامگذاري شده است. واژه - یزش - به معناي ستایش و نیایش در زبان پارسی میانه است. اصطخري درباره یزد می گوید: در زمان ساسانیان به فرمان یزدگرد اول در مرکز یزد شهري به نام یزدان گرد بنا شد و یزدگرد شهر را به دختر خود هدیه داد. واژه یزد نامی است باستانی که ریشه در یشت یا یزت و یسن دارد با مفاهیمی چون ستایش، نیایش، پرستش و... که یکی از فصول پنجگانه اوستا هم با یکی از این نامها یعنی یشت خوانده شده است.
استان یزد در حدود 72156 کیلومترمربع پهنا دارد که این استان داراي 10 شهرستان 14 شهر 14 بخش و 38 روستا می باشد. گویش مردم این استان یزدي که با گویش زرتشتیان و کرمان یکی است با اندکی اختلاف در تلفظ.
کارشناسان بر این باورند که توریسم درآمد ارزي قابل ملاحظه اي نصیب کشور می کند در عین حال باید به نقش فرهنگی گردشگري نیز توجه کرد به طوریکه با حفظ هویت و میراث فرهنگی می توان از گردشگري به عنوان ابزار برقراري تماس و روابط بین فرهنگ ها کشور ها و حتی ملت ها استفاده کرد.
در راستاي موضوعات فوق و براي استفاده مناسب از توانایی هاي کشور در زمینه گردشگري ضروري است تا گام هاي موثر جهت شناساندن جاذبه ها و برطرف کردن مشکلات در این صنعت برداشته شود. در این رابطه شهر یزد به ویژه روستاي کوچک چم به دلایل زیر می تواند مورد توجه گردشگران خارجی قرار گیرد. معماري سنتی: یزد به دلیل برخورداري از معماري خشت و گل از طرف یونسکو به عنوان دومین شهر تاریخی جهان پس از ونیز ایتالیا معرفی شده که روستاي چم به دلیل اینکه تمام خانه ها بافت کاهگلی دارند توریست هاي زیادي را جذب خود کرده است.
تاریخی: یزد به علت داشتن آثار تاریخی متعدد و متنوع یکی از سرزمین هاي باستانی ایران معرفی شده است. برخی از نویسندگان پایه گذاري شهر یزد را به یزدگرد ساسانی نسبت داده اند. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی حدود دوهزار آثار باستانی و تاریخی در استان یزد وجود دارد که در صورت سرمایه گذاري و استفاده مناسب از آن می توان شهر یزد را به یک قطب مهم گردشگري تبدیل کرد.
فرهنگی: فرهنگ اسلام جایگاه ویژه اي در بین مردم این شهر دارد تا آنجا که از این شهر به عنوان شهر دارالعباده یاد شده است. وجود سایر ادیان به ویژه زرتشتیان و زندگی مسالمت آمیز آنان درکنار مسلمانان یکی از ویژگی هاي خاص این شهر محسوب می شود. همچنین یزد به عنوان کانون فرهنگی پیروان زرتشت در جهان مطرح است.
جغرافیایی و اقلیمی: بیابان ها و کویرهاي متنوع در یزد به همراه آفتاب همیشگی یکی از دلایلی است که جهانگردان اروپایی که همیشه در شرایط ابري سرما و بارانی هستند را جذب خود کرده است.
صنایع دستی: قالی بافی، زیلو بافی، سفال و سرامیک، گیوه بافی و صنایع دستی این شهرستان می تواند ابزار مناسبی براي جذب گردشگري باشد.
روستاي چم و جاذبه هاي گردشگري آن
چم - تفت - روستایی از توابع بخش مرکزي شهرستان تفت در استان یزد است. موقعیت طبیعی روستاي چم با آب و هواي گرم وخشک می باشد که در 5 کیلومتري شهر تفت واقع شده است. گیاهان این روستا شامل شاتره و خاکشیر که کاربرد دارویی دارند و پوشش گیاهی براي چراي دام می باشد. جمعیت این روستا 8 خانوار و بالغ بر 20 نفر است و اهالی روستا فارسی با گویش یزدي است.
دین اهالی روستا اسلام شیعه و زرتشتی می باشد.
این روستا داراي درخت سرو کهنسالی با قدمت 3 هزار سال می باشد که اخیرا با شماره 40 در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده است. این درخت با ارتفاع 18 متر در حیاط آتشکده زرتشتیان قرار گرفته و در کنار تنه آن جایگاهی براي روشن کردن شمع ساخته شده است که به گفته اهالی روستا این درخت کهنسال در 60 سال پیش مورد هجوم و حمله ملخ ها قرار گرفت و همچنین خشک شدن بر اثر وزش باد شدید، دچار شکاف عمیقی در قسمت تنه اصلی شده است که البته اکنون، توسط سیم بکسل بسیار قوي مهار و از آسیب بیشتر جلو گیري شده است .
شکل .2 درخت کهنسال روستاي چم
دخمه چم
گورستانی مدور که اجساد مردگان آیین زرتشتی را در آن می گذاشتند تا خوراك لاشخورها شوند و استخوانشان در چاهی که استودان یا استخوان دان نامیده می شود ریخته شود.
نیم قرن پیش، برگزاري آیین مردگان در دخمه هاي ایران ممنوع شد و حالا زرتشتیان یزد اجسادشان را در قبرستانی کنار همین دخمه چم دفن می کنند. حصار دور دخمه ها، دیوار مدور ضخیمی به شکل برج بود که از مصالح نسبتا محکم و بادوام ساخته می شد و پلکانی، زمین هموار را به درب دخمه ها متصل می کرد. سطح داخلی دخمه به صورت پهنه گردي است که تمام آن با تخته سنگ هاي بزرگ مفروش شد و به سه قسمت تقسیم می شود: نوار دایره ي انتهایی متصل به دیوار پیرامون دخمه که مخصوص مرد ها است؛ نوار دایره ي میانی بعد از قسمت مرد ها که مخصوص زن ها است؛ نوار دایره ي داخلی بعد از زن ها که مخصوص کودکان است.
نهایتا در مرکز دایره چاه استودان یعنی استخوان دان است که سنگ متحرکی به نام ارویس در ته آن چاه وجود دارد. دخمه ها را کلا یکسان می ساختند، در و دیوار و سطح دخمه مشخصات و اندازه هاي معینی نداشتند بلکه بر حسب نیاز و جمعیت شهرها و روستاهاي زرتشتی نشین بنا می شدند. دخمه ها را از خشت و گل خام بنا می کردند تا مواد آلوده به زمین نرسد. در ساختن دخمه اصولی همچون کوبیدن 4 میخ بزرگ، 36 میخ متوسط و 260 میخ کوچک بر زمین رعایت می شد. صد نخ پنبه را یک ریسمان می کردند و سه بار آن ریسمان را دور تا دور دخمه به گرد این میخ ها می پیچاندند و اولین سروش باج تا ویدورا مروتی می خواندند.
